Dünyanı heyrətləndirən dəniz şəhəri

Neft Daşlarında ilk quyunun fontan vurmasından 67 il keçir

67 ildir insanları heyrətləndirən Neft Daşları bənzəri olmayan şəhərdir. Çünki dünyanın heç bir yerində açıq dənizin qoynunda, polad dayaqlar üstündə qərar tutmuş belə şəhər yoxdur. Ona görə bu şəhərin hələ də möcüzə təsiri bağışlaması, “Dünyanın yeddinci möcüzəsi”, “Möcüzələr adası”, “Əfsanəvi şəhər” adlanması təsadüfi deyil.

Neft Daşları haqqında çox yazılıb, çox danışılıb. Onun haqqında ulu öndər Heydər Əliyevin dediyi sözlər öz dəyəri ilə xüsusi fərqlənir: “Neft Daşlarında işləyən hər kəs ən böyük hörmətə layiq bir insandır. Orada işləməyən, oranı görməyən, oranı ziyarət etməyən insan bunu təsəvvür edə bilməz”, “Neft Daşları Azərbaycan neftçilərinin əmək qəhrəmanlığına möhtəşəm abidədir”, “Neft Daşları XX əsrdən XXI əsrə atılmış körpüdür”.

Neft Daşlarının bənzərsizliyi mədən-şəhər olmasındadır. Bu şəhərin sakinləri yalnız neftçilərdir. Neftçilər dedikdə, təkcə dənizin dərin qatlarından “qara qızıl”, mavi yanacaq çıxaranlar deyil, böyük neftçi “ailəsi”nin bütün üzvləri - geoloqlar, kəşfiyyatçılar, qazmaçılar, inşaatçılar, rabitəçilər, energetiklər, nəqliyyatçılar və xidmət sahələrində çalışanlar nəzərdə tutulur. Başqa sözlə, bunlar təkcə “Neft Daşları” Neft və Qazçıxarma İdarəsinin işçiləri deyil, neçə-neçə digər müəssisə və təşkilatın nümayəndələridir ki, talelərini bu mədən-şəhərlə bağlayıblar. Növbələşərək işləyirlər - hər ayın yarısını dənizdə, işdə olurlar, sonrakı yarım ayı isə öz ev-eşiklərində.

Hər bir şəhərin öz yaranma tarixi olur. Neft Daşlarının necə yaranması da bənzərsizdir. Belə ki, dənizin bu akvatoriyasında neftin varlığı barədə ilk mənbələr XVIII əsrin sonlarına təsadüf edir. XIX yüzillikdə və XX əsrin birinci yarısında isə burada tədqiqatlar aparılıb. Lakin bu neft rayonunun mütəmadi geoloji tədqiqatlarına 1945-ci ildə keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyasının xüsusi ekspedisiyası tərəfindən başlanılıb. Ekspedisiyaya Azərbaycan geoloqu Ağaqurban Əliyev başçılıq edib.

Xəzərin fırtınalı qoynunda aparılan mürəkkəb və gərgin axtarışlar dörd il çəkib. Nəticədə neft rayonunun geoloji xəritəsi hazırlanıb və onun sənaye üsulu ilə kəşfiyyatı planlaşdırılıb.

1948-ci ilin noyabr ayında qazılması nəzərdə tutulan ilk quyunun yerini müəyyənləşdiriblər. 1949-cu ilin martında isə inşaatçılar sərt qayaların üstündə ilk taxta evciyin quraşdırılmasını başa çatdırıblar.

Neft dənizin dibindən baş qaldıran və bir hissəsi suyun üzərində görünən qara daşlar yaxınlığında müşahidə olunmuşdu. Ona görə də buranı “Qara daşlar” adlandırmağa başlamışlar. Böyük neft təşkilatçısı Sabit Orucovun, təcrübəli qazma mühəndisi Yusif Səfərovun və kəşfiyyatçı-geoloq Ağaqurban Əliyevin təklifi ilə Bakının gəmi təmiri zavodlarında istifadədən silinmiş yeddi iritonnajlı gəmi “Qara daşlar”a gətirilərək burada basdırılır. Bundan sonra əraziyə “Yeddi gəmi adası” deyirlər. Bu qeyri-adi ada Xəzərin fatehlərini fırtınalardan qoruyan sığınacağa və dənizin dərin qatlarına nüfuz etmək üçün istinad nöqtəsinə çevrilir.

Sonralar yataq rəsmi olaraq Neft Daşları adını alır. Burada ilk buruq 1949-cu ilin aprelində quraşdırılır və həmin ilin iyununda birinci kəşfiyyat quyusunu qazmağa başlayırlar. Noyabrın 7-də quyu neft fontanı vurur. Həmin tarix Neft Daşlarının “doğum günü” və dünyada dəniz neftinin erasının başlanğıcı hesab olunur.

1951-ci ildən burada estakada və estakadayanı meydançalar tikilməyə başlanır. Neft Daşları insan zəkası və zəhməti ilə getdikcə əsl şəhərə çevrilir. Burada beş və doqquzmərtəbəli yataqxana binaları, vertolyot meydançası, tibb məntəqəsi, çörəkbişirmə sexi, mağaza və digər obyektlər var. Bütün bunlar nəhəng sənaye kompleksinin əhatəsindədir. Çünki Neft Daşlarının əsas infrastrukturu estakada və meydançalar, hidrotexniki qurğular, kommunikasiya xətləri, kompressor stansiyası və bir çox digər istehsalat obyektləridir.

Neft Daşlarında 67 ildir fasiləsiz olaraq neft və qaz hasil edilir. Təbiətin Azərbaycana bəxş etdiyi bu əvəzsiz nemətləri isə suların dərinliyindən fədakar insanlar çıxarırlar. Onlar Xəzərin fırtınalı qoynunda, ekstremal şəraitdə işləyirlər.

Dənizin isə bəzən amansız olduğu da sirr deyil. Ötən illər ərzində dəli-dolu dalğaların yarımçıq qoyduğu ömürlər də olub. Vaxtilə Neft Daşlarında ilk quyunu qazan və 1957-ci ilin bir payız gecəsində 21 nəfər fədakar neftçi ilə birlikdə əbədilik sulara qərq olan Mixail Kaveriçkinin şəxsində onların hamısının xatirəsi daim yad olunur.

Dənizin cazibə qüvvəsi böyük, Azərbaycan neftçisinin iradəsi isə yenilməzdir. Bu gün Xəzərin qoynunda Azərbaycan neftçilərinin yeni nəsli çalışır və fədakarlıq göstərir. Bütün bunlara görə də Prezident İlham Əliyev “Neft Daşları hələ uzun illər Azərbaycana çox ləyaqətlə xidmət edəcəkdir” demişdir.

Son illərdə Xəzər neftçiləri yalnız hasilatı sabit saxlamaq, yeni istehsal obyektləri istifadəyə verməklə kifayətlənməyiblər. Polad adada gül-çiçək əkib, ağac becərib, park salıblar. Bir qarış torpağı olmayan məkanda bağ salmağın özü də möcüzə deyilmi? Buradakı yaşıllıqlar qurudan gətirilən torpaq üstündə yaradılıb.

Şəhərin mərkəzindəki parkda ulu öndər Heydər Əliyevin abidəsi ucalır. Neft Daşlarında Heydər Əliyev Muzeyi də fəaliyyət göstərir.

Dənizdə neft və qaz hasilatının cığıraçanı olduğu üçün Neft Daşları həqiqətən keçən əsrdən günümüzədək uzanan bir körpü rolunu oynayır. Məhz “Neft Daşları”nın kəşfindən sonra Azərbaycan geoloqlarının inamı və inadı daha da artmışdır. Onların gərgin axtarışları sayəsində Xəzər dənizinin həm Azərbaycana məxsus sektorunda, həm də bütün akvatoriyasında karbohidrogen ehtiyatları kəşf edilmişdir. Bu isə Xəzərin dünyada ən böyük neftli-qazlı regionlardan olduğunun təsdiqi deməkdir. Sonralar dənizdə nəhəng “Günəşli”nin, onun ardınca neçə-neçə digər yatağın kəşfi göstərdi ki, “Neft Daşları” Azərbaycanın təkcə neft-qaz sənayesində deyil, bütün tarixində özünə haqlı olaraq önəmli yer alır.

“Biz XXI əsrə qapıları geniş açdıq. Vaxt gələcək, yataqlarda böyük platformalar tikiləcək və biz hamımız böyük bir gəmiyə toplaşıb Neft Daşlarına, “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” və digər yataqlara yollanacağıq. O günlər uzaqda deyil...” Bu sözlər də ulu öndər Heydər Əliyevə məxsusdur.

67 il əvvəl baş vermiş o tarixi hadisə - dənizin ortasında neftin fontan vurması bu gün aparılan möhtəşəm işlərin zirvəsindən daha aydın görünür. Azərbaycan bu zirvəyə “Əsrin müqaviləsi”ni həyata keçirməklə, Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri kimi möhtəşəm boru xətti inşa etməklə, nəhəng “Şahdəniz” yatağını üzə çıxarıb işləməklə, Xəzərin sahilindən İtaliyayadək 3500 kilometrlik dəhliz çəkməklə və bir çox digər qlobal layihələri reallaşdırmaqla çatıb.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.- 2016.- 6 noyabr.- S. 4.