Helsinkidə “Multikulturalizm və dinlərarası
tolerantlıq: Azərbaycanın təcrübəsi və onun
Avropa üçün əhəmiyyəti” mövzusunda
konfrans keçirilib
Azərbaycan Respublikasının
Finlandiya Respublikasındakı səfirliyinin, Qafqaz Müsəlmanları
İdarəsinin (QMİ) və Helsinki Universitetinin nəzdində
fəaliyyət göstərən Aleksanteri İnstitutunun birgə
təşkilatçılığı ilə aprelin 27-də
Helsinkidə “Multikulturalizm və dinlərarası
tolerantlıq: Azərbaycanın təcrübəsi və onun
Avropa üçün əhəmiyyəti” mövzusunda
konfrans keçirilib.
Konfransda Azərbaycan
Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və
dini məsələlər üzrə Dövlət
müşaviri Kamal Abdullayevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə
heyəti iştirak edib. Nümayəndə heyətinə Azərbaycan
Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət
Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlı, Qafqaz Müsəlmanları
İdarəsinin sədri şeyxülislam Allahşükür
Paşazadə, Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı və Azərbaycan
Yeparxiyasının arxiyepiskopu Aleksandr İşein, Roma Katolik
Kilsəsinin Azərbaycandakı apostol prefekturasının
ordinarisi Vladimir Fekete, Azərbaycan dağ yəhudiləri dini
icmasının rəhbəri Milix Yevdayev, Milli Məclisin
deputatı Cavanşir Paşazadə və Bakı Beynəlxalq
Multikulturalizm Mərkəzinin icraçı direktoru Azad Məmmədov
daxildir.
Konfransın
açılışında çıxış edən
Helsinki Aleksanteri İnstitutunun rəhbəri professor Markku
Kivinen Azərbaycan ilə bağlı belə bir konfransın
Finlandiyada ilk dəfə keçirilməsinin əhəmiyyətini
vurğulayıb. Multikulturalizm və birgə yaşayış ənənələri
olan Azərbaycanın öz nailiyyətləri ilə bu
gün bütün dünyada maraq doğurduğunu deyən
finlandiyalı alim bu tədbirin keçirilməsi ilə
ölkəmizin bu və digər sahələrdəki təcrübəsi
ilə yaxından tanış
olacağına və bu tanışlığın iki ölkə
arasında daha sıx əməkdaşlığa töhfə
verəcəyinə əminliyini bildirib.
Azərbaycan nümayəndə
heyətini və finlandiyalı qonaqları salamlayan ölkəmizin
Finlandiyadakı səfiri Adış Məmmədov bu tədbirin
əhəmiyyəti barədə söz açıb. Səfir
konfransın məqsədinə toxunaraq bildirib ki, qədim
tarixə malik olan Azərbaycanın tolerantlıq ənənəsi,
dövlət-din münasibətləri, həmçinin
hökumətin din sahəsindəki siyasəti ilə
bağlı reallıqlar barədə məlumatların
Finlandiya cəmiyyətinə çatdırılması
çox əhəmiyyətlidir. Bildirilib
ki, Helsinkidə belə bir konfransın təşkilində məqsəd
ölkəmizdə və cəmiyyətimizdə uzun illər
formalaşmış tolerantlıq təcrübəsini, Azərbaycandakı
dövlət-din münasibətləri ilə bağlı vəziyyəti
Finlandiya ictimaiyyətinə çatdırmaqdır.
A.Məmmədov Azərbaycan
xalqının dövlətçilik tarixi haqqında qısa
məlumat verərək, tarixin bütün dövrlərində
xalqımızın multikultural dəyərlərə önəm
verdiyini, bu torpaqlarda müxtəlif dinlərin və millətlərin
nümayəndələrinin mehriban şəraitdə
yaşadıqlarını bildirib. Sovet İttifaqının
dağılması ilə bu regionlarda xaosun hökm sürməsinə
baxmayaraq, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri,
müasir müstəqil Azərbaycanın memarı və
qurucusu Heydər Əliyevin böyük dövlətçilik
təcrübəsi və titanik səyləri nəticəsində
ölkəmizdə tolerantlıq mühiti qoruna bildi,
bütün xalqlar arasındakı yüz illərə
söykənən dostluq və birgəyaşayış
münasibətlərinin ritmi pozulmadı. Prezident
İlham Əliyev isə tolerantlıq ənənələrini
daha inkişaf etdirərək dövlət siyasətinə
çevirdi. Səfir deyib ki, Azərbaycanın
tolerantlıq siyasəti yalnız ölkənin
hüdudları ilə məhdudlaşmır. Heydər Əliyev Fondunun nəinki Şərqdə,
habelə Avropa ölkələrində kilsə və dini abidələrin,
muzeylərin bərpa və təmir olunması sahəsində
gördüyü işlər buna bariz nümunədir. Bu xeyriyyə işləri Azərbaycan
xalqının və hökumətinin dünya mədəni
irsinə və dini-mədəni dəyərlərə verdiyi
töhfədir.
Sonra Bakı Beynəlxalq
Multikulturalizm Mərkəzinin icraçı direktoru Azad Məmmədovun
moderatorluğu ilə keçirilən panel iclasında Azərbaycanın
multikulturalizm modelinin təqdimatı olub.
Azərbaycan Respublikasının millətlərarası,
multikulturalizm və dini məsələlər üzrə
Dövlət müşaviri Kamal Abdullayev “Multikultural təhlükəsizliyin
təmin olunmasında Azərbaycan Respublikasının təcrübəsi”
mövzusunda məruzəsini konfrans
iştirakçılarının diqqətinə təqdim edərək
təhlükəsizlik məsələlərindən
danışıb, ümumi təhlükəsizlik, nəqliyyat,
enerji, qida təhlükəsizliyi kimi multikultural təhlükəsizliyin
də eyni şəkildə dövlət səviyyəsində
qorunmasının vacibliyini qeyd edib. Kamal Abdullayev multikultural təhlükəsizliyin
ümumi mahiyyətini etnik, dini, irqi, mədəni mənsubiyyətindən
asılı olmayaraq, bütün xalqların, etnik qrupların
mədəni dəyərlərinin qorunması kimi təqdim edərək,
cəmiyyətin multikultural təhlükəsizliyinin təmin
olunması qarşısında yaranan problemlər inkişaf edərsə,
etnik, dini, irqi zəmində qarşıdurmalara, münaqişələrə
səbəb ola biləcəyini dilə gətirib. O deyib: “Azərbaycan
müxtəlif xalqların və etnik qrupların dinc, dostluq, qardaşlıq
şəraitində yaşadığı, sevinci və kədəri
birgə bölüşdüyü bir məkandır. Burada yaşayan bütün xalqlar və etnik qruplar
Azərbaycanı öz ortaq vətənlərinə
çevirə biliblər. Bu gün Azərbaycana
əsassız torpaq iddiası ilə çıxış edən
separatçılarla eyni millətdən olan, ancaq bu
separatçıların iddialarını qəbul etməyən
Azərbaycan erməniləri də buranı öz vətənləri
sayırlar. Bir kənd qədər sakini
olan, dili və etnik kimliyi bu kənddən başqa heç bir
yerdə təmsil olunmayan xınalıqlılar da Azərbaycana
məxsusdur. Bütün bu xalqların dil
və mədəni zənginliklərini Azərbaycan dövləti
öz sərvəti, öz gücü sayır.
Ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi: “Dövlət,
ölkə nə qədər çox xalqı birləşdirsə,
bir o qədər zəngin olur, çünki onların hər
biri ümumdünya mədəniyyətinə və sivilizasiyasına
öz töhfəsini verir”. Azərbaycanda
yaşayan bütün xalqların və etnik qrupların
nümayəndələrini bu gün müstəqil Azərbaycanın
hər bir sahəsində – siyasətdə, iqtisadiyyatda, təhsildə,
humanitar həyatda, bir sözlə, bütün sahələrdə
görmək mümkündür. Multikultural
təhlükəsizlik prinsipləri Azərbaycan kimi
kiçik, amma qədim kökə və tarixə malik ölkələr
üçün digər təhlükəsizlik
doktrinalarının prinsipləri qədər vacib və zəruridir.
Burada sadalanan prinsiplərin mənim Vətənimdə
bərqərar olması isə Azərbaycan vətəndaşlarının
birgə səyi və əməyi nəticəsində
mümkün olub. Kənar ideoloji
müdaxilələrin qarşısının alınması,
müxtəlif separatçılıq meyillərinin minimuma qədər
zəifləməsi Azərbaycanın milli rəngarəngliyinin
monolitliyini sübut edir”.
Sonra natiq Prezident İlham Əliyevin
rəhbərliyi ilə dövlətin apardığı
multikulturalizm və tolerantlıq siyasəti haqqında
geniş məlumat verib, son illərin dövlətimizin
başçısı tərəfindən “Multikulturalizm
İli” və “İslam Həmrəyliyi İli” elan edilməsinin
əhəmiyyəti haqqında danışıb. İslam həmrəyliyinin müsəlman ölkələrinin
deyil, İslamın humanist dəyərlərə əsaslanmış
mövqeyi olduğunu qeyd edən K.Abdullayev dünyanın məhz
bu prinsiplərə və dəyərlərə ehtiyacı
olduğunu bildirib.
Azərbaycanda vətəndaş
cəmiyyətinin formalaşdırılması və
inkişafı, dövlətin həyata keçirdiyi din siyasəti
və rəhbərlik etdiyi qurumun fəaliyyəti ilə
bağlı tədbir iştirakçılarına məlumat
verən Mübariz Qurbanlı həyata keçirilən siyasətin
nəticəsində ölkəmizdə yaranan multikultural
mühit barədə söz açıb. Azərbaycanın tolerant
ölkə olduğunu, milli-mənəvi və dini dəyərlərə
ölkəmizdə çox böyük önəm verildiyini,
dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, hər kəsin
azad fəaliyyəti üçün dövlət tərəfindən
bütün imkanların yaradıldığını bildirən
Mübariz Qurbanlı Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə həyata keçirilən və dəstəklənən
bu siyasətin Azərbaycan üçün çox faydalı
olduğunu və ölkəmizdə azad cəmiyyətin
inkişafına böyük təkan verdiyini qeyd edib. Azərbaycanın Şərq ilə Qərbi birləşdirən
körpü kimi regionun siyasətində oynadığı
rolundan söz açan komitə sədri ölkəmizin habelə
Avropanın enerji təhlükəsizliyində əhəmiyyəti
barədə ətraflı danışıb.
Şeyxülislam
Allahşükür Paşazadə çıxış edərək
Azərbaycanın tolerantlıq sahəsində böyük təcrübəyə
malik olduğunu deyib və bildirib ki, bu təcrübənin təşviqi
universal bəşəri dəyərlər baxımından
çox zəruridir. Şeyxülislam dini və mənəvi dəyərlərin,
mədəniyyətlərarası dialoq, həmçinin
tolerantlıq ənənələrinə göstərilən
hörmətin ölkəmizdə yüksək səviyyədə
olmasından fəxr hissi duyduğunu qeyd edib. O deyib ki,
tolerantlığı yüksək mədəni dəyər
hesab edən ulu öndər Heydər Əliyevin dinindən və
milliyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşları
ümumi azərbaycançılıq ideyası ətrafında
birləşdirmək istiqamətində apardığı
müdrik siyasət hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən
ən yüksək səviyyədə davam etdirilir.
Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə Prezident
İlham Əliyevin multikultural ənənələrə
verdiyi əhəmiyyətin göstəricisi kimi, Azərbaycanda
2017-ci ili “İslam Həmrəyliyi İli” elan etdiyini, bu
xoşməramlı addımın bütün dünya müsəlmanlarının
bəşəri dəyərlərə əsaslanaraq, birgə
sülh və əmin-amanlıq şəraitində
yaşaması istəyindən irəli gəldiyini bildirib.
Çıxışına
ümummilli lider Heydər Əliyevin “Ölkənin
çoxmillətli olması onun zənginliyidir” sözləri
ilə başlayan Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı və Azərbaycan
Yeparxiyasının arxiyepiskopu Aleksandr İşein Azərbaycanın
Konstitusiyasına əsasən bütün dinlərin bərabər
olduğunu və buna ciddi əməl edildiyini
vurğulayıb. Bütün dinlərin
nümayəndələrinin Azərbaycanda həm dövlət,
həm də ictimai strukturlarda təmsil olunduğu qeyd edilib.
Bildirilib ki, Azərbaycanın əsas özəlliklərindən
biri milli məhəllələrin və qəsəbələrin
olmamasıdır. Eyni küçədə
müxtəlif dini icmaların nümayəndələri
yaşayır və birlikdə müxtəlif dini bayramları
və mərasimləri qeyd edirlər. Azərbaycanda
dini zəmində münaqişələrin
olmadığını xatırladan Aleksandr İşein
ölkəmizdə yaşadığımız həyat tərzinin
məhz indi multikulturalizm və tolerantlıq
adlandırıldığını diqqətə
çatdırıb.
Azərbaycan Dağ Yəhudiləri
Dini İcmasının rəhbəri Milix Yevdayev
çıxışını dağ yəhudilərinin Azərbaycandakı
gündəlik həyatları üzərində qurub. O qeyd edib ki, yəhudi
icmasına hədiyyə olaraq bir müsəlman dövlətində
Prezidentin Sərəncamı ilə sinaqoqun tikilib və onun
saxlanılması üçün Prezident Fondundan maliyyə vəsaiti
ayrılıb. Antisemitizmin bütün
dünyada tüğyan etdiyi dövrdə Azərbaycan bu bəladan
azad bir məkandır.
Daha sonra
çıxış edən ordinari Vladimir Fekete Azərbaycanın
nadir ölkə olduğunu, burada əcnəbi və ya
keşiş olduğuna görə heç vaxt pis münasibətlə
rastlaşmadığını, əksinə, respublikanın
hər bir guşəsində hörmətlə
qarşılandığını və yerli insanların
xarici dövlətlərin həyatı ilə yaxından
maraqlandığını bildirib. Multikulturalizm və
tolerantlığın gələcəyinə hələ də
şübhə ilə yanaşan siyasətçiləri və
insanları Azərbaycana dəvət edən ordinari Azərbaycan
dövlətinin adi vətəndaşlar ilə birlikdə
yaratdığı bərabərhüquqlu cəmiyyətdən
dərs götürülməsini məsləhət bilib.
Milli Məclisin deputatı
Cavanşir Paşazadə çıxışında
Finlandiya-Azərbaycan əlaqələri, parlamentlərarası
mübadilə məsələlərindən
danışıb. O, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin dini
azadlıq və tolerantlıq ənənələrini qorumaq
üçün qəbul etdiyi qanunlar barədə məlumat
verib. Cavanşir Paşazadə müxtəlif təhlükələrin
artdığı dünyamızda multikultural mühitin
qorunmasının, bu dəyərlərin daha da inkişaf
etdirilməsi üçün belə konfransların
keçirilməsinin vacib əhəmiyyət kəsb etdiyini
vurğulayıb.
Təqdimatdan sonra Azərbaycan
nümayəndə heyətinin üzvləri konfrans
iştirakçılarının ölkəmizlə
bağlı suallarını cavablandırıblar.
Konfransda iştirak edən
erməni əsilli Finlandiya vətəndaşı Azərbaycan
heyətinə konfransın işinə kölgə salmaq niyyəti
ilə təxribat xarakterli sualla müraciət edib. O, Macarıstanda erməni əsgərini
qətlə yetirən Ramil Səfərovun Azərbaycanda qəhrəman
kimi qarşılanmasının heç bir tolerantlığa
sığmadığını bildirib. Konfransın
digər qonağı isə Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli
işində dini liderlərin həyata keçirdiyi fəaliyyət
barədə məlumat almaq istədiyini qeyd edib.
Suallara cavab verən Azərbaycan
Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət
Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlı bu münaqişəni
daha yaxşı başa düşmək üçün onun
tarixinə nəzər salaraq qeyd edib ki, Sovet İttifaqının
dağılmağa başladığı dövrlərdə,
yəni 1988-ci ildən başlayaraq, Ermənistanın
apardığı etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində
əzəldən bu ölkədə yaşayan 300 mindən
artıq azərbaycanlı öz dədə-baba yurdlarından
didərgin salınıb. Sonra isə Ermənistan
hərbi birləşmələri müstəqil Azərbaycanın
Dağlıq Qarabağ bölgəsini və ona bitişik 7
rayonunu zəbt edib. Ermənistanın təcavüzü
nəticəsində işğal olunmuş ərazilərdə
bir milyondan artıq azərbaycanlı öz ev-eşiyini itirib.
Hazırda həmin ərazilərdə Azərbaycana
məxsus bütün mədəni abidələr, eləcə
də təbii sərvətlər ermənilər tərəfindən
amansızcasına talan edilir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Təhlükəsizlik Şurasında münaqişə ilə
bağlı 4 qətnamənin qəbul olunduğunu və bu qətnamələrin
hər birində erməni silahlı birləşmələrinin
işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərindən
qeyd-şərtsiz çıxmalarının tələb
edildiyini xatırladan Mübariz Qurbanlı deyib ki, Ermənistan
bu qətnamələrə məhəl qoymur,
işğalçılıq siyasətini bu gün də davam
etdirir.
Azərbaycanın münaqişəni
sülh və danışıqlar yolu ilə beynəlxalq
hüququn norma və prinsiplərinə
uyğun həllinə çalışdığını
vurğulayan komitə sədri Ermənistan dövlətinin
qeyri-konstruktiv mövqe tutduğunu, bunun nəticəsi olaraq,
münaqişənin bütün regionun inkişafına mənfi
təsir etdiyini bildirib. O, habelə münaqişənin həlli
üçün Ermənistan və Azərbaycan dini liderlərinin
bir neçə dəfə görüşdüyünü,
lakin buna baxmayaraq, lazımi nəticəyə nail
olunmadığını, ərazilərimizin hələ də
işğal altında qaldığını bildirib. “Ermənistan xalqı bizim düşmənimiz deyil,
azərbaycanlılar müharibədən əvvəl bu
xalqın nümayəndələri ilə sülh və əmin-amanlıq
şəraitində yaşayıb, hazırda da Azərbaycanda
çoxlu sayda erməni yaşayır”, - deyən Mübariz
Qurbanlı Ermənistanı bu müharibəyə
sürükləyən hazırkı hakimiyyətin
olduğunu xüsusi qeyd edib. Ramil Səfərovla
bağlı məsələyə gəldikdə isə
Mübariz Qurbanlı erməni əsgəri tərəfindən
Ramil Səfərova qarşı təhrikedici hərəkətlərin
edildiyini, bütün bunlarla bağlı məlumatların
Macarıstanın məhkəmələrinin sənədlərində
əksini tapdığını qeyd edib, bu insanın
uşaqlıq illərindən erməni
işğalının və zorakılığının
qurbanı olduğu üçün əsəblərini
cilovlaya bilməyib, affekt vəziyyətində hadisəni
törətdiyini bildirib. Bunun Azərbaycan
xalqının tolerantlığı ilə heç bir əlaqəsinin
olmadığını bildirən M.Qurbanlı erməni
xanımı Azərbaycanda erməni xalqına qarşı
heç bir düşmən münasibətin
olmadığını görmək üçün ölkəmizə
dəvət edib.
Sonra “Finlandiyanın
multikulturalizm və dinlərarası dialoq təcrübəsi”
mövzusuna həsr olunan panel iclası keçirilib.
Mikko Palonkorpinin moderatorluğu ilə
keçirilən panel iclasında Finlandiya Evangelik Lüteran
kilsəsinin Lüteran kilsə camaatı ittifaqının dinlərarası
dialoq və əməkdaşlıq üzrə pastoru Heidi
Rautionmaa çıxış edərək Azərbaycanın
son 15 ildə çox sürətlə inkişaf etdiyini,
ölkəmizin regional mərkəz rolu
oynadığını bildirib. Heidi Rautionmaa Azərbaycanın
həm özü üçün, həm də region
üçün vacib sayılan multikulturalizm sahəsində təşəbbüsü
öz üzərinə götürdüyünü
vurğulayıb.
Finlandiya Xarici İşlər Nazirliyinin insan hüquqları siyasəti bölməsinin direktoru Nina Nordström çıxışında diplomatiyanın rolu barədə danışıb. Bildirib ki, diplomatiyanın əsas məqsədi bizi birləşdirən ümumi cəhətləri taparaq üzə çıxarmaq, bizi ayıran cəhətləri isə aradan qaldırmaqdır. Amma bu, o demək deyil ki, biz bir-birinə bənzər insanlara çevrilməliyik. Belə olarsa, dünya çox maraqsız olar. Müxtəliflik çox vacib dəyərdir, amma bu müxtəliflik münaqişələrin və dözümsüzlüyün yaranmasına gətirib çıxarmamalıdır. Bunun üçün biz bir-birimiz barədə daha çox şey öyrənməli və bir-birimizi daha yaxşı başa düşməliyik. Bu tədbir məhz elə bu məqsədə qulluq edir və biz bu gün Azərbaycan və onun tolerantlıq təcrübəsi barədə çox şey öyrənə bildik. Azərbaycan ilə Finlandiya arasında müxtəlif təşkilatlar səviyyəsində məhsuldar əlaqələrin olduğunu deyən Finlandiya rəsmisi bütün oxşarlıqları nəzərə alaraq, qadın haqları, sülhyaratma, və beynəlxalq hüququn qorunması kimi işlərdə birgə fəaliyyətin mümkünlüyünü diqqətə çatdırıb.
Sonda çıxış edən Finlandiya Miqrasiya İnstitutunun rəhbəri Tuomas Martikainen, Finlandiya Şərq Universitetinin professoru Teuvo Laitila, Finlandiya İslam Cəmiyyətinin idarə heyətinin sədri, Dinlərarası Kooperasiya Forumunun prezidenti Atik Ali Finlandiyada dinlərarası dialoq modeli barədə ətraflı məlumat veriblər. Onlar deyiblər ki, Finlandiyanın hazırkı siyasəti daha çox insanlara münasibətdə açıq olmaqdadır, lakin bəzən bu da problemlərə yol açır. Buna görə, bu ölkədə millətlərarası dialoqa verilən önəm son illər ərzində artıb. Finlandiyada olan liberal multikulturalizm dəyərlərinin Azərbaycan modelinə bənzərliyini diqqətə çatdıran natiqlər Azərbaycandan olan dini icma rəhbərlərinin birlikdə dünyanın müxtəlif ölkələrinə səfərlər edərək öz təcrübəsini nümayiş etdirmələrinin yaxşı hal olduğunu vurğulayıblar. Bu gün dünya ölkələrində dini-etnik millətçilik ideyalarının vüsət alması fonunda Azərbaycanda multikulturalizm və tolerantlıq ideyalarının inkişaf etməsinin hamıya örnək olduğunu bildiriblər.
Konfrans Azərbaycan səfirliyinin
təşkil etdiyi ziyafətlə başa çatıb.
AZƏRTAC
Azərbaycan.-
2017.-29 aprel.- S.5.