"Made in
Azerbaijan" brendi artıq dünyada şöhrət
qazanır
Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevin yekun nitqi
-Əminəm ki,
bugünkü müşavirədən sonra ixrac
potensialımız daha da artacaq və biz daxili tələbatı
daha çox yerli məhsullarla təmin edəcəyik. Əminəm
ki, 2017-ci ilə yekun vurarkən biz yaxşı dinamikanı
görəcəyik. Əlbəttə, qeyd
etdiyim kimi, ixracı artırmaq üçün, ilk növbədə,
daxili tələbat tam ödənilməlidir - həm ərzaq
məhsulları, həm də inşaat materialları ilə.
Bu istiqamətdə konkret addımlar
atılır və atılacaqdır.
Növbəti illərdə
ixracyönümlü müəssisələrin yaradılmasına
daha böyük diqqət göstərilməlidir. Əslində,
Azərbaycanda bundan sonra da yaradılacaq müəssisələr
hər iki məqsədi güdməlidir - həm daxili tələbat
ödənilməli, həm də ixrac imkanları
olmalıdır. Buna nail olmaq
üçün dövlət orqanları ardıcıl fəaliyyət
göstərirlər. Sahibkarlığa Kömək
Milli Fondunun xətti ilə gələcəkdə ödəniləcək
kreditlər də ixracyönümlü müəssisələrin
yaranmasına təkan verməlidir. Çünki
ixracyönümlü məhsullar, eyni zamanda, daxili bazarlarda da
asanlıqla öz yerini tapacaq. Bu məsələlərin
həllində yerli icra orqanları da fəal iştirak etməlidirlər.
Əlbəttə ki, burada əsas yük
dövlət qurumlarının üzərinə
düşür.
Azərbaycanda gözəl
investisiya mühiti mövcuddur. Biz son illər ərzində
200 milyard dollardan çox sərmayə cəlb etmişik.
Bunun bir hissəsi neft, bir hissəsi qeyri-neft
sektoruna qoyulan sərmayədir. Bütövlükdə,
Azərbaycanda investisiya iqlimi çox müsbətdir. Mötəbər beynəlxalq qurumlar bizim fəaliyyətimizi
yüksək qiymətləndirir. Davos
Ümumdünya İqtisadi Forumu Azərbaycan iqtisadiyyatını
rəqabətqabiliyyətliliyinə görə dünya
miqyasında 37-ci yerə layiq görübdür. İl ərzində biz 3 pillə qabağa
getmişik. Yəni, bütövlükdə iqtisadi
liberallaşma, dərin islahatlar, gözəl investisiya iqlimi və
MDB məkanında adambaşına düşən birbaşa
xarici investisiyaların həcminə görə ön
sıralarda olmağımız, əlbəttə ki, xarici və
daxili investorları cəlb etmək üçün əlavə
şərait yaradır. Yerli icra orqanları da
bu məsələni daim diqqətdə saxlamalıdırlar.
Gələcəkdə yerli icra
orqanlarının fəaliyyətinə veriləcək qiymət,
eyni zamanda, bu amilə də əsaslanacaqdır - bu və ya
digər rayona nə qədər sərmayə gətirilib.
Yerli icra orqanları mərkəzi icra
orqanları ilə birlikdə bu işləri təşkil etməlidirlər.
Təbii ki, ixrac ediləcək
məhsullar beynəlxalq standartlara cavab verməlidir. Əks təqdirdə,
onların ixrac perspektivləri olmayacaq. Ölkəmizdə
fəaliyyət göstərən laboratoriyalar beynəlxalq
akkreditasiyadan keçməlidir və bu məsələ
tezliklə öz həllini tapmalıdır. Azərbaycanda istehsal olunan məhsullara verilən
sertifikatlar xarici ölkələr tərəfindən
tanınmalıdır.
Kadr hazırlığına
xüsusi diqqət göstərilməlidir. Biz ixrac
üzrə mütəxəssislər hazırlamalıyıq.
Ümumiyyətlə, kadr
hazırlığı indi qarşımızda duran ən
vacib məsələlərdən biridir. Çünki
ölkə inkişaf edir, yeni müəssisələr yaradılır
və bu müəssisələrdə fəaliyyət göstərən
kadrlar hazırlıqlı olmalıdır. Xüsusilə ixracyönümlü müəssisələrdə
hazırlıqlı kadrların təlimi mühüm məna
daşıyır və dövlət orqanları bu işlərdə
fəal olmalıdırlar.
İxrac prosedurlarını
sadələşdirmək lazımdır. Bu istiqamətdə
də addımlar atılır. Əvvəlki
illərdə olduğu kimi, indi ixrac qarşısında
süni əngəllər yoxdur. Ancaq, eyni
zamanda, həm institusional tədbirlər görülməlidir,
həm də real həyatda bütün müvafiq dövlət
qurumları ixracı stimullaşdırmaq və asanlaşdırmaq
üçün əlavə səylər göstərməlidirlər.
Mən giriş sözümdə
qeyd etdim ki, Azərbaycan bir çox ölkələrdə
ticarət evləri yaradacaq. Birinci ticarət evi
yaxın həftələrdə Belarusda yaradılacaqdır.
Digər postsovet ölkələrində -
Rusiyada, Ukraynada, Qazaxıstanda belə evlərin
yaradılması gündəlikdədir. Bu,
həm ölkəmizi təbliğ edəcək, həm də
ixracatçılar üçün yeni imkanlar yaradacaqdır.
Bununla bərabər, Asiya qitəsinin
böyük ölkələrində mütləq ticarət
evlərimiz olmalıdır. İndi
Körfəz ölkələrində bizim məhsullarımıza
böyük maraq göstərilir. Əslində,
bu marağın da mənbəyi bizim fəaliyyətimizdir.
Çünki son vaxtlar biz Körfəz ölkələri
ilə, o cümlədən bu istiqamətdə çox
işgüzar əməkdaşlıq qura bilmişik və
oraya Azərbaycan məhsullarının
çıxarılmasına nail olmuşuq. Bizim xüsusilə kənd təsərrüfatı
məhsullarımıza o ölkələrdə böyük
maraq var və Körfəz ölkələrinin istehlak
bazarı kifayət qədər böyükdür. Onlar bizdə istehsal edilən və ixrac olunan
malların bir çoxunu xaricdən, başqa ölkələrdən
gətirirlər, idxal edirlər. Ona görə,
biz bu bazarlara fəal girməliyik. Bunun
üçün də Körfəz ölkələrində
mütləq ticarət evləri yaradılmalıdır.
Biz əlbəttə ki, bizim
üçün prioritet olan ixrac bazarlarında böyük
satış şəbəkələri ilə işgüzar əməkdaşlıq
qurmalıyıq. Onların adları bəllidir. Onları Azərbaycana dəvət etmək,
imkanlarımızı göstərmək, bizim əsas,
qabaqcıl müəssisələrə səfərlərini
təşkil etmək lazımdır. Gəlib
öz gözləri ilə görsünlər ki, burada həm
böyük potensial var, həm də bizim məhsullarımız
rəqabətqabiliyyətlidir. Əlbəttə,
mən öz həmkarlarımla, başqa ölkələrin
dövlət və hökumət başçıları ilə
görüşlər zamanı daim bu məsələni
qaldırıram. Çünki bizim ticarət
dövriyyəmiz artmalıdır və mallarımız o
ölkələrin bazarlarına çıxmalıdır.
Əlbəttə ki, siyasi dəstək göstərilir,
ancaq biz müxtəlif səviyyələrlə işləməliyik
və ən yaxşı yol, yenə də deyirəm,
böyük satış şəbəkələri ilə
münasibətlər qurmaq və onları Azərbaycana dəvət
etməkdir.
İxrac missiyalarımız
artıq öz səmərəsini göstərir. Bu
missiyaların çox böyük faydası var və ilboyu bu
missiyalar təşkil edilməlidir. Bu,
avtomatik rejimdə olmalıdır, yəni, artıq mənim
göstərişimlə yox. Hər il
müxtəlif dövlət qurumları öz iş planına
salmalıdırlar ki, bu il neçə ixrac missiyası
hansı ölkələrə ezam ediləcəkdir. Bizim
üçün ən yaxşı potensial bazar olan ölkələrə
hər il missiyalar getməlidir. Böyük ölkələrin müxtəlif
bölgələrinə xüsusi missiyalar təşkil edilməlidir.
O ölkələrin təkcə paytaxt şəhərlərinə
yox, bütün bölgələrinə, bütün
regionlarına müntəzəm olaraq bizim qruplarımız
getməlidir.
Biz keçən il
sahibkarlarımızın aparıcı beynəlxalq sərgilərdə
iştirakını mütəşəkkil qaydada təmin
etmişik. Əvvəlki illərdə bu, o qədər
də geniş vüsət almamışdır və bəzi
hallarda bizim beynəlxalq sərgilərdə
iştirakımız formal xarakter daşıyırdı.
Bir qrup insan ezam edilirdi. Onlar
orada bir neçə gün vaxt keçirirdilər və demək
olar ki, bu iştirakın o qədər də böyük əhəmiyyəti
olmurdu. Bizim beynəlxalq sərgilərdə
iştirakımızın əsas vəzifəsi məhsulumuzu
orada təbliğ etməkdir. Ən gözəl nəticə
ondan ibarət ola bilər ki, o sərgi
zamanı hansısa bir kontrakt da imzalansın. Artıq
birinci təcrübə var və bu, burada da səsləndi.
Çində böyük partiya şərabımızla
bağlı artıq kontrakt imzalanıb və ixrac ediləcək.
Ona görə, sərgilərdə
iştirakımız praktiki məna daşımalıdır.
Biz dünyanın bütün aparıcı sərgilərində
iştirak etməliyik. Dövlət qurumları və
sahibkarlar bunu öz iş qrafiklərinə
salmalıdırlar. Əlbəttə ki, dövlət
orqanları, xüsusilə İqtisadiyyat Nazirliyi bu işləri
təşkil edir, təşkil edəcək və sahibkarlar da
fəal olsunlar. Çünki əvvəlki
illərdə bizim problemlərimizdən biri də ondan ibarət
olmuşdur ki, sahibkarlar tərəfindən də ixrac məsələlərinə
lazımi diqqət göstərilmirdi. Bunun
müxtəlif səbəbləri var. Onu da deməliyik ki,
dövlət orqanları da buna o qədər də
böyük fikir vermirdilər. Belə olan
halda, işlər daha çox öz axarı ilə, kortəbii
gedirdi. Ancaq bundan sonra biz ixrac məsələlərini
mütəşəkkil qaydada, kompleks şəkildə həll
etməliyik. Bugünkü müşavirənin
məqsədi məhz bundan ibarətdir.
“Azexport” portalı
yaradıldı. Bu barədə mən giriş sözümdə dedim. İndi biz “Azexport” portalını müfəssəl
məlumatlarla təmin etməliyik. Sahibkarlar
bu portala öz fəaliyyətləri haqqında məlumat yerləşdirsinlər
və mütəmadi olaraq bu portalla maraqlansınlar,
görsünlər ki, nəyə tələbat var, hansı
sifarişlər yerləşdirilir. Çünki
biz artıq bunun ilkin nəticələrini görürük.
Portalın fəaliyyəti nəticəsində
artıq bir çox kontraktlar imzalanıb. Ancaq,
eyni zamanda, nəyi görürük? Bəzən
sifariş gəlir, ancaq ixrac ediləcək məhsulumuz olmur.
Ona görə, bu portalın mənası təkcə
ondan ibarət deyil ki, biz öz məhsulumuzu ixrac edək,
halbuki birinci vəzifə bundan ibarətdir. Eyni zamanda, bu portal bizə tələbat haqqında,
regionlar haqqında məlumat verəcək, hansı regiondan,
hansı ölkədən hansı məhsula tələbat var
və bunu dövlət qurumları da, sahibkarlar da görəcək.
Görəcək ki, misal üçün filan
məhsula tələbat var, ancaq Azərbaycanda bunun
istehsalı lazımi səviyyədə deyil. Deməli, dövlət də Sahibkarlığa
Kömək Milli Fondunun xətti ilə o sahəyə kreditlər
verəcək. Sahibkar da görəcək
ki, əgər o məhsulu istehsal etsə, yetişdirsə,
bunun bazarı olacaqdır. Ona görə,
buna nail olmaq üçün birinci növbədə,
bütün Azərbaycan şirkətləri öz məhsulları,
ixracyönümlü məhsulları haqqında “Azexport”
portalına məlumatlar yerləşdirsinlər və bu portalı
izləsinlər. Əlbəttə ki,
dövlət qurumları da daim monitorinq aparmalıdırlar.
Tələbat əslində təklifi də
stimullaşdıracaq.
Qeyd etdiyim kimi, “Made in
Azerbaijan” brendi artıq dünyada özünü göstərir
və dövlət xətti ilə bu brendin təbliği
istiqamətində işlər gedir. Biz, eyni zamanda,
böyük dövlət şirkətlərini və özəl
şirkətləri də bu işə cəlb etməliyik ki,
onlar da fəaliyyət göstərdikləri ölkələrdə
bu brendi təbliğ etsinlər. Xüsusilə
burada dövlət qurumlarından söhbət gedir. O
şirkətlər ki, onların xaricdə geniş fəaliyyət
dairəsi var, ilk növbədə, Dövlət Neft Şirkəti
- SOCAR, Azərbaycan Hava Yolları - AZAL, “Azərbaycan Dəmir
Yolları” QSC və digər böyük dövlət şirkətlərimiz
xarici tərəfdaşlarla təmasdadırlar, xarici ölkələrdə
fəaliyyət göstərirlər. Onlar “Made
in Azerbaijan” brendinin təbliğində fəal iştirak etməlidirlər
və müntəzəm olaraq dövlət qurumlarına məlumat
verməlidirlər ki, bu brendin təbliğində hansı
işləri görüblər. Ola bilər
İqtisadiyyat Nazirliyi onlar üçün xüsusi bir
tövsiyə, necə deyərlər, metodiki kitabça da
hazırlasın ki, onlar bu işi planlı şəkildə
aparsınlar. Çünki bunu hamı
yaxşı bilir ki, reklam, əlbəttə, ticarətin
ayrılmaz hissəsidir.
Biz xarici bazarları da
geniş təhlil etməliyik, araşdırmalıyıq. Çünki
indi bazarlar uğrunda mübarizə gedir. Bizə
elə gəlməməlidir ki, biz burada istehsalı
artıracağıq, ixracyönümlü məhsulları
istehsal edəcəyik və ondan sonra bütün məsələlər
öz həllini tapacaq. Yox, biz bazarlar
uğrunda mübarizə aparmalıyıq və
aparırıq. Bunun üçün, ilk
növbədə, xarici bazarlar dəqiq təhlil edilməlidir,
həm onların indiki vəziyyəti, həm də perspektivləri.
Biz də bunu yaxşı bilirik ki, indi bir
çox ölkələr daxili tələbatını daxili
istehsal hesabına təmin etmək istəyirlər və təkcə
biz bu işlə məşğul olmuruq. Ona
görə, bizim üçün bilmək vacibdir ki, məsələn,
ənənəvi bazarlarda hansı tendensiyalar gedir, hansı
dövlət proqramları icra edilir və bu proqramların nəticəsində
hansı məhsulun istehsalı gözlənilir və öz
işimizi buna uyğun şəkildə
planlaşdırmalıyıq. Bizim
üçün indi ənənəvi bazarlar var və o
bazarlara ənənəvi məhsulumuz ixrac edilir. Ancaq bir gün o bazarlarda, o ölkələrdə
onlar daxili tələbatı təmin edəcəklər, bizim
məhsulumuza ehtiyac olmaya bilər, onda biz nə edəcəyik?
Ona görə, bax, burada çox ciddi analiz
aparılmalıdır ki, mövcud durum və potensial vəziyyət
nədən ibarətdir.
Bununla paralel olaraq biz yeni
bazarlara çıxmalıyıq. Elə fikirləşməməliyik
ki, bizim burada ənənəvi qonşuluqda bazarlarımız
var və nə istehsal ediriksə, onu da oraya göndəririk.
Biz bu sahədə də çox dəqiq siyasət
aparmalıyıq. İxracın şaxələndirilməsi
məsələləri təkcə çeşidlərlə
ölçülmür. Biz coğrafiyanın şaxələndirilməsinə
və bütövlükdə yeni bazarlara
çıxışa nail olmalıyıq, ənənəvi
bazarlarda mövqelərimizi daha da möhkəmləndirməliyik.
Bunun, əlbəttə ki, müxtəlif
yolları var. İlk növbədə və ən
başlıcası hesab edirəm ki, burada əsas məsələ
yaxşı siyasi əlaqələrin mövcudluğudur.
Azərbaycanın demək olar ki, bütün
ölkələrlə, o cümlədən, ilk növbədə,
qonşu ölkələrlə çox yaxşı
işgüzar dostluq münasibətləri var. Bu, bu gün
dünya miqyasında o qədər də tez-tez rast gəlinən
mənzərə deyil. Daha çox
qonşular arasında mübahisələr olur, problemlər
yaranır. Ermənistan istisna olmaqla bizim
heç bir qonşu ilə heç bir problemimiz yoxdur. Əksinə, son illər ərzində
apardığımız siyasət nəticəsində
dörd qonşu ölkə ilə bizim münasibətimiz
sürətlə inkişaf edib və bu gün ən yüksək
səviyyədədir. Ona görə, bu
imkanlardan sahibkarlar da istifadə etməlidirlər. Onlar üçün qonşu bazarlara və hər
hansı bir bazara çıxış əldə etmək
üçün heç bir siyasi əngəl yoxdur. Amma biz görürük ki, harada siyasi problemlər
var, bu, sahibkarlara da dərhal təsir edir, müxtəlif bəhanələrlə
məhdudedici tədbirlər görülür, ixrac
üçün problemlər yaranır. Bizim
sahibkarlar bundan azaddırlar. Bizim siyasətimizin
sayəsində bu, yoxdur.
Ancaq bir daha demək istəyirəm
ki, biz bazarları, indiki durumu və perspektivləri çox dəqiq
təhlil etməliyik və yeni bazarlara çıxış əldə
etməliyik. Biz xarici bazarlarda öz mövqelərimizi möhkəmləndirməliyik
və bunun üçün logistika mərkəzlərinin
yaradılması xüsusi əhəmiyyət
daşıyır. Birinci belə təcrübə
var. Artıq burada çıxışlarda da səsləndi.
Qazaxıstanın Aktau vilayətində Azərbaycanın
xaricdə birinci logistika mərkəzi yaradıldı. Bu mərkəzin çox böyük əhəmiyyəti
var. Bu, bizə imkan verəcək ki, öz məhsullarımızı
rahatlıqla Orta Asiya, Qazaxıstan bazarlarına ixrac edək.
Başqa ölkələrdə də bu mərkəzlər
yaradılmalıdır. Bu işlərdə
xaricdə yaşayan azərbaycanlılar da öz rolunu
oynamalıdırlar.
Bilirsiniz ki, biz xaricdə
yaşayan azərbaycanlıların problemlərinin həlli
üçün böyük işlər görürük. Azərbaycan
nadir ölkələrdəndir ki, artıq bizdə ənənəvi
olaraq xaricdə yaşayan azərbaycanlıların qurultayı
keçirilir. Biz onlara həm siyasi dəstək
göstəririk, eyni zamanda, onlar üçün biznes
imkanları yaradırıq. Onlar da bu
işlərdə fəal iştirak etməlidirlər. Bildiyimə görə, onlar bizim yeni təşəbbüslərimizə
fəal qoşulurlar. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar,
xüsusilə MDB məkanında yaşayan
soydaşlarımız, o cümlədən bizneslə məşğuldurlar,
onların böyük imkanları var. Onlar da öz biznes
imkanlarını genişləndirmək, eyni zamanda, öz Vətəninə
kömək etmək üçün orada fəal işləməlidirlər.
Bu işlər başlayıb və bizim dövlət
qurumlarımız bu işlərlə məşğuldur.
Mən onları da bu işlərə dəvət
edirəm, onların da böyük ticarət şəbəkələri
var. Onlar dünyanın müxtəlif yerlərindən məhsul
idxal edirlər. Xüsusilə nəzərə
alsaq ki, indi bizim imkanlarımız genişlənir, daha
çox Azərbaycandan idxal etsinlər.
Biz məhsulun
qablaşdırılmasına diqqət göstərməliyik. Mən
şadam ki, son vaxtlar buna diqqət göstərilir. Bu Regional İnkişaf Mərkəzinin foyesində
kiçik bir sərgi də nümayiş etdirilir. Mən bu sərgidə yeni
qablaşdırılmış məhsulları, malları
görürəm. Buna çox
böyük diqqət göstərilməlidir. Mən bunu artıq demişəm, bir daha demək istəyirəm,
çalışmalıyıq ki, Azərbaycanda
qablaşdırma sənayesi inkişaf etsin. Biz hələ ki, bir çox qabları, həmçinin
yardımçı materialları xaricdən idxal edirik. Bunu Azərbaycanda istehsal etmək üçün
heç bir problem yoxdur. Bizim indi
şüşə zavodumuz fəaliyyət göstərir.
Onun da işi təkmilləşdirilməlidir,
istənilən növ şüşə qablar, bankalar istehsal
olunmalıdır. Karton zavodumuz var.
Ümumiyyətlə, qablaşdırma bizim idxaldan
asılılığımızı azaldar. Çünki istehsal etdiyimiz məhsulların maya dəyərində
biz həmişə xarici komponenti axtaranda görürük
ki, qablaşdırma burada xüsusi rol oynayır. Ona görə, Azərbaycanda qablaşdırma tam təşkil
edilməlidir və buna böyük diqqət göstərilməlidir.
Əlbəttə ki, bizim təqdim etdiyimiz bu
mallar göz oxşamalıdır.
Biz keçən ildən
xarici kütləvi informasiya vasitələrində reklam
kampaniyalarına başlamışıq. Bunu turizmə,
eyni zamanda, Azərbaycanda istehsal olunan mallara aid etmək olar.
Bu iş də müntəzəm olaraq aparılmalıdır.
Bunun üçün müvafiq büdcə
ayrılmalıdır və hesab edirəm ki, dövlət
burada da sahibkarlara kömək göstərməlidir. Çünki sahibkar o əlavə vəsaiti xərcləmək
üçün, əlbəttə, yüz dəfə fikirləşər
ki, bu reklamı yerləşdirsin, yoxsa yox. Yəqin ona görə ki, ixrac ediləcək məhsulların
həcmi böyük deyildi. Ona görə,
bizdə hələ ki, reklamla bağlı böyük
anlayış yoxdur. Biz bunu etiraf etməliyik.
Odur ki, dövlət öz hesabına bizim əsas
ixracyönümlü malların təbliği
üçün xarici kütləvi informasiya vasitələrində,
televiziyalarda, qəzetlərdə reklam kampaniyaları təşkil
etməlidir.
Qoy, sahibkarlar istehsal etdikləri
və hansı ölkələrə ixrac etdikləri məhsullar
haqqında İqtisadiyyat Nazirliyinə öz təkliflərini
versinlər. Biz buna başlamalıyıq. Əlbəttə
ki, birinci mərhələdə buna qonşu ölkələrdə,
MDB məkanında başlamalıyıq. Bu,
bizim sahibkarlara növbəti çox gözəl dəstəyimiz
olacaqdır.
Sənaye istehsalı ilə
bağlı.
İndi Azərbaycanda bir neçə
böyük sənaye müəssisəsi yaradılır.
Mən bu barədə demişəm, sahibkarlara tövsiyələrimi
vermişəm, bir daha demək istəyirəm ki, onlar bu
böyük müəssisələrin istehsal edəcəyi
xammaldan səmərəli şəkildə istifadə etsinlər,
yeni fabriklər, zavodlar qursunlar ki, biz hazır məhsulu Azərbaycanda
istehsal edək, idxaldan asılılıq azalsın və
hazır məhsul ixrac edək. Mən
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkındakı zavodları xüsusi
qeyd etmək istəyirəm. Orada biznes
üçün, kiçik və orta sahibkarlıq, ixrac
üçün çox böyük potensial var. Sumqayıt
polimer və gübrə zavodları, Mingəçevir Sənaye
Parkı. Bu il birinci zavodlar istifadəyə
veriləcəkdir. Neftçala, Balaxanı, Pirallahı sənaye
zonaları. Bu, artıq geniş vüsət
alır və elə etməliyik ki, hər rayonda müasir sənaye
zonası olsun. Biz bunu dəstəkləyirik,
dəstəkləyəcəyik.
Ölkəmizdə yüksək
texnologiyalar inkişaf edir. Biz indi kosmik sənayeni
inkişaf etdiririk. Azərbaycan
dünyanın məhdud sayda olan kosmik klubunun
üzvüdür. Bizim iki peykimiz var,
üçüncü peyk hazırlanır və biz bu xidmətləri
artıq xaricə satırıq. Bu da
ixracın bir növüdür. Biz birinci və
ikinci peykləri orbitə buraxanda əlbəttə ki, bir
neçə məqsədi güdürdük. Bu, yenilikdir, texnologiyadır. Kadr
hazırlığı baxımından bunun böyük əhəmiyyəti
var. Azərbaycanın imici artacaq və eyni zamanda, biz buna bir
biznes layihə kimi baxırıq və artıq ora qoyulan vəsaiti
bu peyklər qaytarmağa başlayır. Bildiyimə
görə, artıq üçüncü peykin xidmətlərinin
bir hissəsi barədə kontraktlar imzalanıb. Ona görə, bu da ölkəmizə gəlir,
valyuta gətirən bir sahədir. Biz bunu
dövlət xətti ilə etmişik. Ancaq
inkişaf etmiş ölkələrdə biznes qurumları
özləri peykləri sifariş edirlər, özləri
orbitə buraxırlar və özləri də pul
qazanırlar. Elə ölkələr var
ki, o qədər də böyük deyil, amma o ölkələrdə
bəlkə də onlarla peyk var. Nəyə görə?
Çünki bu, biznes üçün əlverişlidir.
Biz artıq kosmik sənayenin biznes
imkanlarını da genişləndirməliyik və qeyd etdiyim
kimi, bu, bizim üçün valyuta mənbəyidir.
Eyni zamanda, bizim yeni bir ixrac
istiqamətimiz yaradılıbdır. Bu da hərbi
texnikanın ixracıdır. Bu da yenilikdir.
On il bundan əvvəl bunu təsəvvür
etmək mümkün deyildi ki, Azərbaycan silah, texnika ilə
nəinki öz tələbatını özü təmin edəcək,
eyni zamanda, bunu ixrac edəcək. Bu gün bu,
reallıqdır, biz buna nail olmuşuq. On
ildən çox bundan əvvəl Müdafiə Sənayesi
Nazirliyi yarananda biz artıq bilirdik ki, bu gün gələcək
və gəldi. Bu gün nəinki biz
ordumuzun əsas tələbatını özümüz
ödəyirik, biz ixrac da edirik. Biz beynəlxalq
sərgilərdə iştirak etmişik. Bax,
bu, bir daha göstərir ki, sərgilərdə iştirak etmək
nə qədər əhəmiyyətlidir. Bakıda iki dəfə beynəlxalq silah sərgisi təşkil
edilib. Bizim silah ticarətimiz artır.
Bu da ölkəyə böyük valyuta gətirir.
Hazırda Azərbaycanda mindən çox adda, o
cümlədən ən son texnologiyalara əsaslanan hərbi təyinatlı
məhsullar istehsal olunur. Ona görə, bu
sahə də daim diqqət mərkəzində
olmalıdır və burada ixrac potensialı artır.
Biz təbii ki, öz
resurslarımızdan səmərəli şəkildə
istifadə etməliyik. Bu istiqamətdə də işlər
ardıcıl gedir. Azərbaycanın zəngin
təbii ehtiyatları var. Bizim təbii ehtiyatlarımız təkcə
neftlə, qazla məhdudlaşmır. Bizim
qızıl yataqlarımız var və bir müddət bundan əvvəl
“AzerGold” dövlət qurumu, səhmdar cəmiyyəti
yaradılmışdır. Artıq o, həm
qızıl yataqlarının işlənilməsi, həm də
ixracı ilə məşğuldur. Təkcə
qızıl yataqları deyil, bizdə gümüş yataqları,
digər qiymətli metalların ehtiyatları var. Bu sahə
dövlətə çox böyük gəlir gətirəcək.
Milyonlarla, on milyonlarla dollar ixrac potensialı
yaranır və artıq bu işlər müasir əsaslar
üzərində qurulub. Bu da böyük
ixrac potensialımızdır. Dövlət
əlbəttə ki, öz dəstəyini göstərir,
göstərəcək ki, “AzerGold” dünya səviyyəli
bir mədənçilik şirkətinə çevrilsin.
Bizim böyük bir sərvətimiz
də var, ancaq ondan səmərəli şəkildə istifadə
edə bilmirik.
Bu da dəmir filizidir. Hələ
Çar Rusiyası dövründə, həmçinin sovet
vaxtında bizim dəmir filizimizə çox böyük maraq
var idi. Hələ Çar Rusiyası
zamanı Avropadan buraya gəlmiş insanlar, o vaxtın
biznesmenləri buna çox böyük maraq göstərirdilər
və işləri də təşkil etməyə
çalışırdılar. Ancaq əfsuslar
olsun ki, müstəqillik dövründə bu sahəyə
kifayət qədər diqqət göstərilməmişdir.
Əfsuslar olsun ki, biz bu günə qədər
vahid bir istehsalat sahəsini yarada bilməmişik. Daşkəsən dəmir filizi yatağı
dünya miqyasında böyük yataqlardan biridir və onun
indiki vəziyyəti əlbəttə ki, bizi qane edə bilməz.
Müxtəlif dövrlərdə müxtəlif
təkliflər irəli sürülmüşdür. Hətta dövlət qurumu da
yaradılmışdır, ancaq sonra işləyə bilmədi.
Özəl sektor da buna vaxtaşırı maraq
göstərirdi. Vaxt gəlib
çatıb ki, bu məsələ ilə bağlı ciddi
addımlar atılsın. Bütün
istehsalat zənciri yaradılmalıdır, filizdən
başlamış son ixrac məhsuluna qədər. Həm bizim ixracımız artacaq və idxaldan
asılılıq kəskin aşağı düşəcək.
Çünki hazır məhsulun idxalı
üçün xaricə böyük vəsait gedir və
getdikcə daha çox gedəcək. Çünki
bizim inkişaf dinamikamız bundan sonra da elə sürətli
olacaq ki, daxili tələbat artacaq. Ona
görə, Daşkəsən dəmir filizi
yatağının işlənməsi və istehsalat zəncirinin
yaradılması gündəlikdə duran vacib məsələlərdən
biridir.
Azərbaycanda turizm sürətlə
inkişaf edir.
Keçən il turistlərin sayı 11
faiz, bu ilin 3 ayında 25 faiz artmışdır. Bunu indi gözlə görmək olar. Həm
Bakıda, həm müxtəlif bölgələrdə turistlərin
sayı kəskin artır. Bunun əlbəttə
ki, səbəbləri var. Bu, elə öz-özünə
yaranan məsələ deyil. Son illər ərzində
görülmüş işlər bax, bu vəziyyətə gətirib
çıxarıb. İlk növbədə,
Azərbaycanda hökm sürən sabitlik, əmin-amanlıq,
ictimai-siyasi asayiş əlbəttə ki, Azərbaycanı
turistlər üçün çox cəlbedici ölkəyə
çevirir. Xüsusilə indiki şəraitdə
ki, dünyanın müxtəlif yerlərində gərginlik
var, təhlükələr, qarşıdurmalar, sosial
narazılıq artır, kütləvi etirazlar geniş vüsət
alıbdır. Bunların heç biri Azərbaycanda
yoxdur. Azərbaycanda xalq-iqtidar birliyi var.
Bizim siyasətimiz xalq tərəfindən dəstəklənir,
bəyənilir. Azərbaycanda hökm
sürən sabitliyin əsas amili də bundan ibarətdir.
Əlbəttə, müstəqilliyimizin
ilk illərində turizmin inkişafından söhbət gedə
bilməzdi. Çünki Azərbaycan çox riskli, kasıb yer
idi və turizm infrastrukturu demək olar ki, yox idi. Amma biz turizmin inkişafına xidmət göstərən
infrastruktur yaratdıq. Biz, misal
üçün, son illər ərzində ölkəmizdə
altı beynəlxalq hava limanı yaratmışıq. Onlar demək olar ki, yenidən qurulubdur. Biz bunu əlbəttə ki, yaradanda, ilk növbədə,
insanların rahatlığını nəzərə alırdıq.
Bu gün bu beynəlxalq hava limanları müxtəlif
ölkələrə uçuşlar təşkil edir. Amma indi biz görürük ki, bunun turizmə nə
qədər böyük faydası var. İndi birbaşa reyslər
açılır. Gəncədən,
Naxçıvandan, Qəbələdən, Lənkərandan
birbaşa reyslər açılır və o reyslərin
sayı artır. Əvvəlki illərdə bu
reyslərdən ancaq xaricdə yaşayan azərbaycanlılar,
yaxud da ki, qonaqlar istifadə edirdilər. Amma
indi bu reyslərdən turizm məqsədilə istifadə
olunur. Bu aeroportlar və Bakıda Heydər
Əliyev Beynəlxalq Aeroportu bu səviyyədə
olmasaydı, turizmin inkişafından söhbət gedə bilməzdi.
Gözəl, müasir yollar
salınıbdır. Bax, Bakı-Yevlax yolu
indi dünyanın ən gözəl standartlarına cavab
verir. Bizim qonşu ölkələrlə
magistral yollar ya tam istifadəyə verilib, ya da ki, yaxın
zamanlarda istifadəyə veriləcəkdir. Bütün bölgələrdə infrastruktur layihələri
mövcuddur – elektrik, qazlaşdırma, içməli su.
Həm Bakıda, həm də bölgələrdə ən
müasir otellər yaradılıbdır. Əlbəttə
ki, bizim təbii şəraitimiz, gözəl iqlim,
xalqımızın qonaqpərvərliyi, zəngin mətbəx,
tarixi abidələr, bunlar da rol oynayır. Hesab edirəm ki, turizmin inkişafı
üçün həlledici rol oynayan bizim vizalarla
bağlı siyasətimizdir. “ASAN viza”nın
fəaliyyətə başlaması və vizanın sadələşdirilmiş
elektron yollarla əldə edilməsi əlbəttə ki, bu
axını təmin edib. Biz ancaq turizmin
inkişafının birinci mərhələsindəyik. Çünki hələ Azərbaycanı tanıma
prosesi gedir. Bu tanıma prosesində ölkəmizdə təşkil
olunan beynəlxalq tədbirlər əlbəttə ki, rol
oynayıb, həm Avropa Oyunları, həm bu yaxınlarda keçiriləcək
İslam Həmrəyliyi Oyunları və xüsusilə
Formula-1 yarışları. Formula-1-in 500 milyon
auditoriyası var. Onların hər biri şəhərimizin
gözəlliyini öz gözü ilə görür və
onların bir çoxu Bakıya gəlmək istəyir.
Bunlar turizmi inkişaf etdirən
əsas amillərdir. Onu da demək istəyirəm ki, biz turizmə
də ixrac məhsulu kimi baxmalıyıq. Çünki
turizm bizə nə verir? Valyuta. İxrac nə verir? Valyuta. Biz turizmin inkişafından milyardlarla valyuta
qazanacağıq. Davos Ümumdünya
İqtisadi Forumunun hesablamalarına görə, dünya
miqyasında turizmin ən sürətlə inkişaf etdiyi yer
də Azərbaycandır. Budur, bizim siyasətimizin
nəticələri. Bölgələrdə
müasir turizm infrastrukturu inkişaf etdirilməlidir. Mən sahibkarları da dəvət edirəm. Sahibkarlar bilsinlər ki, yeni otellərə
böyük ehtiyac olacaq. Çünki hələ
indi - qış mövsümündə Bakıdakı otellərin
85-90 faizi doludur. Görün, yay
mövsümündə nə olacaq? Boş
yer olmayacaq. Ona görə, Bakıda və
bizim əsas turizm mərkəzlərində yeni otellərin
yaradılması çox böyük əhəmiyyət
daşıyır və bunun biznes üçün də
çox böyük faydası olacaq.
İndi isə kənd təsərrüfatı
məhsullarının ixracı ilə bağlı
qarşıda duran məsələlər haqqında demək
istərdim. Hazırda 24 rayonda 33 aqropark yaradılır. Bu
aqroparkların yaradılmasına 1,1 milyard
manat dəyərində sərmayə qoyulur. Bu
aqroparkların yerləşdiyi ərazi, istifadə etdiyi torpaq
sahəsi 142 min hektardır. Əminəm
ki, bu aqroparkların fəaliyyətə başlaması nəticəsində
biz daxili tələbatı 100 faiz ödəyəcəyik və
çox böyük ixrac potensialımız yaranacaqdır.
Yenə də qayıdıram əvvəlki
sözlərimə, biz indidən
planlaşdırmalıyıq ki, nəyi haraya ixrac edəcəyik.
Çünki sahibkarın özü çətinlik
çəkəcək. Dövlət
qurumları, İqtisadiyyat Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi əlbəttə ki, Prezident Administrasiyasının rəhbərliyi
ilə gələcək illər ərzində bizim ixrac
strategiyamızı müəyyən etməlidir. Biz artan ixrac potensialımızı necə realizə
edəcəyimizi indidən bilməliyik. Əlbəttə,
elə ixrac məhsulları var ki, onlar üçün
bazarlar axtarmaq lazım deyil. Onlardan biri də
pambıqdır, birjalarda satılır. Ancaq
meyvə-tərəvəz və digər məhsulların
ixracı üçün biz indidən işləməliyik,
planlar qurmalıyıq.
İxrac potensialımıza
böyük təkan verəcək növbəti layihələr
suvarma ilə bağlıdır. Təkcə bu il
150 min hektar əlavə əkin sahəsi dövriyyəyə
cəlb ediləcək. Orada müxtəlif
çeşidli məhsullar yetişdiriləcək və bu da əlavə
ixrac potensialımız deməkdir. Bu,
böyük inkişafa təkan verəcək bir layihə
olacaqdır. Əgər biz bu siyahıya
tikilməkdə olan istixanaları əlavə etsək,
görərik ki, istehsal edəcəyimiz məhsulların həcmi
daha böyük olacaqdır. 130 investisiya təşviqi sənədi
arasında 26 istixana var. Bu 26 istixanada minlərlə iş yeri
yaradılır və bu istixanalara qoyulan sərmayə 342
milyon manatdır. Bütün bunlar ixracyönümlü
məhsullardır.
Mən suvarma ilə
bağlı görülmüş işləri qeyd etdim. Hazırda yeni
kanallar çəkilir, mövcud kanallar təmizlənir.
Biz növbəti ildə də 10 minlərlə
hektar yeni suvarılacaq torpağı fermerlərə təhvil
verəcəyik. Biz buna hazırıq və
beləliklə, istifadə olunmayan, münbit olmayan
torpaqları əkin dövriyyəsinə cəlb edirik.
Meyvə-tərəvəz
istehsalı artır. Ən çox gəlir gətirən,
valyuta gətirən pomidor və xurmadır. Buna ən çox maraq var. Ona görə, sahibkarlar
da bunu nəzərə alsınlar. Logistika
mərkəzləri yaradılmalıdır. Vaxtilə biz bir çox soyuducu anbarlar tikmişik.
Ancaq bu soyuducu anbarlar əvvəlki istehsal həcminə
hesablanıb. Növbəti illərdə
bizə əlavə soyuducu anbarlar lazım olacaq. Həm İqtisadiyyat Nazirliyi, Sahibkarlığa
Kömək Milli Fondu, sahibkarlar özləri də bunu nəzərə
alsınlar. Soyuducu anbarların
potensialı bizim istehsalımızla
uzlaşdırılmalıdır. Elə
olmasın ki, biz istehsal etdiyimiz məhsulu saxlaya bilməyək.
Pambıqçılığın
inkişafı sürətlə gedir. Bu rəqəmlər
artıq bir neçə dəfə səslənib, bir daha səsləndirmək
istəyirəm. 2015-ci ildə 35 min ton,
2016-cı ildə 90 min ton pambıq tədarük olunub.
Hesab edirəm, bu il ən azı təqribən
250 min ton pambıq tədarükü gözlənilir. Əgər bu templə getsək, biz 3-4 ilə təqribən
400-500 min ton pambıq istehsal edəcəyik.
Üzümçülük
üçün bizim gözəl təbii şəraitimiz
var. Burada səsləndi, 1970-1980-ci illərin əvvəllərində
ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü
ilə üzümçülük nə qədər
inkişaf edib.
Biz indi üzümçülüyü bərpa
etməliyik və bərpa edirik. Yeni
üzüm bağları salınmalıdır və bizim
şərab zavodlarımız da tam gücü ilə işləməlidir.
Mənə verilən məlumata görə,
şərab zavodlarının istehsal potensialı ildə 100
milyon butulkadır. Ancaq biz bunun təqribən
20-30 faizini istifadə edirik. Ona görə,
üzüm istehsalı, o cümlədən texniki
üzümün istehsalı artmalıdır, şərab
zavodlarımız tam gücü ilə işləməlidir və
ixrac da kəskin şəkildə artmalıdır. Məndə
olan məlumata görə, keçən il
ixrac artıb. Ancaq əgər biz rəqəmlərə baxsaq
görərik ki, konyak və şərab ixracı ölkəmizə
cəmi 17,5 milyon dollar vəsait gətirib.
Ona görə, biz şərab və konyak məhsullarının
istehsalını və ixracını ən azı 5 dəfə
artıra bilərik, özü də qısa müddət ərzində.
Biz buna da nail olmalıyıq. Üzümçülüyün, şərabçılığın
inkişafı ilə bağlı əlavə təkliflər
hazırlanacaq.
Tütünçülüyün
böyük potensialı var. Biz bu sahəni də bərpa etməliyik. Sovet
vaxtında indikindən 10 dəfə, bəlkə də ondan
da çox tütün tədarük edilirdi. İndi bu il 3 min hektarda tütün əkilibdir və təqribən
3-4 min ton quru tütün tədarük ediləcək. Biz bu rəqəmi qısa müddət ərzində
10 min ton səviyyəsinə qaldırmalıyıq. Buna
da nail olmaq mümkündür. Pambıqçılıqda olduğu kimi, subsidiyalar
verilir. Əlbəttə ki, yeni, müasir
siqaret fabriklərinin tikintisi də nəzərdə
tutulmalıdır. Ona görə yox ki,
bizim vətəndaşlar daha çox siqaret çəksinlər,
xeyr, siqaret çəkmək çox pis vərdişdir.
Mən özüm siqaret çəkmirəm,
heç kimə də məsləhət görmürəm.
Ümid edirəm ki, Azərbaycanda siqaret çəkənlərin
sayı azalacaq. Ancaq bunun ixracı çox
gəlir gətirən bir sahədir və təbii şəraiti
olan ölkədə tütünçülüyün
inkişaf etdirilməməsi başadüşülən
deyil. Ona görə, biz tezliklə bu sahədə
ciddi artıma nail olmalıyıq. Mən
real rəqəmi səsləndirirəm. Bir
daha demək istəyirəm ki, 10 min ton quru tütünün
tədarükü real rəqəmdir.
Biz indi
xalçaçılığı geniş təbliğ
edirik. Bu, bizim qədim sənətimizdir. “Azərxalça” yaradılıbdır, 13 şəhərdə
yeni xalça kombinatları yaradılır. Onlardan birinin açılışında mən
özüm olmuşam - Füzuli rayonunda. Qalan xalça
fabrikləri bu il istifadəyə veriləcək.
Bu, minlərlə iş yerinin yaradılması deməkdir və
bu, bizim gözəl ixrac potensialımızdır.
Yun tədarükü məsələlərinə
əvvəlki illərdə o qədər də böyük
diqqət göstərilmirdi. Məndə olan məlumata
görə, bizim cəmi bir fərli-başlı tədarük
məntəqəmiz olub. Bizim bütün
bölgələrimizdə yun tədarükü təşkil
edilməlidir. Vaxt gəlib çatıb
ki, Azərbaycanda böyük yun fabriki də yaradılsın.
Bu sahəyə də çox ciddi diqqət
göstərilməlidir. Bu, fermerlərə
əlavə qazanc mənbəyi olacaq, ölkəyə isə
valyuta gətirəcək.
Biz indi az da olsa, ət
və toyuq ətinin ixracına başlamışıq. Hələ ki, biz özümüzü toyuq əti
ilə təmin edə bilmirik. Ancaq ixrac da
artıq başlanıb və bu, yaxşı haldır. Ümid edirəm ki, yaxın zamanlarda
özümüzü tam şəkildə təmin edəcəyik
və ixrac potensialı daha da artacaq.
Heyvandarlığın
inkişafı gedir, cins mal-qara gətirilir, Süni Mayalanma Mərkəzi
yaradılıb. Biz bir neçə il ərzində
böyük potensial yaratmalıyıq ki,
özümüzü həm süd və həm də ət
məhsulları ilə tam şəkildə təmin edək. Cins mal-qaranın gətirilməsi və cinsin
yaxşılaşdırılması prosesi daha da geniş
vüsət almalıdır. Yeni fermalar
yaradılmalıdır. Sahibkarlar buna daha
böyük diqqət göstərməlidirlər. Biz süd və süd məhsulları ilə
özümüzü təxminən 80 faiz səviyyəsində
təmin edirik. Bir neçə il ərzində
tam təmin edə bilərik.
Dünən mən Varvara
balıqartırma müəssisəsinin
açılışında olmuşam. Balıqçılığın
da çox böyük perspektivləri var. Əfsuslar olsun ki, əvvəlki
illərdə bu sahəyə də lazımi diqqət göstərilmirdi.
Bizim həm çaylarımızda, həm Xəzər
dənizində bol balıq var. Biz balıqları artırırıq,
yetişdiririk və Azərbaycanda çox böyük
balıqçılıq sənayesi yaradıla bilər.
Bununla həm daxili bazar tam təmin edilər, həm də
bunun böyük ixrac potensialı ola bilər.
Mineral sular sahəsi də
inkişaf edir.
Artıq ixraca da başlamışıq, ancaq az
miqdarda. Bizim təbii bulaqlarımız var.
Keyfiyyətli mineral sular istehsal və ixrac etmək, öz
brendimizlə xaricə çıxmaq üçün
çox gözəl imkanlar var. Bu sahəyə də mütləq
diqqət göstərilməlidir.
Emal müəssisələri
yaradılmalıdır, indi planlar haqqında məlumat verildi. Dövriyyəyə
cəlb ediləcək minlərlə, on minlərlə hektar
torpaq da bəllidir. Aydındır ki, orada
yeni məhsullar yetişdiriləcək və yeni konserv
zavodlarının yaranmasına ehtiyac var. İndi bizdə
konserv zavodları fəaliyyət göstərir, ancaq
onların sayı kifayət qədər deyil. Yeni emal müəssisələrinin yaradılması
nəzərdə tutulmalıdır. Əlbəttə
ki, ixrac edilən malların satışından sonra əldə
edilən gəlir də tam şəkildə ölkəmizə
gəlməlidir. Bunun üçün indi
nəzarət mexanizmləri tətbiq olunur. Ona görə ki, əvvəlki illərdə, məndə
olan məlumata görə, göndərilən malların dəyərinin
təxminən 30 faizi ölkəmizə qayıtmırdı,
orada-burada gizlədirdilər. Xaricdə
müxtəlif hesablarda gizlədirdilər. Buna yol vermək olmaz. Valyuta tam
şəkildə gəlməlidir və əlbəttə ki,
indi yeni mexanizm işə düşüb. Əgər hansısa şirkət investisiya və
ixrac təşviqini almaq istəyirsə, mütləq bu
qaydalara riayət etməlidir.
Mən bir məsələyə
də diqqət yetirmək istəyirəm. Çünki
bunun da çox böyük əhəmiyyəti var. Bu da nəqliyyat
sektoru ilə bağlıdır. Biz indi
ixracı böyük dərəcədə
artıracağıq. Biz ixracı nəqliyyat
vasitəsilə xarici bazarlara ötürürük. Ona görə bizim vaqon parkımıza
baxmalıyıq. Biz indi yeni elektrovozlar,
vaqonlar alırıq. İndi vaqonların
sayı, həcmi ixrac ediləcək məhsullarla
üst-üstə düşməlidir. Dəmir
yolunun reabilitasiyası, sürətin artırılması,
bütün bunlar da ixraca, tranzitə hesablanmış məsələlərdir.
Mən bir neçə rəqəmi
də səsləndirmək istəyirəm, hesab edirəm ki,
ictimaiyyət üçün də, sahibkarlar
üçün də maraqlı olar. 2017-ci ilin birinci
rübündə ən böyük artım pambıq lifinin
ixracında olmuşdur - 700 faizdən çox. Süd məhsullarının ixracı 260 faiz
artmışdır. Meyvələr
arasında ən böyük ixrac artımı almada
olmuşdur - 144 faiz. Nar 125 faiz
artmışdır. Bunlar çox
yaxşı göstəricilərdir. Qalan
rəqəmlər də məndə var. İqtisadiyyat naziri
onları səsləndirdi, təkrar etmək istəmirəm.
Amma bunları xüsusilə qeyd etmək istəyirəm.
2016-cı ildə bizə ən
çox valyuta gətirən məhsulları da qeyd etmək
istəyirəm. Birinci yerdə fındıqdır –
ölkəmizə 105 milyon valyuta gəlib. Fındıqçılığın
inkişafı çox sürətlə gedir. Burada da səsləndi,
biz 15 min hektar yeni fındıq bağları saldıq və bu
iş sürətlə gedir. O cümlədən
baramaçılıq. Biz 2015-ci ildə 200 kiloqram barama tədarük
etmişdiksə, keçən il bu, 70 ton
olmuşdur. Bu il 100 ton olacaqdır.
Fındıq bizim 19 rayonda daha çox yetişdirilir, ancaq
potensial 46 rayonda var. Hesab edirəm ki, biz fındığın
istehsalını da, ixracını da iki dəfə artıra
bilərik. Biz o 105 milyonu 200 milyona rahatlıqla
çatdıra bilərik. Eyni zamanda, bu il
badam bağlarının salınmasına
başlanmışdır. Bizdə onların sahəsi
çox kiçikdir, cəmi min hektar badam bağımız
var. Onların da 900 hektarı Naxçıvan Muxtar
Respublikasındadır. Amma Bakı, Abşeron
yarımadası badam üçün çox münbit məkandır.
Ona görə, indi yeni bağlar salınır,
min hektarlarla badam bağları salınmalıdır. Mən sahibkarlara da bunu məsləhət
görürəm. Həmçinin zeytunçuluq
və şəkər çuğundurunun yetişdirilməsi.
Biz zeytun yağı ilə
özümüzü tam təmin etməliyik. Hələ
ki, buna nail ola bilməmişik. İxrac edirik, ancaq daxili tələbat hələ
ki, ödənilmir. Şəkər çuğunduru isə
bu il çox geniş vüsət alıb.
Biz şəkəri şəkər
çuğundurundan emal etməliyik. Burada
da çox böyük potensial var.
Deməli, birinci yerdə
fındıqdır, ikinci yerdə pomidordur. Keçən il 94 milyon dollar dəyərində pomidor ixrac
edilib. Üçüncü yerdə xurmadır
- 68 milyon dollar, dördüncü yerdə şəkərdir
– 62 milyon dollar. Amma burada biz bilməliyik
ki, bu şəkərin böyük hissəsi qamış
şəkərindən, xammalından istehsal olunub. Yəni, şəkərin istehsalı
üçün xaricdən xammal gətirilib. İndi biz çuğundura keçəndən sonra
62 milyonun hamısı ölkəmizdə qalacaq, yəni,
idxala pul ayrılmayacaq. Hesab edirəm ki,
biz şəkərin istehsalını rahatlıqla iki dəfə
artıra bilərik, ya İmişli rayonunda yerləşən
zavodda, ya da geniş vüsət alarsa, yeni zavod tikilə bilər.
Beşinci yerdə
pambıqdır. Pambıq keçən il bizə 24
milyon dollar valyuta gətirib. Amma bu, birinci ildir.
Əminəm ki, bu rəqəm bu il bundan
iki dəfə çox olacaq. Yəni, qeyd etdiyim bu beş pozisiya üzrə ölkəmizə
keçən il 350 milyon dollar valyuta gəlib. Biz
ancaq bunları iki dəfə artırmaqla görün,
rahatlıqla nə qədər böyük valyuta əldə
edəcəyik.
Məndə siyahı
böyükdür. Burada sənaye, ərzaq, kənd təsərrüfatı
malları var. Bu gün müşavirənin ikinci hissəsində
dövlət qurumlarının nümayəndələri
sahibkarların suallarına cavab verəcəklər və bu məsələləri
daha da geniş işıqlandıracaqlar.
Sənaye məhsulları
arasında isə birinci yerdə plastik məmulatlardır - təxminən
100 milyon dollar.
İkinci yerdə alüminium və ondan
hazırlanan məmulatlardır - bu da 100 milyon dollara
yaxındır. Biz alüminium sənayesini
mütləq sürətlə inkişaf etdirməliyik. Üçüncü yerdə qara metallar və
onlardan hazırlanan məmulatlardır - 96 milyon dollar. Dördüncü yerdə qiymətli metallardan
hazırlanan məmulatlardır - 77 milyon dollar. Beşinci yerdə kimya sənayesi məhsullarıdır
- 55 milyon dollar. Mən bu rəqəmləri
nəyə görə səsləndirirəm? Ona görə ki, sahibkarlar da, ictimaiyyət də
bunu bilsin, həm müsbət dinamikanı, həm də bizim
potensialımızı görsünlər. Ona görə, ixracın inkişafı,
artırılması ən əsas məsələlərdən
biridir. Bir daha demək istəyirəm ki,
dövlət sahibkarlar üçün hər şey edir.
Dövlət infrastruktur yaradıb, kreditlər,
subsidiyalar verir, fermerləri vergilərdən azad edib, aqrolizinq
yaradıb, texnika alıb gətirir və paylayır. Gübrəni 70 faiz güzəştlə
paylayır, yanacaq da həmçinin. Ticarət
evləri yaradır, ixrac missiyaları, sərgilər təşkil
edir. “Azexport” portalı, “Made in Azerbaijan”
brendi, investisiya və ixrac təşviqi yaradıb. Bundan sonra sahibkarlara ancaq bunlardan istifadə etmək
və öz imkanlarını genişləndirmək, ölkəmizə
daha böyük fayda gətirmək qalır.
Sağ olun.
Azərbaycan.-
2017.-18 aprel.- S. 7, 8.