Multikulturalizmin Azərbaycan arenasında vəhdət, bərabərlik və həmrəylik nümayişi

Bu, ölkəmizin tolerantlıq mərkəzi kimi bütün dünyada nüfuzunun daha da artmasına xidmət edir

Multikulturalizmin mahiyyətinə diqqət yetirsək, o, beynəlxalq anlayışda eyni ölkədə yaşayan xalqların mədəniyyət hüquqlarını tanıyan humanist dünyagörüşü və ona uyğun siyasət deməkdir. Məsələyə bu prizmadan yanaşdıqda deyə bilərik ki, Azərbaycanda müxtəlif millətlərin, dinlərin və mədəniyyətlərin nümayəndələrinin sərbəst yaşamaları üçün bütün zəruri şərait yaradılıb. Ölkəmizdə multikulturalizm ənənələrinin güclənməsinə müstəqilliyin bərpasından sonra göstərilən dövlət dəstəyi də dünyada nümunə sayılacaq dərəcədədir.

Azərbaycan bu gün hər bir dünya vətəndaşı üçün multikultural məkana çevrilib. Dövlətimiz və xalqımız öz multikultural həyatını, təhlükəsizliyini yaradır və onun prinsiplərini müəyyənləşdirir. Bu baxımdan multikulturalizm anlayışını həm bəşəri, həm də milli dəyərlərin eyni vaxtda mövcud olması kimi səciyyələndirmək olar.

Bunu ən gözəl və əyani surətdə həyata keçirən məkan isə Azərbaycan cəmiyyətidir. Xalqımızın multikultural dəyərlərlə yaşadığını təsdiqləyən amillər sırasında birinci yeri tolerantlıq tutur ki, onun da bariz nümunəsi Prezident İlham Əliyevin çağırışına cavab olaraq Azərbaycan dindarları tərəfindən Heydər məscidindən bu günlərdə bütün İslam dünyasına verilən vəhdət mesajıdır.

Noyabrın 15-də Bakıdakı Heydər məscidində qılınan cümə namazı nəinki İslam dünyasının, eyni zamanda xalqların diqqətindən yayınmadı. Çünki vəhdət namazı adlandırılan bu mərasimdə məzhəbindən asılı olmayaraq, Azərbaycanda yaşayan bütün müsəlmanlar bir araya gəldi. Onlar bununla Azərbaycanın əsl tolerant məkanı olduğunu göstərdilər: eyni vaxtda, birlikdə namaz qılıb, dualar etdilər.

Əlbəttə, bununla xalqımız bir daha yüz illər boyu qoruyub saxladığı ənənəyə sadiqliyini nümayiş etdirdi. Dövlət və xalq hakimiyyətinin vəhdətinin nümayişi olan tədbir Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən 2016-cı ilin “Multikulturalizm ili” elan olunması fonunda çox mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bununla yanaşı, həmin tədbir Azərbaycanın tolerantlıq mərkəzi kimi bütün dünyada nüfuzunun daha da artmasına xidmət edir.

Min ildən artıqdır ki, İslam dünyasının iki böyük şiə və sünni məzhəblərinin nümayəndələri ibadətlərini fərqli şəkildə və müxtəlif məkanlarda edirlər. Tarixdə bir neçə dəfə onların vəhdətinə, birliyinə təşəbbüslər göstərilsə də bu, davamlı xarakter almayıb.

Müqəddəs kitabımız olan “Qurani-Kərim”də bütünlüklə müsəlmanlar sülhə, birliyə və vəhdətə çağırılır. Təbii ki, bu da dini zəmində ixtilafların baş verdiyi çağdaş dünyamızda çox aktualdır.

İnkar eləmək qeyri-mümkündür ki, belə bir dövrdə Azərbaycan bütün dünyaya nümunə göstərilən növbəti addımını atdı. Bu təşəbbüs ulu öndər Heydər Əliyevin vəfatının ildönümündən başlayıb və artıq bir neçə həftədir ki, böyük dəstək qazanaraq davam edir. Həm şiə, həm də sünni məzhəbinin nümayəndələrinin vahid məkanda, bir sırada ibadət etməsi ölkəmizdə dövlət tərəfindən həyata keçirilən tolerantlıq və multikulturalizm siyasətinin əsl nümunəsidir.

Heydər məscidindəki bu təcrübə nəinki Azərbaycan, əslində, bütün dünya üçün olduqca əhəmiyyətli bir ənənənin əsasını qoydu. Məscidin dini rəhbəri Hacı Sabirin fikrincə, Azərbaycan xalqı nümayiş etdirdi ki, vəhdət ən sevimli, Uca Tanrı qarşısında qəbula yetən namazlardan biridir: “Çünki Allah-Təala “Qurani-Kərim”də bizi bir olmağa, təfriqəyə yol verməməyə çağırır. Bu nöqteyi-nəzərdən İslamın daxilində müxtəlif məzhəblərin də olmasına baxmayaraq, insanlarımızın eyni məsciddə namaz qılması, əlbəttə ki, çox təqdirəlayiqdir. Lakin hər iki məzhəbin bir məsciddə, bir səfdə dayanaraq namaz qılması çox böyük göstəricidir”.

Dini dözümsüzlüyün, irqi ayrı-seçkiliyin və islamofobiyanın bütün dünyada geniş yayıldığı bir dövrdə Heydər məscidində vəhdət namazının qılınması eyni zamanda bəşəriyyətə bir sülh mesajıdır.

Multikulturalizm ictimaiyyət üçün yeni məfhum olsa da, onun mahiyyətinə min illərdir ki, ölkəmizdə əməl edilir: dinindən, dilindən, milliyyətindən asılı olmayaraq, hamı qarşılıqlı hörmət şəraitində yaşayır. Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, Azərbaycanda bu sahədə nadir təcrübə əldə edilib. Tolerantlıq xalqımızın artıq adi həyat tərzi və dövlət siyasətinə çevrilib.

Heydər məscidində vəhdət namazının artıq ənənə halını alması isə onu göstərir ki, “Multikulturalizm ili”ndə də ölkəmizdə bu sahədə uğurlu tədbirlər həyata keçiriləcək. Azərbaycanın multikulturalizm məktəbinin ənənələri və ölkəmizin tolerantlıq mərkəzi kimi əhəmiyyəti daha da artacaq.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev yanvarın 10-da Nazirlər Kabinetinin 2015-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasındakı nitqində də bir daha tolerantlığa, dini ayrı-seçkiliyə ölkəmizdə yol verilmədiyinə, dünyada isə bu problemin hələ də yaşandığına diqqət ayıraraq bildirdi ki, əsrlərdir başqa dinlərə və mədəniyyətlərə hörmət prinsiplərini həyat tərzinə çevirərək xalqımız bu prosesə mühüm töhfələr verib: “Azərbaycan multikulturalizmlə bağlı çox böyük işlər görüb. Azərbaycan nümunəsi göstərir ki, multikulturalizm yaşayır. Baxmayaraq bəzi siyasətçilər deyirlər ki, multikulturalizm iflasa uğrayıb. Bəlkə haradasa iflasa uğrayıb. Amma Azərbaycanda yaşayır və bu meyillər, bu ideyalar güclənir, ictimaiyyətdən də daha çox dəstək alır. Biz bu yolla gedəcəyik. Beləliklə, bu il Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan olunur”.

Xatırlatmaq yerinə düşərdi ki, hələ 2008-ci ildə Avropa Şurasına üzv ölkələrin mədəniyyət nazirlərinin Bakıda keçirilən toplantısına İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin mədəniyyət nazirləri də dəvət olunmuşdu. Bu, tarixdə ilk dəfə baş verirdi. 2009-cu ildə Bakıda keçirilən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin mədəniyyət nazirlərinin toplantısına isə Avropa Şurasından mədəniyyət nazirləri qatılmışdı. “Bakı prosesi” adlanan bu təşəbbüs sonradan Azərbaycanda dünya dini liderlərinin Zirvə görüşünün, mədəniyyətlərarası dialoq və Bakı Beynəlxalq Humanitar forumlarının keçirilməsinə təkan verdi. Bu tədbirlər isə multikulturalizm ənənələrinin təbliğində Azərbaycanın əvəzsiz rolunu göstərdi. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması isə ölkəmizin tolerantlıq prinsiplərinə dönmədən sadiq qalmasının bariz nümunəsinə çevrildi.

Dövlət başçısı 2015-ci il mayın 18-də Bakıda keçirilən III Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunun açılışındakı nitqində məsələnin mahiyyətinə toxunarkən bildirdi ki, bizim ölkədə multikulturalizm ənənələri hər zaman güclü olub və Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması bu dəyərlərin təşviqi istiqamətində hökumətimizin atdığı daha bir addım idi: “Multikulturalizmin alternativi yoxdur... Hesab edirəm ki, multikulturalizmi gələcəyi olmayan məfhum kimi təqdim etmək təhlükəlidir, əksinə, səylərimizi dayandırsaq, dünyada vəziyyət daha da pisləşəcək”.

Yeri gəlmişkən, multikulturalizmin Azərbaycanda həyat tərzi olması barədə fikrini bildirən dövlət başçısı İlham Əliyev 2014-cü il oktyabrın 2-də IV Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun rəsmi açılış mərasimindəki nitqində bu barədə belə dedi: “Düzdür, bu termin nisbətən yenidir. Ancaq əsrlər boyu Azərbaycanda multimədəniyyətli cəmiyyətlər mövcud olub. Xalqlar arasındakı dostluq və həmrəylik bunun bariz nümunəsidir. Biz bu gün də çalışırıq ki, öz təşəbbüsümüzlə regionda və dünyada gedən proseslərə müsbət təsirimizi göstərək”.

III Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda çıxışı zamanı Azərbaycan Prezidenti yüzdən artıq dövlət nümayəndələrinin Bakıda olduğunu bildirdi: “Bu isə bir daha belə müzakirələrin vacibliyini təsdiqləyir. Əminəm ki, mədəniyyətlərarası münasibətlərə müsbət dinamika verilməsi üçün Forumun keçirildiyi günlərdə dəyərli fikirlər səslənəcək. Azərbaycan bu sahədə öz səylərini hər zaman göstərir və xalqları, dövlətləri, sivilizasiyaları bir araya gətirməyə çalışır”.

Dövlət başçısı onu da bildirdi ki, Azərbaycan sivilizasiyaların, mədəniyyətlərin və dinlərin kəsişməsində yerləşir: “Biz Avropa və Asiya arasında yerləşirik. Əlbəttə ki, bu coğrafi yerləşmə Azərbaycanın mədəni müxtəlifliyində öz rolunu oynayıb. Əsrlər boyu bütün mədəniyyətlər, dinlər və etnik qrupların nümayəndələri Azərbaycanda sülh və ləyaqət şəraitində bir ailə kimi yaşayıblar. Biz fəxr edirik ki, bu müsbət meyillər müstəqillik illərində daha da güclənib. Bizim tarixi abidələrə nəzər salmaq yetər ki, Azərbaycanın mədəni müxtəlifliyi aydın görünsün. Biz tarixi və mədəni irsimizlə fəxr edirik. Dünyanın ən qədim məscidlərindən olan, 743-cü ildə inşa edilmiş məscid Azərbaycanın qədim Şamaxı şəhərində yerləşir. Dünyanın ən qədim kilsələrindən biri - Qafqaz albanlarının kilsəsi Azərbaycanın digər qədim Şəki şəhəri yaxınlığındadır. Pravoslav və katolik kilsələri, sinaqoqlar, atəşpərəstlər məbədi bizim mədəni irsimizin tərkib hissəsidir və biz bununla fəxr edirik”.

Ölkə başçısının çıxışında o da xüsusi olaraq vurğulandı ki, bu gün Azərbaycanda bütün dinlərin və etnik qrupların nümayəndələri yaşayır və dövlətimizin uğurlu inkişafına öz töhfələrini verirlər: “Düşünürəm ki, bu, bizim ən böyük sərvətlərimizdəndir. Təəssüflər olsun ki, bu gün dünyanın müxtəlif yerlərində baş verənlər dərin narahatlıq doğurur. Biz mənfi istiqamətdə cərəyan edən meyillərin şahidi oluruq. Gərginliyin və nifrətin azaldılması beynəlxalq gündəmin ən mühüm məsələlərindəndir. Bizim ölkədə multikulturalizm ənənələri hər zaman güclü olub və Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılması bu dəyərlərin təşviqi istiqamətində hökumətimizin atdığı daha bir addım idi”.

UNESCO və ISESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın ölkəmizin tolerantlıq ənənələrinin dünya miqyasında təbliğinə böyük dəstək verməsi də xüsusi qeyd edilməlidir. Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə dünyanın bir neçə ölkəsində bu qəbildən silsilə tədbirlər keçirilir. Məsələn, birinci xanım Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Parisdə “Dini tolerantlıq: Azərbaycanda birgə yaşamaq mədəniyyəti” mövzusunda keçirilən konfransda xüsusi vurğulandı ki, ekstremizm və terrorçuluğa qətiyyətlə yox deməklə biz cəmiyyətlərimizdə dözümlülük, sülhsevərlik, tolerantlıq dəyərlərinin təbliğinə geniş fikir verməliyik: “Ayrı-seçkilik, ksenofobiya, islamofobiya, antisemitizm kimi təhlükəli amillər bəşəriyyət tarixində sivilizasiyaların və xalqların fəlakətinə səbəb olub. Dərin multikulturalizm köklərinə malik ölkə kimi, Azərbaycan qlobal arenada bu dəyərlərin təşviqi üçün vacib rolunu oynamağa hazırdır”.

Beləliklə, multikulturalizm bu gün Azərbaycanda gedən demokratik proseslərin ayrılmaz tərkib hissəsi kimi qəbul edilir. Bu çərçivədə keçirilən tədbirlər isə ölkəmizdə multikultural təhlükəsizliyin intellektual göstəricilərinin artıq formalaşdığını təsdiqləyir. Bu il BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının Bakıda keçiriləcək 7-ci Qlobal Forumu da dünya ölkələrinin Azərbaycandakı multikultural mühitə olan münasibətinin real ifadəsidir. Digər tərəfdən, bu, Azərbaycanda multikultural təhlükəsizliyin təmin olunmasına sistemli yanaşmanın mövcudluğundan xəbər verir.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının birgə təşkilatçılığı ilə “Teatr sənətinin multikulturalizm-universal dəyərlər sistemində yeri” mövzusunda keçirilən III Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransı da dünyanın səhnə sənətində, həmçinin Azərbaycanın mədəni həyatında önəmli hadisə sayıldı. Belə tədbirlər Azərbaycan dövlətinin mədəni inteqrasiya, multikulturalizm kimi dəyərləri yüksək qiymətləndirməsinə əyani sübutdur.

Üçüncü Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransında xüsusi olaraq bildirildi ki, aktuallığı ilə seçilən belə tədbirlər, eyni zamanda tarixi mahiyyət daşıyan mövzu qloballaşma dövründə xalqlararası və dinlərarası mədəni əlaqələr baxımından da diqqətçəkəndir. Məsələyə mütəxəssislər tərəfindən göstərilən münasibət və yanaşmalar məram baxımından bir nöqtədə birləşir: mədəniyyətlərarası dialoq və multikulturalizm Azərbaycanda dövlət siyasətinin prioritetlərindəndir.

Məhəmməd NƏRİMANOĞLU,

Azərbaycan.- 17 yanvar.- S. 2.