Uğurlara zəmin yaradan islahatlar

Ötən il ölkəmizdə həyatın bütün sahələrində olduğu kimi, elm mərkəzlərinin flaqmanı sayılan AMEA-da da uğurlu və fərəhli anlar yaşanmışdır. Aparılan islahatlar özünü doğrultmuş, konfrans və simpoziumlar, yubiley tədbirləri keçirilmiş, xarici ölkələrdə eyni profilli qurumlarla və ya onları təmsil edən nümayəndə heyətləri ilə görüşlər keçirilmiş, akademiyanın tabeliyində olan institutlarda diqqətdən kənarda qalan araşdırmalar tədqiqata cəlb edilmişdir.

2015-ci ildə neft kapitalının insan kapitalına çevrilməsi sahəsində ardıcıl tədbirlər gündəmə gətirilmiş, milli sərvətimizin tükənməz hissəsi olan elmi potensialın qorunması və inkişafı dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Ölkə Prezidentinin bu sıradan olan çoxsaylı fərman və sərəncamları arasında “2009-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya” mühüm yer tutmuşdur. Əlamətdar haldır ki, 2015-ci il həm də Elmin İnkişafı üzrə Milli Strategiyanın icra müddətinin başa çatması ilidir. Milli Strategiyanın müasir Azərbaycan elminin inkişafında rolu olduqca böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bundan əlavə, 2012-ci ildən fəaliyyətdə olan “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası güclü və müasir dövlət quruculuğu yolunda uğurlu elmi inkişaf proqramı olmaqla, cari ildə AMEA-da idarəetmə və təşkilat sisteminin təkmilləşdirilməsi, elmi müəssisələrin işinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi istiqamətində konkret tədbirlərin həyata keçirilməsində müstəsna rol oynamışdır.

AMEA-nın intellektual beyin mərkəzinə çevrilmiş yeni tərkibli akademiyanın rəyasət heyətində ən aktual elmi, elmi-innovativ və elmi-təşkilati məsələlər professional və multidissiplinar səviyyədə müzakirə olunmuş, qabaqcıl texnologiyaların araşdırılması, innovasiya fəaliyyətinin gücləndirilməsi, elmi potensialın inkişafında dövlət, biznes və qeyri-dövlət sektorlarının qarşılıqlı əlaqələrinin təşkili və s. məsələlər barəsində müvafiq qərarlar qəbul edilmiş, mühüm elmi-təşkilati tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Ölkə Prezidentinin sərəncamına əsasən AMEA-nın Gəncə Regional Elmi Mərkəzinin bazasında Gəncə Bölməsi yaradılmış, idarəetmənin və aparılan islahatların səmərəliliyinin artırılması, aktual məsələlərin geniş müzakirəsi məqsədilə AMEA-nın Direktorlar Şurası, habelə həyata keçirilən tədbirlərin operativliyinin təmin edilməsi üçün Rəyasət Heyətinin strukturunda Elm və təhsil idarəsi yaradılmışdır. Respublika Prezidentinin “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının gənc alimlərinin Avropanın elmi mərkəzlərində doktorantura təhsilinin maliyyələşdirilməsi haqqında” sərəncamının icrası ilə əlaqədar AMEA-nın gənc alimləri Avropanın elmi mərkəzlərinə göndərilmişdir.

Uğurlara zəmin yaradan islahatlar nəticəsində AMEA-nın elmi müəssisələrində əldə olunmuş nəticələrin, mühüm nailiyyətlərin, yeni innovativ istiqamətlərin gücləndirilməsi məqsədilə Rəyasət Heyəti Mərkəzi Aparatının tərkibində İnnovasiya şöbəsi yaradılmışdır. AMEA-nın elmi müəssisə və təşkilatlarında aparılmış 55 elmi-tədqiqat işi tətbiq olunmuş, ümumilikdə 48 patent alınmışdır ki, onlardan da

5-i xaricidir. Akademiyanın müəssisə və təşkilatlarında 3000-dən çox gənci özündə birləşdirən Gənc alim və mütəxəssislər şurasının üzvlərindən bir neçəsi “Gənclər üçün Prezident Mükafatı”na layiq görülmüşdür. Akademiyada ilin uğurlu yekunları sırasında elm və təhsilin inteqrasiyası da mühüm yer tutur. Bu sahədə əldə edilmiş mühüm nailiyyətlərdən biri AMEA-da magistratura təhsilinin yaradılmasıdır. 2015-ci ildə burada ilkin olaraq 7 ixtisas üzrə magistratura təhsili həyata keçirilmişdir.

“Akademiya şəhərciyi”ndə Şərq-Qərb memarlıq elementlərini özündə ehtiva edən yeni İnformasiya Resursları Mərkəzi, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi tikilib istifadəyə verilmişdir. Elmin inkişafına böyük töhfələr verən və mühüm nailiyyətlər qazanan alimləri daha yüksək səviyyəli tədqiqatlar aparmağa həvəsləndirmək məqsədilə AMEA-da “Nizami Gəncəvi adına Qızıl medal”, həmçinin Nəsirəddin Tusi, Həsən bəy Zərdabi, Üzeyir bəy Hacıbəyli, akademiklər Mirəsədulla Mirqasımov, Yusif Məmmədəliyev, Musa Əliyev adına mükafatlar təsis edilmişdir.

Azərbaycan elmində baş verən müsbət tendensiyalar nüfuzlu beynəlxalq reytinqlərdə əks olunan konkret rəqəmlərlə də təsdiq olunur. Nüfuzlu beynəlxalq informasiya bazalarından olan SCOPUS-un rəsmi hesabatına görə, əvvəlki illərlə müqayisədə Azərbaycan alimlərinin beynəlxalq əməkdaşlıq fəaliyyətində nəzərəçarpacaq irəliləyişlər müşahidə edilir. Azərbaycan alimlərinin çap olunmuş elmi əsərlərinin ümumi sayında xarici alimlərlə birgə dərc edilmiş elmi əsərlərin payı 39,82 faizdən 45,34 faizə yüksəlmişdir.

2015-ci ildə ölkəmizdə yeni dövrün tələblərinə cavab verən islahatlar yolu ilə elm və təhsil sisteminin müasirləşdirilməsi, Avropa təhsil məkanına inteqrasiya yüksək səviyyədə davam etdirilmişdir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə dünya standartlarına cavab verən yeni məktəblər tikilmiş, neçə-neçə təhsil ocağı əsaslı təmir edilmiş, institut və universitetlər açılmış, mədəni-maarif müəssisələri yaradılmışdır. Ötən il dövlət büdcəsindən təhsilə 1 milyard 553,9 milyon manatdan çox vəsait xərclənmişdir. Bu da son 10 il ərzində 4,2 dəfə artım deməkdir. Ayrılmış vəsaitlər “Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində İslahat Proqramı”na və “2011-2021-ci illərdə Azərbaycan təhsilinin inkişafı üzrə Milli Strategiya”ya uyğun olaraq təhsil sisteminin inkişafına yönəldilmiş dövlət proqramlarının və layihələrin həyata keçirilməsinə, təhsil infrastrukturlarının müasir tələblərə uyğun qurulmasına və informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə geniş maliyyə təminatı yaratmışdır. 2014-cü ildə 573 nəfər dünyanın aparıcı ali məktəblərində təhsil almaq hüququ qazanıb. Dövlət proqramı çərçivəsində indiyədək 3185 gənc Dövlət Neft Fondu hesabına maliyyələşdirilərək dünyanın 33 ölkəsinin 542 universitetinə təhsil almağa göndərilib. Ölkənin elm və ali təhsil sistemində yeni mühitin yaranmasına xidmət edən SABAH layihəsinin xətti ilə burada təhsil alan tələbələrin sayı 1630 nəfəri ötmüşdür.

Ölkəmizin sosial-iqtisadi və mədəni inkişaf yollarını müəyyənləşdirən “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının tələbləri baxımından ənənəvi iqtisadiyyatdan “bilik iqtisadiyyatı”na keçidin əsası qoyulmuş, bunun üçün həlledici amil olan insan kapitalının inkişafı ön plana çəkilmişdir. 2013-cü ildə təsdiq olunmuş “Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nın prioritet istiqamətləri yönündə tədbirlər keçirilmişdir. Əvvəlki illərə nisbətən müəllim peşəsinin ictimai nüfuzu yüksəlmiş, icbari təhsilin keyfiyyəti yaxşılaşmışdır. Yeniyetmələrin vətənpərvərlik və milli-mənəvi ruhda böyüməsi üçün müxtəlif proqramlar reallaşdırılmışdır.

2005-2015-ci illərdə 1898 məktəb inşa edilmişdir. Ötən 10 ildə məktəb tikintisi sahəsində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində 900-ə yaxın məktəb müasir avadanlıqla təmin edilmiş, 250, o cümlədən Bakı şəhərində 30-a yaxın ümumtəhsil məktəbində 370 kimya, fizika, biologiya laboratoriyası yenidən qurulmuşdur. Bu gün Azərbaycanın elə bir regionu yoxdur ki, orada məktəb binası tikilməsin, yaxud mövcud məktəblər təmir edilməsin.

Cari ildə ölkə başçısının 15 may tarixli sərəncamı ilə Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Bakı filialı yaradılmışdır. Filialın tədris binası qısa müddətdə təmir olunaraq müasir tədris avadanlıqları ilə təchiz edilmişdir. Bu gün həmin ali məktəbdə 100 nəfər azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Ölkə Prezidentinin digər sərəncamı ilə regionların sosial-iqtisadi inkişaf proqramlarına uyğun olaraq yeni istehsalat və xidmət sahələrinin ixtisaslı kadrlara ehtiyacını təmin etmək məqsədilə Mingəçevir Dövlət Universiteti yaradılmış və bu ildən fəaliyyətə başlamışdır.

2015-ci ildə yeni təhsil müəssisələrinin tikintisi əsasən bölgələrdə aparılmışdır. Gədəbəydə Moruxlu, Bərdədə Türkmənkənd, Kürdəmirdə Atakişili, Şəkidə Qaratorpaq, Lerikdə Anbu və Sim, Cəlilabadda İncilli, Qubada Əspərasti və Məskə-Xacə kənd, Şəmkir şəhərində müasir standartlara cavab verən orta məktəb binaları tikilib istifadəyə verilmişdir. Bundan başqa, Balakən rayonu ümumi orta internat məktəbinin, Bakı Dövlət İqtisadiyyat və Humanitar Kollecinin tədris binasının, Bakı Texniki, Bakı Rabitə və Nəqliyyat kolleclərinin, kimya-biologiya təmayüllü respublika liseyinin, valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar üçün Bakı şəhəri Xəzər rayonu 2 nömrəli ümumi orta internat məktəbin əsaslı təmiri yekunlaşdırılmışdır. Respublikanın 50 məktəbində gənclərin çağırışaqədərki hərbi hazırlıq otaqları təmir edilmiş, müvafiq tədris silah və sursatları ilə təchiz olunmuşdur. İlk peşə ixtisas təhsili müəssisələrinin son 25 ildə ilk dəfə olaraq 2015-ci ildə texniki avadanlıqla, ləvazimatlarla təchizat məsələləri həll olunmuşdur. Həmin təhsil müəssisələrinə təlim avtomobilləri, müasir kənd təsərrüfatı texnikası, əyani və texniki təlim vasitələri verilmişdir. Elmi və pedaqoji ictimaiyyətə yaxşı məlumdur ki, son illər təhsil infrastrukturunun yeniləşdirilməsində Heydər Əliyev Fondunun müstəsna xidmətləri var. Fondun “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb”, “Uşaq evləri və internat məktəbləri” proqramları çərçivəsində son 10 ildə 300-dən çox yeni məktəb, uşaq bağçası, uşaq evi, internat məktəbi tikilib istifadəyə verilmiş, əsaslı təmir və bərpa olunmuş, müasir avadanlıqlarla təchiz edilmişdir.

Son bir neçə ildə olduğu kimi, 2015-ci ildə də Azərbaycanda uğurlu və davamlı siyasətə nail olmaq üçün insan kapitalının inkişafı maksimum təmin edilmiş, qloballaşan dünyanın tələbləri nəzərə alınmaqla elm və təhsil dövlət qayğısı ilə əhatə olunmuşdur.

Rəhman SALMANLI,