İstiqlalın yeni manifesti

İlham Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin dönməzliyinin artıq tam gerçəkləşdiyini və inkişafın müasir hədəflərini bəyan etdi

Dövlət müstəqilliyinin bərpasının 25-ci ildönümünə həsr olunan rəsmi qəbulda Prezident İlham Əliyevin söylədiyi nitq olduqca əhəmiyyətli idi. Çıxışda həm keçilən yolun bütün sahələri əhatə edildi, həm də qarşıdakı mərhələnin əsas prioritetləri elan olundu. Müstəqillik illərini tarixi cəhətdən 3 dövrə ayıran Prezidentin mülahizələrinin məntiqi nəticəsi isə artıq istiqlal salnaməmizin dördüncü mərhələsinin - Azərbaycanın dünya miqyaslı qüdrətli, nüfuzlu və inkişaf etmiş dövlətə çevrilmə prosesinin başlanmasını göstərir.

Müstəqillik “marafon”unda sondan üçüncü...

Prezidentin çıxışının müxtəlif aspektlərdən təhili vacibdir və bu nitq şübhəsiz ki, gündəmin əsas mövzusu kimi uzun müddət ictimaiyyət arasında, həmçinin nəzəri müddəalarına görə elmi dairələrdə geniş müzakirə ediləcək. Bir məqamı da xüsusi vurğulamalıyıq ki, İlham Əliyevin o qədər də uzaq olmayan tarixə və birbaşa iştirakçısı olduğumuz faktlara münasibəti obyektiv, ədalətli, səhih və rasional idi. Prezidentin “Biz tarixi bilməliyik, yaddan çıxarmamalıyıq” tezisi müstəqilliyimizin çətin və şərəfli yolunun tam öyrənilməsi üçün bizləri təftişçilikdən uzaq, amma doğru yanaşmaya səsləyir.

Məsələn, açıq demək lazımdır ki, həm cümhuriyyət, həm də 73 il sonra respublika elan olunma ərəfəsində xalqımız hürriyyət yolunda nə qədər fəal mübarizə aparsa da, müstəqilliyi məhz Qafqaz Seyminin və SSRİ-nin ləğvi nəticəsində əldə etmişik. Yəni, tərkib hissəsi olduğumuz rus və sovet imperiyalarının faktiki dağılması nəticəsində müstəqilliyi “qazanmışıq”. Gürcüstandan iki gün, Ermənistandan isə saatlar sonra yad ölkənin paytaxtında - Tiflisdə elan edilən istiqlalımız əsrin sonlarında da bizə çox geç yetişdi. 1991-ci ildə Azərbaycan SSRİ-nin 15 ölkəsi arasında dövlət müstəqillyini elan edən 13-cü ölkə oldu.

Biz heç ilk onluqda da deyildik. İlk üçlükdə olmağı haqq etdiyimizə baxmayaraq, sondan üçüncü idik!

Acı gerçəklikdir. Amma tarixi faktdır. Bunu sadəcə bir dəfə yazıb, sonra unutmaq da olar. Amma unutmamalı bir məqam var: həmin dövrdə xalqın azadlıq mücadiləsinin boğulmasında, 20 Yanvar şəhidlərinin qanının batırılmasında, istiqlal ideyalarını yayanların susdurulmasında, bir sözlə, Azərbaycanın müstəqillikdən uzaq salınmasında yeganə günahkar ölkə rəhbərliyi və əsas müxalifət cinahı idi!

Həmin dövrdə ölkədə iki qrup qarşı-qarşıya dayanmışdı: A.Mütəllibovun timsalında müstəqilliyə qənim kəsilən rəhbərlik - imperiyanın rəsmi buyruqçuları və AXC-nin ətrafında birləşən psevdoistiqlalçılar, macəraçılar, səriştəsizlər... Müstəqillik ideyaları mahiyyətcə bir-birindən fərqlənməyən bu iki tərəfin hakimiyyət qovğaları fonunda real nəticəyə çatmırdı. Xalqın azadlıq mübarizəsi məhz bu iki qrupun ambisiyalarına qurban gedirdi.

Amma Azərbaycanda Heydər Əliyevin şəxsində müstəqilliyin əsl fədakarları vardı ki, onlar dünyada və ittifaqda baş verən prosesləri düzgün müəyyənləşdirir, istiqlaliyyətin dərhal elan olunmasını bəyan edir, müstəqil dövlətçiliyə gedilən yolun konkret və əsaslandırılmış formatını göstərir, aydın hədəfləri açıqlayırdılar.

1988-ci ildən etibarən Azərbaycan ictimaiyyətinə müstəqilliklə bağlı təqdim olunan anlaşılmaz, müəmmalı, əsassız, zərərli, təhlükəli variantlardan fərqli olaraq, Heydər Əliyev ən uğurlu modeli irəli sürürdü. 1990-cı ilin 22 yanvarından etibarən aktiv ictimai həyata qayıdan, 1991-ci ildən isə artıq siyasi fəaliyyətə başlayan Heydər Əliyev həmin dövrdə Dağlıq Qarabağ probleminin həlli kontekstində müstəqilliyin dərhal elan olunmasını israrla tələb edir, bunun yolunu konkret təkliflərlə göstərirdi.

İlham Əliyevin rəsmi qəbulda səsləndirdiyi “ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin təşəbbüskarıdır, onun banisidir” fikrinin isbata ehtiyacı olmasa da, bir neçə mühüm faktı təqdim edək. 1991-ci ilin əvvəllərindən oktyabra qədərki dövrdə A.Mütəllibov hakimiyyəti ciddi-cəhdlə sovet quruluşunu saxlamağa çalışır, “Yeniləşən ittifaq” avantürasını gündəmə gətirir, hətta bədnam “QKÇP” çevrilişçilərinə dəstək verirdi. AXC rəhbərliyi isə Moskvanın razılığı ilə iqtidara gəlmək naminə yeni ittifaq müqaviləsinə etiraz etməyəcəklərini bildirirdilər.

Amma Ali Sovetin sıravi deputatı Heydər Əliyev müstəqillik mücadiləsinin və xalqının önündə təkbaşına dayanmışdı!

Heydər Əliyevin müstəqillik modeli: şərtsiz, güzəştsiz və dərhal istiqlaliyyət

Heydər Əliyevin Azərbaycan Ali Sovetinin “Yeni İttifaq müqaviləsi” ilə bağlı referenduma həsr olunan sessiyasında çıxışı, 7 mart 1991-ci il:

“Mən yeni İttifaqa daxil olmağın və bunun üçün referendum keçirməyin heç bir şərt qoymadan əleyhinəyəm. Azərbaycanın tam istiqlaliyyət, azadlıq, iqtisadi və siyasi müstəqillik yolu ilə getməsinin tərəfdarıyam. Azərbaycan tam müstəqil dövlət kimi fəaliyyət göstərmək üçün bütün imkanlara malikdir. Azərbaycan xalqının birliyi yeni, demokratik, heç kəsdən asılı olmayan dövlət qurulması yolu ilə təmin oluna bilər. Doğrudur, bu yolda çətinliklər də az olmayacaqdır. Fəqət, nəyin bahasına olursa-olsun biz buna nail olmalıyıq. Biz bu yola düşməsək, bunu gələcək nəsillər edəcək. Və onlar, tarix bizi bağışlamayacaq. Azərbaycan Respublikası iqtisadi və siyasi müstəqillik yolu ilə getməli, tam istiqlaliyyət uğrunda mübarizə aparmalıdır. Xalq deputatlarını, bütün Azərbaycan xalqını bu yola dəvət edirəm və əmin edirəm ki, mən bu yoldan dönməyəcəyəm”.

Heydər Əliyevin Kommunist Partiyasının üzvlüyündən istefa verməsilə bağlı SSRİ Nazirlər Kabinetinin partiya təşkilatına müraciəti, 19 iyul 1991-ci il:

“Bütün müttəfiq respublikalara əsl siyasi, iqtisadi azadlıqlara, milli dövlət dirçəlişi üçün müstəqilliyə imkan vermək lazımdır. Bu heç də respublikaların iqtisadi birliyinə və ənənəvi mədəni əlaqələrinə mane olmaz, əksinə, onların təkmilləşməsinə, ikitərəfli və çoxtərəfli istiqamətdə inkişafına təsir göstərər. Xalqa açıq və doğrusunu demək lazımdır ki, bizim ölkədə kommunizm eksperimenti, sosializm yolu özünü doğrultmadı, zorakılıqla yaranan və saxlanan respublikaların ittifaqı süquta uğramaqdadır”.

Heydər Əliyevin Azərbaycan Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinə məktubu, 24 avqust 1991-ci il:

“Azərbaycan Ali Sovetinin növbədənkənar fövqəladə sessiyasının çağırılmasını təklif edirəm... Azərbaycan Prezidenti, Sov. İKP MK üzvü, Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi A. Mütəllibovun və Azərbaycan rəhbərliyinin hərbi xunta - üzdəniraq DFVK tərəfindən həyata keçirilmiş dövlət çevrilişi ilə bağlı mövqeyi və fəaliyyəti müzakirə olunsun və obyektiv qiymət verilsin... Sov. İKP-nin tərkib hissəsi olan Azərbaycan KP-nin respublikada təkhakimiyyətlikdən kənarlaşdırılması məsələsi müzakirə olunmalıdır. Onun hərbi xunta ilə əməkdaşlığının məsuliyyət dərəcəsi müəyyən edilməmişdir... Azərbaycan SSR Ali Sovetinin “Bakıda fövqəladə vəziyyətin ləğvi haqqında” 22 yanvar 1990-cı il tarixli qərarının dərhal həyata keçirilməsi barədə qərar qəbul edilməlidir... Yuxarıda göstərilən məsələlər aydınlaşana kimi sentyabrın 8-nə təyin olunmuş prezident seçkilərinin keçirilməsi təxirə salınmalıdır...”

Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sessiyasında çıxışı, 29 avqust 1991-ci il:

“İndi biz respublikanın həyatında ən çətin dövrdə çıxış yolu tapmalıyıq. Və hamımız çıxış yolunun tapılmasına səy göstərməliyik. Ancaq biz aydın etməliyik: bu çıxış yolunu biz necə tapa bilərik. Son günlərdə, o cümlədən bu gün bu tribunadan xalqı birliyə, milli həmrəyliyə dəvət edən çağırışlar eşidilir. Təəssüf ki, bu çağırışlar artıq gecikib. Ancaq biz bu günlərdə nəyin bahasına olursa-olsun milli birlik yaratmağa çalışmalıyıq. Bunun üçün isə tam aydın olmalıdır: bu milli birlik hansı platforma əsasında hasil ola bilər, hansı platforma əsasında biz buna nail ola bilərik? Bu birliyi təmin etmək üçün bir neçə şərt təcili olaraq həyata keçirilməlidir. Bütün bu məsələləri aydınlaşdırmadan Azərbaycanda prezident seçkiləri keçirmək olmaz. Sonra Azərbaycan Respublikası Ali Soveti deputatlarının əksəriyyəti, tam əksəriyyəti kommunist olduqlarına görə, Kommunist Partiyasının rəhbər orqanlarında fəaliyyət göstərən adamlar parlamentə deputat seçildiklərinə görə və Azərbaycan Kommunist Partiyası çox şeylərdə günahkar olduğuna görə mən hesab edirəm ki, Azərbaycan Respublikasının parlamenti buraxılmalıdır və yenidən seçkilər aparılmalıdır. Mən öz vicdanım qarşısında cavabdeh olaraq bu gün bu çıxışı edirəm”.

Heydər Əliyevin “Azərbaycanın Müstəqillik Bəyannaməsi” ilə bağlı Azərbaycan Ali Sovetinin sessiyasında çıxışı, 30 avqust 1991-ci il:

“Çox qəribədir. Martın 7-dən 10-na qədər keçirilən Ali Sovetin sessiyasında mən Azərbaycanın müstəqilliyini təklif edərkən əleyhimə cürbəcür hücumlar başlandı.

Və A. Mütəllibovun o qədər də dərin mənalı olmayan, əsassız çıxışından sonra hamı hay-küylə səs verdi ki, Azərbaycanın müstəqilliyi ola bilməz və biz referenduma getməliyik, yeni ittifaq müqaviləsini imzalamalıyıq... Tələm-tələsik referendum keçirildi. Azərbaycanın ittifaq müqaviləsinə getməsi haqqında qərar qəbul olundu. Bu bəyanatı indi qəbul edib, xalqa müraciət etmək lazımdır. Qısa müddətdə, 3-4 gün içərisində referendum keçirmək lazımdır və referendumun nəticəsinə görə sessiya yığışıb bu qərarı qəbul etməlidir. Mən mart ayında da demişdim. İkiüzlü siyasət aparmaq olmaz. Bu qərar bu gün konyunktur xarakter daşıyır, başqa yerlərdə qərar qəbul olunur. Demək, biz də qərar qəbul etməliyik. Biz artıq gecikmişik. Bu bəyanatın mətninə mütləq əlavə olunmalıdır ki, 1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycan işğal olunub. Azərbaycan Demokratik Respublikası zorakılıqla ləğv olunub. Əgər biz bunu qeyd etməsək, yenə də xalqın qarşısında ikiüzlü olarıq. Mənim fikrim budur”.

Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sessiyasına məktubundan, 19 oktyabr 1991-ci il:

“Naxçıvan Muxtar Respublikasının əhalisi Azərbaycan Respublikasının 18 oktyabr 1991-ci il tarixli sessiyasında qəbul edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktı münasibətilə bütün Azərbaycan xalqını təbrik edir və bunu böyük tarixi hadisə kimi qəbul edir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının demokratik qüvvələri son üç ildə Azərbaycan Respublikasının milli azadlığı, müstəqilliyi uğrunda fəal mübarizə aparıb, bu yolda qurbanlar verib və 18 oktyabr 1991-ci il tarixdə qəbul olunmuş “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktını bütün Azərbaycan demokratik qüvvələrinin böyük qələbəsi kimi qiymətləndirir. 17 mart 1991-ci il tarixdə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının saxlanması haqqında keçirilmiş referendumda Naxçıvan Muxtar Respublikası əhalisinin iştirak etməməsi məhz muxtar respublikanın demokratik qüvvələrinin Azərbaycanın milli azadlıq, istiqlaliyyət uğrunda apardığı mübarizə ilə əlaqədardır. Biz bu gün xoşbəxtik ki, nəhayət, Azərbaycan Respublikası ali hakimiyyət orqanı tərəfindən milli azadlıq niyyətlərimizin həyata keçirilməsi üçün ilk addım atılıbdır. Azərbaycan xalqı tam əmin ola bilər ki, naxçıvanlılar milli azadlıq hərəkatı uğrunda mübarizəni daha əzmlə davam etdirəcəklər”.

Bunlar saysız-hesabsız faktların çox cüzi hissəsidir. Göründlüyü kimi, Heydər Əliyev 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyinin elan olunması ərəfəsində bu mövzuda ardıcıl mübarizə aparan, milli maraqların konkret hədəflərini müəyyənləşdirən, real maneələri aşmaq üçün düzgün təkliflər irəli sürən yeganə siyasi xadim idi. Təsadüfi deyil ki, bu səmimi fəaliyyəti və çətin anlarda həqiqi liderlik bacarığını əsas götürən xalq 1993-cü ilin iyununda istiqlaliyyəti yenidən iflas həddində olarkən, yeganə xilaskar kimi məhz Heydər Əliyevi gördü və müstəqilliyini, dövlətçiliyini, taleyini bu şəxsiyyətə etibar etdi.

Bu seçimin nəticəsi isə müstəqilliyinin 25-ci ildönümünü misilsiz nailiyyətləri ilə qeyd edən Azərbaycanın mənzərəsidir!

Bu baxımdan tam əminliklə söyləmək olar ki, Heydər Əliyev Azərbaycana real müstəqillik bəxş edən azadlıq hərəkatının şəriksiz lideri, milli mücadilənin öndəridir!

Müstəqilliyin dördüncü mərhələsi başlayır

İlham Əliyev Azərbaycanın 25 illik müstəqillik tarixini üç qrupa ayırdı:

1. 1991-1993-cü illər - faciəvi dövr (bu mərhələ də iki hissəyə ayrılır: 1991-1992-ci illər - itirilmiş imkanlar, 1992-1993-cü illər - rüsvayçılıq və fəlakət dövrləri);

2. 1993-2003-cü illər - inkişaf və sabitlik dövrü;

3. 2003-cü ildən başlanan mərhələ - sürətli inkişaf dövrü.

Üçüncü dövrün ikinci dövrün məntiqi davamı olduğunu xatırladan Prezidentin mülahizələrini təhlil etsək, əslində, məmləkətimizin artıq dördüncü mərhələyə qədəm qoyduğunu da tam əsasla söyləyə bilərik.

İlk üç mərhələnin - ötən 25 ilin məntiqi nəticəsi Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin daimiliyinin, dönməzliyinin tam təsbitidir! Yəni, artıq Azərbaycanın müstəqilliyi tam gerçəkləşib, müqəddəratı heç bir mübahisə doğurmur, gələcəyi ciddi təhlükələrdən xilas olub!

Bu, Heydər Əliyev siyasi kursunun və İlham Əliyevin prezidentlik fəaliyyətinin ən böyük nailiyyəti, Azərbaycana bəxş etdikləri ən möhtəşəm üstünlükdür!

İlham Əliyevin liderliyində Azərbaycan 25 illik müstəqillik tarixinin şərəfli dövrlərinə böyük qürurla yekun vuraraq, istiqlalının daha müasir hədəflərini əks etdirən yeni inkişaf salnaməsini yazmağa başlayır.

Müstəqilliyin dördüncü mərhələsi də ənənəvi olaraq, üçüncünün - sürətli inkişaf dövrünün məntiqi davamıdır. Ümumdünya böhranı şəraitində milli inkişafını qoruyub saxlaya bilən Azərbaycan yeni qlobal çağırışlara uyğun modern islahatlara başlayıb. Bu islahatları uğurla sonlandırmaq, ölkənin sosial-iqtisadi inkişafını yeni dövrün tələbləri səviyyəsində daha da sürətləndirmək hakimiyyətin əsas məramıdır. Beynəlxalq birliyin nüfuzlu üzvünə və bölgənin şəriksiz liderinə çevrilən, Avrasiya məkanını mənəvi tellərlə, iqtisadi bağlarla bir-birinə sıx bağlayan Azərbaycanın əsas hədəflərindən biri inkişaf etmiş dövlətə çevrilməkdir. Demokratiya yolunda qazanılan nailiyyətlərin miqyasını genişləndirərək bu sahədə də ən mükəmməl modeli yaratmaq iqtidarın məqsədidir.

Bunlar müstəqilliyinin növbəti mərhələsinin əsas istiqamətlərinin bir qismidir. Bu mərhələnin əsl adını da yəqin ki, 10 ildən sonra - onun hesabatını verərkən müəyyənləşdirəcəyik. Lakin indidən aydındır ki, bu dövr də tarixə sürətli inkişaf, modern islahatlar mərhələsi kimi həkk ediləcək.

Şəksiz olan bir həqiqət də var: bugünkü nailiyyətlər qarşıdakı 25 illik müstəqillik dövrünün də böyük uğurlarının təməli olacaq!

İlham Əliyev öz tarixi sələfləri qarşısında 13 ilin hesabatını verdi

98 il öncə Azərbaycanın böyük vətənpərvərləri “Bu gündən etibarən Azərbaycan xəlqi hakimiyyət həqqinə malik olduğu kibi Cənubi-Şərqi Zaqafqaziyadan ibarət Azərbaycan dəxi kamil-əl-hüquq müstəqil bir dövlətdir. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin şəkili-idarəsi Xalq Cümhuriyyəti olaraq təqarrür ediyor” - deyərək, müsəlman Şərqinin ilk İstiqlal Bəyannaməsini elan etdilər...

23 il öncə - 1993-cü ilin 15 iyununda Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin banisi Heydər Əliyev Milli Məclisin tribunasından yeni İstiqlal Bəyannaməsini bütün dünyaya bəyan etdi: “Azərbaycan xalqının tarixi nailiyyəti olan Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini qorumağı, möhkəmləndirməyi, inkişaf etdirməyi özüm üçün ən əsas vəzifələrdən biri hesab edirəm. Heç kəsin şübhəsi olmasın ki, ömrümün bundan sonrakı hissəsini harda olursa-olsun, yalnız və yalnız Azərbaycan Respublikasının müstəqil dövlət kimi inkişaf etməsinə həsr edəcəyəm. Azərbaycan Respublikası bundan sonra onun başına nə gəlirsə-gəlsin, müstəqilliyini itirməyəcək, yenidən heç bir dövlətin tərkibinə daxil olmayacaq, heç bir başqa dövlətin əsarəti altına düşməyəcək. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi ən əsas məsələdir...”

Cümhuriyyət qurucularının və Heydər Əliyevin müstəqillik ideallarını layiqincə yaşadan və onu ən möhtəşəm yüksəlişə çatdıran böyük Azərbaycan mücahidi İlham Əliyev isə iki gün öncə xalqının, ən əsası öz tarixi sələflərinin ruhu qarşısında 13 ilin hesabatını verdi: “Müstəqil, ləyaqətli siyasət aparırıq, öz gücümüzə, xalqın dəstəyinə güvənirik. Xalq da bizim siyasətimizə öz dəstəyini göstərir. Biz düzgün yoldayıq. Bu yol inkişaf yoludur, müstəqillik yoludur. Bu gün Azərbaycan dünya miqyasında müasir, sürətlə inkişaf edən, gözəl, qonaqpərvər, ləyaqətli ölkə kimi tanınır. Biz artıq bütün dünyaya sübut etmişik ki, müstəqil həyat yaşaya bilərik, uğurla yaşaya bilərik. Biz gələcəkdə bu yolla gedəcəyik, müstəqil siyasət aparacağıq. Xalqın iradəsi əsasında irəli gedəcəyik. Müstəqilliyimiz dönməzdir, əbədidir”.

Bu, həm də Prezident İlham Əliyevin yeni İstiqlal Manifesti idi...

İxtiyar HÜSEYNLİ,

Azərbaycan.- 2016.- 19 oktyabr.- S. 1, 5.