Beynəlxalq müşahidəçilər referendumun tam demokratik keçdiyini bəyan etdilər

İnkişaf dinamikası ilə yenə dünyanın lider dövlətləri sırasında layiqli yerini tutan müasir Azərbaycan mövcud siyasi, iqtisadi, geosiyasi çağırışlara adekvat reaksiya verilməsi istiqamətində növbəti zəruri addım atdı. Xalq Azərbaycanın sabit inkişafına xidmət edəcək və ona yeni töhfələr verəcək Konstitusiya dəyişikliklərinə getdi. Bu məqsədlə sentyabrın 26-da baş tutan referendumla bağlı açıqlanan ilkin nəticələr xalqın mütləq əksəriyyətinin ölkənin baş qanununa edilən dəyişiklikləri dəstəklədiyini aydın nümayiş etdirdi.

Çünki Konstitusiyaya edilən əlavə və dəyişikliklər insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına təminat verən əsasların daha təkmil hala gəlməsinə rəvac verir. Eyni zamanda səmərəli və çevik dövlət idarəçiliyi mexanizminin formalaşdırılmasını, iqtisadi idarəçiliyin təkmilləşdirilməsini, dövlətin təhlükəsizliyinə, cəmiyyətdə sabitliyə əlavə təminatın yaradılmasını və bir sıra digər vacib məqamları özündə ehtiva edir. Ümumiyyətlə, dəyişikliklər müasir dövrdə cəmiyyət həyatının əsas sahələrini əhatə edir. Bu mənada xalqın dəyişiklikləri dəstəkləməsi də tamamilə təbii idi.

Azərbaycan xalqının iradəsi mütləq şəkildə əks etdirilib

Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) açıqladığı ilkin məlumatlardan bəlli olur ki, ümumxalq səsverməsində seçicilərin Konstitusiyaya edilən əlavə və dəyişiklikləri dəstəkləməsi ilə bağlı qeydə alınan göstəricilər 85-90 faiz arasında dəyişir. Bu da ondan irəli gəlir ki, Konstitusiyaya təklif olunan dəyişikliklər son illərdə siyasi, sosial-iqtisadi və hüquqi sahələrdə baş vermiş intensiv yenilikləri əks etdirir. Məhz sözügedən kontekstdə xalq dövlət idarəçiliyinin təkmilləşməsinə, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması üçün daha geniş bazanın yaradılmasına, həyata keçirilən islahatların dərinləşməsinə və səmərəliliyinin təmin olunmasına səs verdi.

Şəffaflığı “exit-poll”un nəticələri də təsdiq edir

“Exit-poll”ların nəticələri də xalqın əksəriyyətinin Konstitusiyaya edilən dəyişiklikləri dəstəklədiyini göstərir. Onların açıqladığı məlumatlar Mərkəzi Seçki Komissiyasının informasiyaları ilə demək olar ki, üst-üstə düşür və bu da bir daha referendumun demokratik tələblərə uyğun keçirildiyini aydın nümayiş etdirir. Qeyd olunanların real təsdiqini ABŞ-ın “AJF Associates & İNC” təşkilatı və Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqası tərəfindən seçki məntəqələrində təşkil edilmiş “exit poll”un nəticələrindən də görmək olar. “AJF Associates & İNC” təşkilatının prezidenti Corc Bornbaum bildirir ki, onlar tərəfindən əvvəlcədən püşkatma metodu ilə seçilmiş 100 seçki dairəsindəki 450 məntəqədə “exit-poll” keçirilib. Respondentlər sorğu prosesinə təsadüfi seçmə metoduna əsasən cəlb ediliblər.

Dünya üzrə 20-dən artıq ölkədə seçkiləri müşahidə etdiklərini bildirən Corc Bornbaum Azərbaycanda keçirilən referendumun peşəkarlıqla təşkil olunduğunu və keçirildiyini yüksək dəyərləndirərək vurğulayıb: “Referendum günü səs verən 32 min 400 nəfər arasında “exit-poll” keçirdik. “Exit-poll” keçirdiyimiz məntəqələrdə seçicilərin 88,9 faizi səsvermədə fəal iştirak edib. Onlar referendumda səsverməyə çıxarılan məsələlərə “hə” deyərək, dəyişikliklərin tərəfdarı olduqlarını vurğulayıblar. Azərbaycan Respublikası ərazisində təhlükəsizliyin və müdafiənin, insan haqlarının təmin olunması ilə bağlı təkliflər müsbət qarşılanıb. Sosial təminatla bağlı təkliflərə isə seçicilərin 86,5 faizi müsbət cavab verib. Konstitusiya ilə bağlı dəyişikliklərə dəstək verənlərin sayı daha çox olub. “Exit-poll”a cəlb olunan seçicilərin 90 faizi referenduma çıxarılan məsələlərə “hə” deyib”. Bunları müqayisə etdikdə Mərkəzi Seçki Komissiyasının rəsmi məlumatları az qala eyniyyət təşkil edir.

Analoji mövqeni Fransanın “Opinion Way” Tədqiqatlar İnstitutunun keçirdiyi “exit-poll”da da görmək olar. “Opinion Way” Tədqiqatlar İnstitutunun rəsmisi Bruno Janbart referendumda Konstitusiyaya təklif olunan 29 əlavə və dəyişikliyin 4 blok üzrə “exit-poll”a çıxarıldığını bildirir: “Birinci blokda təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri ilə bağlı təkliflər var idi. Bu blok üzrə vətəndaşların 89,3 faizi “bəli”, 10,7 faizi “xeyr” cavabı verib. İkinci blokda icra hakimiyyətinin strukturu və səlahiyyətlərinə aid təkliflər var idi. Tədqiqatın nəticələrinə görə, bu təkliflərə seçicilərin 88,9 faizi “bəli”, 11,1 faizi “xeyr” deyib. Üçüncü blokda insan hüquq və azadlıqlarının təminatı ilə bağlı təkliflər yer alıb. Bu blok üzrə seçicilərin 90,1 faizi “bəli”, 9,9 faizi “xeyr” deyib.

Seçkili və təyinatlı vəzifələr üçün yaş məhdudiyyətinin ləğv edilməsi ilə bağlı təkliflər dördüncü qrupda idi. “Exit-poll”un nəticələrinə görə, bu blok üzrə təklif olunan dəyişiklik və əlavələrə seçicilərin 88,8 faizi “bəli”, 11,2 faizi “xeyr” cavabı verib. Bu rəqəmlər də Mərkəzi Seçki Komissiyasının açıqladığı məlumatlara çox yaxındır.

Səsvermə prosesini beynəlxalq müşahidəçilər yüksək qiymətləndiriblər

Kifayət qədər şəffaf mühitdə baş tutan səsverməni izləyən beynəlxalq müşahidəçilər də prosesi yüksək qiymətləndiriblər. Xatırladaq ki, referendum günü səsvermənin gedişini Avropa Şurası Parlament Assambleyasının, MDB Parlament Assambleyasının, Türkdilli Ölkələrin Parlament Assambleyasının müşahidə missiyaları, Böyük Britaniya, İtaliya, Türkiyə, Fransa, Avstraliya və digər dövlətlərin parlamentariləri, xarici ölkələrin ali seçki qurumlarının nümayəndə heyətləri və digərləri daxil olmaqla 18 beynəlxalq qurumdan 117 beynəlxalq müşahidəçi izləyib.

Bundan əlavə, səsvermə prosesinin müşahidəsinə öz təşəbbüsləri ilə və siyasi partiyaların, qeyri-hökumət təşkilatlarının, referendum üzrə təşviqat qruplarının təşəbbüsü ilə akkreditasiyadan keçmiş 53 min 531 yerli müşahidəçi qatılıb.

Avropa Xalq Partiyasının vitse-prezidenti David Mario qeyd edir ki, Konstitusiyaya təklif edilən dəyişikliklər və əlavələrlə bağlı keçirilən ümumxalq səsverməsi azad, sərbəst və ən mütərəqqi beynəlxalq standartlara cavab verib. Səsvermə Azərbaycan xalqının iradəsini mütləq şəkildə əks etdirib. Onun sözlərinə görə, Avropa Xalq Partiyası ümumxalq səsverməsində Mərkəzi Seçki Komissiyasının dəvəti əsasında müşahidəçi qismində iştirak edib. Vitse-prezident deyib ki, səsvermədə Azərbaycan vətəndaşları təklif olunan 29 dəyişiklik və əlavəyə müstəqil şəkildə münasibətlərini bildiriblər: “Partiya üzvləri gün ərzində ölkə ərazisindəki müxtəlif seçki məntəqələrində səsvermənin gedişini izləyiblər. Müşahidələr beynəlxalq standartlara tam uyğun aparılıb”.

AŞPA müşahidə missiyasının rəhbəri Aleksandr Nikoloski də prosesi yüksək qiymətləndirir: “Azərbaycan xalqını dinc şəraitdə keçən referendumla bağlı təbrik edirəm. Referendum Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun olaraq təşkil edilib və legitimdir. Biz xalqın iradəsinə hörmət edirik. Səsvermə prosesi şəffaf keçib, səslərin hesablanması zamanı ciddi pozuntular müşahidə olunmayıb. Nümayəndə heyəti referendumun nəticələrinin xalqın iradəsini ifadə etdiyini və ölkənin sabitliyi üçün addım olduğunu hesab edir”.

Avropa İttifaqının (Aİ) Regional Komitəsinin üzvlərindən ibarət müşahidə qrupu da ümumxalq səsverməsi (referendum) ilə əlaqədar bəyanat yayıb. Qrupun rəhbəri, Finlandiyadan olan Paulina Haijanen bildirib ki, 2 seçki dairəsinin 10 seçki məntəqəsində səsvermə prosesinin müşahidələri əsasında referendumun keçirilməsinin suveren Azərbaycan dövlətinin səlahiyyətlərinə aid və bu barədə qərarın verilməsinin milli qanunvericiliyə uyğun olduğu qənaətinə gəlib: “Qrupun üzvləri olduqları məntəqələrdə çoxsaylı müşahidəçilərin səsvermə prosesinin gedişini müşahidə etdiklərinin şahidi olublar. Səsvermə prosesi texniki və təşkilati baxımdan çox yaxşı təşkil edilmişdi. Məntəqələrdə seçici fəallığı yüksək idi və səsvermə prosesi dinc şəraitdə keçdi. Hər hansı bir zərurət olmadan polisin və ya yerli icra hakimiyyəti orqanının nümayəndələrinin seçki məntəqələrinə daxil olmalarını və səsvermə prosesinə müdaxilə etmələrini müşahidə etmədik. Səs verənlər müstəqil və heç bir kənar müdaxilə olmadan səsvermə prosesində iştirak edərək öz iradələrini ifadə etdilər”.

Avropa Strateji Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik Mərkəzinin vitse-prezidenti Villyam Rasimora ölkəmizdə keçirilən ümumxalq səsverməsini Azərbaycanda siyasi sabitliyin zəmanəti kimi dəyərləndirib: “Konstitusiyaya ediləcək əlavə və dəyişikliklər vətəndaş azadlıqlarını gücləndirəcək və demokratiyanı müdafiə edəcək. Bu yeni mərhələdə ölkədə fərqli institutların sabitliyi təmin ediləcək. Müşahidə apardığımız bütün məntəqələrdə səsvermənin ədalətli və düzgün keçirildiyinin şahidi olduq. Səslərin hesablanması zamanı heç bir qanun pozuntusuna rast gəlmədik. Hesab edirik ki, referendum Azərbaycan vətəndaşlarının gözləntilərini doğruldub. Digər tərəfdən, referendum günü ölkədə ümumi vəziyyətin sakit olduğunu müşahidə etdik”.

Məhz bütün bunlar dəyişikliklərin xalq tərəfindən dəstəkləndiyini göstərməklə yanaşı, prosesin tam şəffaf mühitdə baş tutduğunu da əyani şəkildə nümayiş etdirir.

Elçin CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2016.- 1 oktyabr.- S.8.