Azərbaycanın
inkişafı uğurla davam edib, ölkəmiz daha da güclənib
Prezident İlham Əliyevin yekun nitqi
-Mən ilin əvvəlində demişdim ki, 2017-ci il iqtisadi inkişaf ili olmalıdır. Belə də oldu. Artıq bunu demək olar. Düzdür, biz hələ gələcək aylarda fəal işləməliyik, işləyəcəyik. Ancaq artıq əldə edilmiş nəticələr və giriş sözümdə səsləndirdiyim rəqəmlər deməyə əsas verir ki, bu il inkişaf ili olacaqdır. Keçən il iqtisadi, maliyyə sabitləşməsi ili olmuşdur. Bu il isə inkişaf ili olacaq. Əminəm ki, bundan sonrakı illərdə də Azərbaycan öz iqtisadi potensialını daha da gücləndirəcək.
Uğurlu iqtisadi islahatları və iqtisadi siyasətimizi davam etdirmək üçün əlbəttə ki, maliyyə və iqtisadi sabitlik olmalıdır. Bu, əldə edilibdir. İlin əvvəlindən makroiqtisadi vəziyyət sabitdir. Düzdür, ilin ilk aylarında qiymət artımı müşahidə olunurdu. Ancaq son aylar ərzində demək olar ki, qiymətlər sabitləşib. İstehlak qiymətlərinə daim nəzarət olmalıdır ki, süni qiymət artımına yol verilməsin. Buna heç bir əsas yoxdur. Çünki makroiqtisadi sabitlik təmin olunur. Manatın məzənnəsi neçə aydır ki, sabitdir. İdxaldan asılılıq azalır və tələbat daha çox yerli istehsal hesabına ödənilir. Bir sözlə, makroiqtisadi sabitlik məsələləri həmişəki kimi diqqətdə olacaq və əminəm ki, ilin sonuna qədər hər hansı bir problem olmayacaq. Mən artıq qeyd etdim, bizim valyuta ehtiyatlarımız artır, xarici ticarət dövriyyəsinin müsbət saldosu 6 ayda təxminən 2 milyard dollara yaxındır. Ona görə, bizim kifayət qədər güclü iqtisadi imkanlarımız və valyuta ehtiyatlarımız var. Azərbaycan adambaşına düşən valyuta ehtiyatlarının həcminə görə qabaqcıl ölkələr sırasındadır. Valyuta ehtiyatlarının dövlət xarici borcuna olan nisbəti də Azərbaycanı dünya miqyasında ön sıralara çıxarır. Bizdə valyuta ehtiyatları dövlət xarici borcundan 4-5 dəfə çoxdur.
Növbəti dövr
üçün prioritetlər dəyişməz olaraq
qalır. Qeyri-neft
sektorunun inkişafı bizim prioritetimizdir. Səsləndirdiyim
rəqəmlər məhz bu siyasətin təzahürüdür.
Sənaye istehsalı, kənd təsərrüfatının
inkişafı istiqamətində çox ciddi addımlar
atılır, proqramlar icra edilir. Əvvəlki
dövrdə proqram kimi təqdim etdiyim layihələr
artıq reallaşır. Xüsusilə sənaye
parklarının yaradılması uğurla gedir. Sumqayıt Sənaye parklarında rezidentlərin
sayı, investisiyaların həcmi artır və maraq da
çox böyükdür. Orada
böyük sənaye kompleksləri yaradılır və
dövlət öz tərəfindən lazım olan
bütün infrastruktur layihələrini icra edib.
Mingəçevir Sənaye
Parkında 9 zavod tikiləcəkdir. Bu zavodların fəaliyyəti nəticəsində
5 mindən çox iş yeri
yaradılacaqdır. Ümid edirəm ki, ilin
sonunda birinci zavodun açılışı da olacaq və
Mingəçevir böyük sənaye şəhəri kimi
özünün imkanlarını genişləndirəcək.
Balaxanı Parkında 5 zavod fəaliyyətə
hazırdır. Neftçala Sənaye
Zonasında yaxın vaxtlarda iki müəssisə fəaliyyətə
başlayacaq. Pirallahı adasında iki dərman
zavodunun təməli qoyuldu. Masallı Sənaye
Zonasında isə artıq torpaq sahəsi ayrılıb və
30 milyon manatdan çox investisiya təklifi qəbul edilib.
Bax, bu, artıq gördüyümüz işlərin
gözəl təzahürüdür. Əminəm
ki, bütün rayonlarımızda tapşırıq verdiyim
kimi, tezliklə sənaye zonaları yaradılacaqdır.
Aqrar sahədə yeni
aqroparkların yaradılması sürətlə gedir. Bu proses geniş vüsət
almışdır. Bu günə qədər
bizim təşəbbüsümüzlə və maliyyə dəstəyi
ilə 32 iri fermer təsərrüfatı
yaradılmışdır. İndi 38
böyük aqropark yaradılır. Özəl
sektor bizim təşəbbüsümüzə çox məsuliyyətlə
yanaşdı. Tezliklə 38 aqroparkın
yaradılması bizim ixrac potensialımızı böyük
dərəcədə artıracaqdır.
Biz
pambıqçılığın şöhrətini bərpa
etdik. Artıq pambıqçılıqla məşğul
olmaq istəyənlərin sayı artır. Bu, pambıqçılıq rayonlarında
işsizliyi demək olar ki, tamamilə aradan qaldırmaq
üçün yaxşı şərait yaradır.
Əgər 2015-ci ildə 35 min ton pambıq tədarük
edilmişdisə, keçən il bu rəqəm
təxminən 90 min tona çatıbdır. Keçən il 51 min hektarda pambıq əkilmişdisə,
bu il 136 min hektarda pambıq əkilibdir. Biz əkin
sahələrini təqribən 3 dəfə
artırmışıq. Əgər biz orta məhsuldarlığı
20 sentner götürsək, bu il 260-270 min
ton pambıq gözlənilə bilər. Yəni, bu, çox
da ola bilər, az da. Bu,
artıq hava şəraitindən və o cümlədən
texniki xidmətdən asılıdır. Amma
hər halda biz artıq pambıqçılıqda çox
ciddi dönüş yarada bildik. Pambıq
həm gözəl ixrac məhsuludur, dünya birjalarında
satılır, eyni zamanda, Mingəçevir Yüngül Sənaye
Parkının fəaliyyəti üçün də resurs
bazasıdır. Biz əlbəttə,
çalışacağıq ki, hazır məhsulu ixrac edək.
İyirmidən çox
rayonda pambıq becərilir. Bir daha qeyd etməliyəm
ki, həmin rayonlarda bizim üçün ənənəvi
olan bu sahəyə çox böyük maraq var. Bizim bu təşəbbüsümüz
çox yüksək qiymətləndirilir.
Biz keçən ildən
baramaçılıqla çox ciddi məşğul
olmağa başlamışıq. Biz əvvəlki illərdə
bu sahəni demək olar ki, itirmişdik. 2015-ci
ildə cəmi 200 kiloqramdan bir qədər çox barama tədarük
edilmişdi. Bu sahənin itirilməsi
çox böyük problemlər yaratdı. Həm Şəki ipək kombinatı demək olar
ki, fəaliyyətini dayandırdı, - orada yüzlərlə
insan işləyirdi, - həm də kəndlərdə
yaşayan, baramaçılıqla məşğul olan kəndlilər
bu imkanlardan məhrum oldular. Biz keçən il bu sahədə operativ qaydada ciddi
dönüş yarada bildik. Lazımi
materialları idxal etdik, tinglər gətirdik. Keçən
il 70 ton barama tədarük edilmişdir. 200 kiloqram hara, 70 ton hara? Bu proses davam etdirilir. Mənə
verilən məlumata görə, bu il 244
ton yaş barama tədarük edildi. Yəni, keçən ilə
nisbətən 3,4 dəfə artım var.
Otuz rayonda baramaçılıq inkişaf edir və 739 kənddə
insanlar baramaçılıqla məşğul olurlar. Yəni, bu sahə çox gəlirli sahədir, o qədər
də böyük zəhmət tələb edən sahə
deyil. Qısa müddət ərzində
insanlar yaxşı pul qazanırlar və yerində də
pulunu alırlar. Ona görə,
baramaçılığın inkişafına verdiyimiz təkan
əminəm ki, çox böyük nəticəyə gətirib
çıxaracaq. Bizim təbii şəraitimiz
elədir ki, ölkəmizin əksər yerlərində
baramaçılığın yaxşı perspektivləri
var. Dövlət öz dəstəyini bundan sonra da göstərəcək.
Bu il mənim Sərəncamımla Prezidentin ehtiyat fondundan 4,5 milyon manat vəsait ayrıldı. Bu vəsaitlə ilin sonuna qədər Qax Barama Damazlıq
Mərkəzi yaradılacaqdır. Vaxtilə
Qaxda belə mərkəz olubdur. İndi o,
yararsız vəziyyətə düşüb, həm
dağılıb, həm də orada heç bir avadanlıq
yoxdur. İndi ən müasir damazlıq mərkəzi
yaradılacaq ki, biz lazım olan o materiallardan da, onların
idxalından da asılılığı aradan götürək.
Şəki ipək
kombinatı indi daha böyük həcmlə işləyir. Elə etməliyik
ki, Şəki ipək kombinatı tam gücü ilə və
ilboyu işləsin. Əkilən tut tingləri
və apardığımız siyasət əminəm ki,
yaxın gələcəkdə ona gətirib çıxaracaq
ki, Azərbaycanda 1000 tondan çox barama tədarük ediləcək.
Yenə də deyirəm, bunun çox
böyük perspektivləri var. Mən indi rəqəm səsləndirmək
istəmirəm. Hər halda dövlət
öz üzərinə düşən vəzifəni layiqincə
yerinə yetirdi.
Bununla bərabər, biz demək
olar ki, təqribən böyük hissəsi itirilmiş
tütünçülüyü də bərpa edirik. On üç
rayonda tütünçülüklə məşğul
olurlar. Keçən ilə nisbətən
tütünçülük üçün nəzərdə
tutulan əkin sahələri 35 faiz artıb. İndi 3200 hektarda tütün becərilir. Bu
sahə daha da geniş ola bilər. Çünki tütünçülüklə məşğul
olan bu 13 rayonda kifayət qədər böyük torpaq sahələri
var. Tütünçülük də çox gəlirli sahədir.
Dövlət yenə də öz dəstəyini
göstərir, subsidiyalar verilir. Eyni
zamanda, tütünün ixracı ilə bağlı dövlət
öz imkanlarını ortaya qoyur. Mən əvvəllər
də demişəm, biz, əlbəttə, tütünü
ixrac etməliyik. Ancaq hazır məhsulu
ixrac etsək daha yaxşı olar. Bu məqsədlə
işlər gedir. İndi yeni tütün
fabriklərinin yaradılması istiqamətində addımlar
atılır. Ümid edirəm ki, bu
addımlar uğurlu olacaqdır və biz hazır məhsulu dünya
bazarlarına çıxaracağıq.
Çayçılığın
bərpası istiqamətində işlər gedir. Düzdür,
Azərbaycan çayı bu gün xarici ölkələrdə
tanınır. Biz çayı ixrac edirik.
Ancaq onu da bilməliyik ki, biz xammalı da idxal
edirik. Ona görə, yeni çay
plantasiyalarının salınması və müasir
texnologiyaların gətirilməsi nəticəsində biz
daxili xammal hesabına daha çox çay istehsal edə biləcəyik.
Yeni texnologiyalar məhsuldarlığı bir
neçə dəfə artıra bilər. Bu sahəyə də cənub zonasında çox
böyük maraq var.
Eyni zamanda, cənub zonasında
hazırda çəltikçilik də çox geniş
vüsət alır. Buna da çox böyük maraq var.
Dövlət xüsusi texnika alıbdır. Çünki çəltikçilik çox
böyük əziyyət, zəhmət tələb edən
bir sahədir. Fermerlərin işini
yüngülləşdirmək üçün müasir
texnika alınıb gətirilibdir ki, çəltikçilik
sahəsi əziyyətsiz inkişaf etsin.
Burada artıq
zeytunçuluqla bağlı məlumat verildi. Biz keçən il 300 ton zeytun ixrac etmişik. Ancaq zeytun
ixracı, əlbəttə ki, 50 milyon dollar səviyyəsində
ola bilər. Bizim təbii
iqlimimiz, şəraitimiz və ənənələr buna imkan
verir. Sadəcə olaraq işlər
düzgün qurulmalıdır və qurulur. Əgər ehtiyac olarsa yeni zeytun emalı fabrikləri
yaradılmalıdır. Biz ən yüksək
keyfiyyətli məhsulları dünyanın aparıcı
ölkələrinin bazarlarına çıxarmalıyıq.
Mən əvvəlki
çıxışlarımda qeyd etmişdim ki, kənd təsərrüfatı
məhsullarının arasında bizə ən çox gəlir
gətirən sahə fındıqçılıqdır. Bizim
hazırda fındıq bağlarımızın sahəsi təqribən
30 min hektardır, bəlkə də bir qədər çox.
Qarşıya vəzifə qoyulub ki, əlavə
40 min hektarda fındıq bağları salınsın.
Bu proses gedir və bu 40 minin 18 mini artıq əkilib. Əlbəttə ki, bu bağlar bir neçə ildən
sonra məhsul verəcək. Ancaq bu
bağlar məhsul verəndən sonra biz fındıq
istehsalını iki dəfədən çox artıra bilərik.
Əgər hazırda fermerlər 100 milyon dollar
həcmində fındıq ixrac edirlərsə, bu, iki dəfədən
çox artacaq, həm fermerlərə, həm də dövlətə
xeyir gətirəcək.
Ən gəlirli sahələrdən
biri də kartofçuluqdur. Bu sahəyə də
maraq böyükdür. Əfsuslar olsun ki,
biz hələ böyük ixrac potensialına malik deyilik, bu,
mövsümdən-mövsümə dəyişir. Statistik göstəricilərə diqqət yetirəndə
görürəm ki, biz bəzi illərdə öz tələbatımızı
ödəyə bilmirik. Bəzi illərdə
isə başabaş çıxırıq. Ona görə kartofçuluğun da inkişafı
prioritet olmalıdır. Çünki kənd
təsərrüfatı məhsulları arasında ən
çox gəlir gətirən sahələrdən biri də
kartofçuluqdur. Bu sahəyə də
xüsusi diqqət göstərilməlidir.
Heyvandarlığın
inkişafı bizə imkan verəcək ki,
özümüzü süd məhsulları ilə, ətlə
tam təmin edək. Biz o rəqəmlərə
yaxınlaşırıq. Ancaq
heyvandarlığın müasir texnologiyalar əsasında,
iribuynuzlu mal-qaranın qapalı şəraitdə
yetişdirilməsi həm torpaqlara qənaət edəcək,
həm də ki, nəticələr daha yaxşı olacaq.
Əlbəttə, cins mal-qaranın
alınması və eyni zamanda, süni mayalanma mərkəzinin
yaradılması burada dönüşə gətirib
çıxaracaq. Heyvandarlıq iki faizdən
çox artıb. Onu da deyim ki, yaradılan 38
aqroparkın içində, o cümlədən heyvandarlıq
kompleksləri də var. Ümid edirəm ki, onların fəaliyyəti
nəticəsində kəskin artım olacaq.
İyirmi yeddi rayonda 14 min
hektarda şəkər çuğunduru əkilibdir. Bu, rekord
göstəricidir. Azərbaycanda heç
vaxt bu qədər şəkər çuğunduru əkilmirdi.
Bunun da başlıca səbəbi İmişli
şəkər zavodunun yerli xammal əsasında işləməsidir.
Çünki daha çox xaricdən gətirilən
şəkər qamışı emal olunurdu. İndi isə şəkər çuğunduru
İmişlidəki zavoda veriləcək. Hər il ölkədən təqribən 200 milyon
dollar valyuta gedir ki, xam şəkər gətirilsin. Biz ona qənaət edəcəyik. Beləliklə, bizim idxalımız daha da azalacaq,
ixrac isə artacaq. Bu sahənin çox
böyük perspektivləri var. Mən bunu da
tapşırıq kimi verirəm.
Bir müddət əvvəl
verdiyim tapşırıq isə soya ilə
bağlıdır. Əvvəlki illərdə Azərbaycanda
soya əkilmirdi. Biz soyanı idxal edirik.
Hər il buna 10 milyonlarla dollar pul xərcləyirik.
Ona görə, soya əkilməsi ilə bağlı göstəriş
vermişdim və bu il biz artıq bunun nəticəsini
görürük. On doqquz rayonda 9300 hektarda soya əkilib.
Bu, hələ ki, tələbatımızı
tam ödəməsə də, xarici valyutaya böyük dərəcədə
qənaət edəcəyik. Çalışmalıyıq
ki, soya üçün nəzərdə tutulmuş əkin
sahələrini getdikcə genişləndirək.
Eyni zamanda, 500 hektar badam
bağlarının salınması nəzərdə tutulur. Nəzərə alsaq ki,
bizdə cəmi 1000 hektar badam bağları var, onların da
900 hektarı Naxçıvan Muxtar Respublikasındadır,
beş yüz hektar birinci mərhələdə yaxşı
göstəricidir. Badam emalı zavodunun tikintisi
də nəzərdə tutulmalıdır. Mən bu tapşırığı da verirəm.
Taxılçılıqla
bağlı məsələlər daim gündəlikdədir. Mənim
göstərişimlə Prezident Administrasiyasında xüsusi
müşavirə keçirilmişdir, məsələlər
təhlil edilmişdir. Biz gərək bu
sahədə daha da yaxşı nəticələr əldə
edək ki, idxaldan asılılığı azaldaq və məhsuldarlığı
artıraq. Məhsuldarlıqla bağlı
mən bəzi rəqəmləri səsləndirmək istəyirəm,
həm bunlar təhlil edilsin, həm də ictimaiyyət də
bilsin ki, vəziyyət necədir. Buğda
ilə bağlı deməliyəm ki, hələ biçin
aparılır. Amma bu günə orta məhsuldarlıq
28,8 sentnerdir. Prinsipcə bu rəqəm o qədər
də aşağı rəqəm deyil, amma bundan da çox ola bilər. Çünki indi
rayonlar üzrə səsləndirəcəyim rəqəmlər
göstərir ki, daha da böyük məhsuldarlıq
mümkündür. Ən böyük məhsuldarlıq
aşağıdakı rayonlardadır: Saatlı rayonu 42
sentner, Ağcabədi 38 sentner, Sabirabad 40 sentner, Beyləqan 33
sentner, Bərdə 40 sentner, Ağdam 39 sentner, Hacıqabul 32
sentner, Qax 31 sentner, Xaçmaz 32 sentner, Yevlax 38 sentner, Tərtər
38 sentner, Şəmkir 33 sentner, İsmayıllı 40 sentner, Qəbələ
32 sentner, Cəbrayıl 32 sentner, Gəncə 32 sentner. Bunlar yaxşı rəqəmlərdir və bu, deməyə
əsas verir ki, biz daha da böyük məhsuldarlıq əldə
edə bilərik. Amma bəzi suallar da var.
İndi mən
aşağı məhsuldarlığı olan rayonların
adlarını çəkəcəyəm və bu məsələ
sonra təhlil edilməlidir. Bir-birinin yanında
yerləşən rayonlarda məhsuldarlıq fərqi bizi
düşünməyə vadar edir, o da
araşdırılmalıdır. Məsələn,
Kürdəmir rayonunda məhsuldarlıq 21 sentnerdir. Ancaq qonşu rayonlarda - Saatlıda 42 sentner, Sabirabadda
isə 40 sentnerdir. Bəs nə
üçün bu qədər fərq var?! Eyni zona, eyni iqlim, eyni şərait, suvarma işlərinə
gəldikdə təxminən eyni layihələr icra edilir.
Mən hələ ki, buna qiymət vermək istəmirəm.
Ancaq tapşırıram ki, bu,
araşdırılsın və mənə məlumat verilsin
ki, bunun səbəbi nədir. Qax rayonunda məhsuldarlıq
təqribən 32 sentnerdir, Şəkidə isə 22 sentner.
Nə üçün? Özü
də Şəki əkin sahələrinə görə Cəlilabaddan
sonra ikinci yerdədir, 47 min hektar əkin sahəsi var, məhsuldarlıq
isə 22 sentnerdir. Qonşu Qax rayonunda isə
32 sentnerdir. Səbəb nədir? Araşdırılmalıdır, məruzə edilməlidir
və ölçü götürülməlidir.
Mən aşağı məhsuldarlığı
olan rayonların da adlarını çəkmək istəyirəm. Ona görə
ki, baxmaq lazımdır, orada gələcəkdə də bu səviyyədə
əkin sahələri buğda üçün nəzərdə
tutulsun, yoxsa, başqa sahəyə üstünlük verilsin.
Dediyim kimi, Kürdəmir 21 sentner, Masallı 22
sentner, Ucar 23 sentner, Şamaxı 17 sentner. Özü də Şamaxıda 14 min hektar torpaq sahəsi
var və əlbəttə, biz bu məhsuldarlığın nə
qədər məqsədəmüvafiq olmasına
baxmalıyıq. Qobustan 19 sentner, Şabran 21 sentner, Siyəzən
23 sentner, Xızı 19 sentner, Yardımlı 18 sentner və
sairə. Ona görə buna çox ciddi baxmaq və
ciddi təhlil aparmaq lazımdır.
Meliorativ tədbirlər
haqqında məruzə edildi. İlin əvvəlində
qarşıya vəzifə qoyulmuşdu ki, biz 100 min hektardan
çox yeni torpaq sahələrinin suvarılmasını təşkil
edək və bu istiqamətdə işlər gedir. Biz buna nail olacağıq. Biz yeni
layihələr üzərində işləyirik. Elə etməliyik ki, suvarma işlərini maksimum dərəcədə
yüksək səviyyədə aparaq. Çünki
bu, məhsuldarlığa bilavasitə təsir göstərir.
Subartezian quyularının qazılması davam
etdirilir. 2013-2016-cı illərdə minə
yaxın subartezian quyusu qazılmışdır. İyun ayında yeni Sərəncam
imzalamışam. Bu Sərəncam əsasında 36
rayonun 136 yaşayış məntəqəsində 150 subartezian
quyusu qazılacaq və deməli, 375 min insan bundan istifadə
edəcək. Əvvəlki illərdə
qazılmış quyular hesabına 1 milyon 300 min insan bu
imkanlardan istifadə edib.
İnşaat sektorunun
canlanması müşahidə olunur. İndi Bakıda 100-dən
çox hündürmərtəbəli bina tikilir. Qəzalı binaların yerində yeni binalar tikilir.
Onların sayı 80-ə yaxındır. Bu, şəhərimizi daha da gözəlləşdirir,
abadlaşdırır. Yararsız, qəzalı
binalardan vətəndaşlar köçürülür.
Müvəqqəti olaraq onlara kirayə pulu
verilir. Tikiləcək yeni binalarda onlara
daha da böyük ölçüdə mənzillər veriləcək.
Bu qəzalı binaların hər birinin yerində
tikilən binanın birinci mərtəbəsində uşaq
bağçası da nəzərdə tutulur. Bu, mənim xüsusi göstərişim idi. Beləliklə, ancaq bu yolla Bakı şəhərində
bir-iki ilə 80-dən çox uşaq bağçası
istifadəyə veriləcək.
Mənzil İnşaatı
Dövlət Agentliyinin xətti ilə 29 bina tikilir. “Ağ şəhər”də
onlarla bina inşa olunub. Yəni, bax, bu
üç istiqamətdə artıq 100-dən çox
binanın inşaat işləri aparılır. Əlbəttə ki, Bakının digər yerlərində,
digər şəhərlərimizdə mənzil tikintisi
geniş vüsət alıb, inşaat sektoru artıq bərpa
edilir, canlanma var. Əlbəttə ki, bunun tikinti
materialları sektoruna da müsbət təsiri var və olacaq.
Mən iş adamlarına məsləhət görərdim ki,
bu sahəyə daha da böyük diqqət yetirsinlər, sərmayə
qoysunlar. Çünki bundan sonra inşaat
işləri Azərbaycanda daha sürətlə aparılacaq,
tikinti materiallarına böyük ehtiyac olacaq.
Mən sərmayə
qoyuluşu ilə bağlı rəqəmləri səsləndirdim,
5 milyard dollar sərmayə qoyulub. Ancaq bunun böyük
hissəsi xarici sərmayədir. Biz
çalışmalıyıq ki, daxili sərmayəni də
cəlb edək. Daxili sərmayə deyəndə
mən dövlət investisiyalarını nəzərdə
tutmuram. Onsuz da biz bunu edirik və Dövlət
İnvestisiya Proqramı uğurla icra olunur və tam icra edilməlidir.
Buraya məktəb, xəstəxana, Bakı Beynəlxalq
Dəniz Ticarət Limanının tikintisi, infrastruktur layihələri,
yol salınması və sair daxildir. Mən
özəl sərmayəni nəzərdə tuturam. Özəl sərmayənin cəlb edilməsi
üçün təkcə mərkəzi icra orqanları məsuliyyət
daşımırlar, yerli icra orqanları da, mən bunu
demişəm, bir daha demək istəyirəm ki, daha fəal
olmalıdırlar. Xüsusilə bölgələrdə
investisiyaları cəlb etmək üçün icra
başçıları gərək fəal olsunlar. Bəzi yerlərdə bu fəallıq, nəticələr
var, amma bəzi yerlərdə bu fəallıq yoxdur, biganəlik
var. Bəzi hallarda investorlara kömək etmək əvəzinə
problemlər yaradılır. Bunlara son
qoyulmalıdır. İlin sonunda - dekabr
ayında Prezident Administrasiyası və İqtisadiyyat Nazirliyi
mənə məlumat, siyahı verməlidir ki, hansı rayonda
nə qədər özəl sərmayə cəlb olunub.
Hər bir icra başçısının
işinə, o cümlədən bu göstəriciyə
görə qiymət veriləcək. Mən
müşavirələrin birində də demişəm ki,
icra başçılarının fəaliyyətinə, o
cümlədən bu göstəriciyə görə qiymət
veriləcəkdir. Bir daha deyirəm ki, dekabrın
15-də mənə geniş arayış təqdim edilsin və
ondan sonra həm yüksək qiymət veriləcək, həm
də cəza tədbirləri görüləcəkdir.
Mən dövlət məmurlarının
davranış normaları ilə bağlı dəfələrlə
öz fikirlərimi bildirmişəm və bir daha demək istəyirəm.
Hər bir dövlət məmurunu işə təyin
edəndə verdiyim tapşırıqlar arasında bunlar da
var ki, məmur təvazökar olmalı, xalqa xidmət etməli,
xalqla bir yerdə olmalı, özünü xalqdan yuxarı
tutmamalıdır. Məmur özü və
onun ailə üzvləri təkəbbürlü
davranmamalıdırlar. Ancaq buna baxmayaraq, bəzən
hələ də görürük ki, həm məmurlar
özlərini apara bilmirlər, kobud səhvlər
buraxırlar və həm də ailə üzvləri hesab
edirlər ki, onların xüsusi imtiyazı var. Azərbaycanda
heç kimin heç bir imtiyazı yoxdur. Mən
demişəm ki, o dövlət məmuru öz ailə
üzvlərini idarə edə bilmirsə vəzifədən
çıxarılacaq və belə də oldu. Azərbaycanda xuliqanlıqla,
özbaşınalıqla məşğul olanlar cəzalandırılır
və cəzalandırılmalıdır. Heç
kimə heç bir güzəşt edilmir və mənim son qərarlarım
onu bir daha təsdiqləyir, hamı nəticə
çıxarsın.
Bu il infrastruktur
layihələrinin icrası davam etdirilmişdir. Qazlaşdırma səviyyəsi artıq 93 faizə
çatmışdır. Biz qarşıya
95 faiz hədəfi qoymuşduq. Ölkəmizin
relyefini nəzərə alsaq hesab edirəm ki, bu, yaxşı
rəqəmdir. Artıq biz bu hədəfə
çatırıq. Digər infrastruktur
layihələri də icra edilir, elektrik təsərrüfatı
yenilənir. Kənd yolları layihələri
icra edilir. Şərti olaraq biz bu layihəni
“40 kənd yolu” layihəsi adlandırdıq, ancaq hər bir
layihənin əhatə dairəsi daha genişdir. Yəni, 40 deyəndə, əslində, bu, 200, bəlkə
də daha çox kəndi əhatə edir. Çünki hər bir layihə 4-5 kəndi əhatə
edir və bu, çox gözəl nəticə verir, bölgələrdə
də vətəndaşlar tərəfindən yüksək
qiymətləndirilir. İçməli su
layihələri icra edilir. Kifayət qədər vəsait
var və gələn il də bu proses davam
etdiriləcək. Artıq bir çox şəhərlərimizdə
içməli su məsələsi həll olunub.
Bakı şəhərində
böyük yol infrastrukturu layihələri icra edilir, yeni
yollar açılır. Bu yaxınlarda da yeni yol
açılmışdır. “Sovetski”
adlanan ərazidə müasir yol infrastrukturu artıq istismara
verilmişdir. Eyni zamanda, o ərazidə
böyük abadlıq işləri aparılır. İndi Təzəpir məscidinin önü
açılıbdır, orada park olacaq. Digər
tərəflərdə də ictimai yerlər yaradılacaq ki,
Təzəpir məscidinin hər tərəfdən
görünməsi mümkün olsun. Azərbaycan
Dövlət Dram Teatrının arxasında - yol infrastrukturu
yaradılan ərazidə də ictimai yerlər, parklar,
bağlar, salınacaq, ağaclar əkiləcək ki, bunlar
Bakı şəhəri üçün, necə deyərlər,
yeni bir “ağ ciyər” olacaq. Bu ərazi
yaşıllıq zonası olacaq və bu, bizə çox
lazımdır. Son illər ərzində
bir çox ictimai yerlər açılıbdır, parklar,
bağlar yaradılıbdır. Elə bulvarın
özü böyük ictimai istirahət zonasıdır və
bu proses davam etdirilməlidir. Hacı Cavad məscidinin
yeni binasının tikintisi gedir, daha da sürətlə getməlidir
ki, yaxın aylarda bu məscid istifadəyə verilsin.
Qeyd etdiyim kimi, qeyri-neft
sektorunun ixracının artırılması istiqamətində
işlər gedir, artım yaxşıdır, 27 faiz təşkil
edib. Biz ixracın coğrafiyasını da genişləndirməliyik.
Ənənəvi bazarlar var. Biz o bazarlarda
varıq, mövqelərimizi daha da gücləndirməliyik,
yeni bazarlara da çıxmalıyıq. Bu
istiqamətdə də görülən işlər artıq
nəticə verir. Biz indi bir neçə
Körfəz ölkəsinə öz kənd təsərrüfatı
və emal məhsullarımızı ixrac etməyə başlamışıq.
Bunu genişləndirmək lazımdır.
Körfəz ölkələrinin bazarı kifayət
qədər böyükdür və məsafə
baxımından yaxındır. Ona görə,
ilkin layihələr başlayıb. Biz
artıq məhsul ixracına başlamışıq. Bunu daha da genişləndirməliyik. Dövlət qurumları, İqtisadiyyat Nazirliyi
sahibkarlara öz köməyini göstərir. Biz artıq Asiya ölkələrinin bazarlarına
çıxırıq və çalışmalıyıq
ki, Avropa İttifaqı ölkələrinin bazarlarına da
çıxaq. Mənim demək olar ki, bütün xarici
səfərlərim çərçivəsində və
xarici həmkarlarım Bakıda olanda bu məsələni
qaldırıram, siyahını onların qarşısına
qoyub deyirəm ki, biz bu məhsulları ixrac edə bilərik,
siz də bunları alırsınız, gəlin bizdən
alın. Biz də sizin ixrac etdiyiniz məhsulları
alaq. Ona görə, indi biz bütün
görüşlərə bu siyahı ilə gedirik və
bunun gözəl nəticələri var. Avropa ölkələrində,
Körfəz ölkələrində, Asiya ölkələrində
bizim məhsullara maraq var, sadəcə olaraq, bu günə qədər
onlarda məlumat yox idi. “Azexport”
portalının yaradılması da bu istiqamətdə
atılan çox ciddi bir addımdır. İndi
portala bütün dünyadan sifarişlər gəlir.
Amma əvvəllər heç kim bilmirdi
ki, biz nə istehsal edirik. İndi bilirlər,
müraciət edirlər, elektron qaydada müqavilələr
bağlanır. Yəni, bu, böyük bir
hadisədir və belə addımların atılması
görün sahibkarların işini nə qədər
yüngülləşdirir. Bütün əsas
bazarlar olan ölkələrə indi dövlət və
özəl sektorun nümayəndələrindən ibarət
ticarət missiyaları göndərilir. Biz
öz məhsullarımızı xaricə ixrac etməliyik.
Mən burada da bəzi rəqəmləri
səsləndirmək istəyirəm. Bu, həm ictimaiyyət
üçün maraqlı olar, həm də bizim sahibkarlar və
dövlət qurumları bilsinlər ki, bu, yaxşı nəticələrdir.
Amma biz bu istiqamətdə işləri davam
etdirməliyik. Kənd təsərrüfatı və
emal məhsullarının ixracı ilə bağlı bəzi
rəqəmləri səsləndirmək istəyirəm: bu il
pomidor ixracı 55 faiz, kartof 63 faiz, soğan 1100 faiz, pambıq
154 faiz, pambıq lifi 650 faiz, süd məhsulları təqribən
400 faiz, meyvə və tərəvəz emalı məhsulları
54 faiz, emal olunmamış dəri 38 faiz, spirtli və spirtsiz
içkilər 16 faiz, o cümlədən şərab 13 faiz,
alma təxminən 200 faiz, xurma 14 faiz, nar 106 faiz, çay 50
faiz, şokolad 50 faiz, tütün məmulatları 5 faiz,
bitki-heyvan mənşəli yağlar 7 faiz artıb. Bax, bunlar görülən işlərin nəticəsidir.
Sənaye məhsullarının ixracı: qızıl 64 faiz,
elektrik enerjisi 300 faiz, - biz indi elektrik enerjisini satırıq və
birinci altı ayda 25 milyon dollar dəyərində
satmışıq. Nəyə görə?
Çünki biz xətləri tikdik, birləşdirdik,
bütün qonşu ölkələrlə bizim yüksəkgərginlikli
xətlərimiz var və ixrac edirik, - alüminium 30 faiz,
plastik məmulatlar 22 faiz, avadanlıqlar, mexaniki qurğular 50
faiz, mis 67 faiz, mis-filiz konsentratlar 100 faiz, qatran yağları
56 faiz, bentonit gili 255 faiz, toxuculuq məmulatları 73 faiz,
daş, gips, sement 3000 faiz, kimya sənayesi məhsulları 8
faiz, qurğuşun 123 faiz artıb.
Bunlar görülən
işlərin ən gözəl göstəriciləridir. Bununla bərabər,
bəzi məhsullar var ki, ixracı azalıb. Onu da hamı bilməlidir ki, həm
araşdırılsın nə üçün azalıb, həm
də ölçü götürülsün. Misal üçün, albalı və gilas, ixrac 22
faiz azalıb. Şəkər 11 faiz,
fındıq 9 faiz azalıb. Sənaye məhsulları
arasında isə azalan yeganə pozisiya qara metal və ondan məmulatlardır.
Bu məhsulun ixracı 11 faiz azalıb. Yəni, azalan siyahı üç pozisiyadan ibarətdir,
artan isə baxın nə qədərdir və bizim
imkanlarımız nə qədər genişlənib. Mən bu rəqəmləri ona görə səsləndirdim
ki, bu, çox gözəl nəticələrdir, bizim
işimizin təzahürüdür. Eyni
zamanda, bu, gələcək üçün də bir
nümunədir. Bu pozisiyalar üzrə
istehsalımızı artırmalıyıq və ixracın
coğrafiyasını da genişləndirməliyik.
Sahibkarlara 6 ayda güzəştli
şərtlərlə 63 milyon manat kredit verilibdir. Ümumiyyətlə,
bütövlükdə güzəştli şərtlərlə
iki milyard manat kredit verilib. İnvestisiya təşviqi
mexanizmi özünü tam doğruldub. Bu,
çox düzgün addım idi. İnvestisiya təşviqi
mexanizminin işə düşməsindən sonra məhz bu təşəbbüsə
görə Azərbaycana 1,6 milyard manat dəyərində
investisiya qoyulub. Əgər bu mexanizm olmasaydı, bu 1,6 milyard manat investisiya da olmayacaqdı. Biz bunu etdik. Baxmayaraq ki, bu məsələ
ilə bağlı müxtəlif fikirlər var idi. Amma
mən dedim ki, biz buna getməliyik və nəticə də
göz qabağındadır. İnvestisiya təşviqi
mexanizmi qədər bizə investisiya gətirən ikinci amil
yoxdur. Ona görə, sahibkarlar da bunu
yüksək qiymətləndirirlər. İş
yerləri də açılır və gözəl iqtisadi sənaye
potensialı yaranır. İxracın təşviqi
mexanizmi də fəaliyyət göstərir. Bunun da yaxşı təsiri var.
Bu il turizmin
inkişafı da bizi sevindirir. Turistlərin
sayı 25 faiz artıbdır. Əlbəttə
ki, bunun səbəbləri bəllidir. Azərbaycanı
daha çox tanıyırlar. Azərbaycan
dünyada təhlükəsiz, sabit ölkə kimi
tanınır. Ölkəmizdə
keçirilən beynəlxalq yarışlar, tədbirlər əlbəttə
ki, marağı artırır. Xüsusilə
o yarışlar arasında mən Formula-1
yarışını qeyd etməliyəm. Bu yarışın auditoriyası dünya
miqyasında 500 milyon insandır. Beş
yüz milyon insan Bakını, şəhərimizin gözəlliyini
görür. Bakıda o yarışlarda
iştirak edən idmançılar, nümayəndə heyətinin
üzvləri, qonaqlar əlbəttə ki, qayıdandan sonra
xoş təəssüratlarını öz dostları ilə
bölüşürlər. Ona görə,
turist axını daha da böyük olacaq. Biz buna hazır olmalıyıq. Xüsusilə
Bakıda və bölgələrdə yeni otellərin tikilməsinə
böyük ehtiyac var. Mən sahibkarlara məsləhət
görərdim ki, bu sahəyə investisiya qoysunlar. Çünki bu, gəlirli sahədir və yaxşı
nəticə verəcək.
Qeyd etmək istədiyim
sonuncu məsələ də yenilikdir, yeni təşəbbüsdür. Bunun da
çox böyük perspektivi və artıq yaxşı nəticələri
var. Bu, özünüməşğulluq proqramıdır.
Biz bu yaxınlarda bu proqrama start verdik. İlkin vəsaiti
mən Prezidentin ehtiyat fonundan ayırdım. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyi treninqlər keçiribdir, ailələr müəyyən
edilibdir. Artıq bir çox ailələrə
dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyi
göstərilir və tövsiyələr verilir ki, onlar
öz ailə biznesini necə qursunlar və onların
ünvanlı dövlət sosial yardımına ehtiyacı
qalmasın, özləri üçün yaxşı şərait
yaratsınlar. Bu istiqamətdə
qanunvericilikdə də müvafiq dəyişikliklər edildi.
Bu dəyişikliklər nəticəsində gələn
ildən başlayaraq Əmək və Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyinin öz vəsaiti yaradılacaq və
biz o vəsaitlə minlərlə ailəni özünüməşğulluq
proqramı ilə əhatə edə bilərik. Mən
hesab edirəm ki, birinci mərhələdə hər il 5-10 min ailə dövlətdən bu dəstəyi
almalıdır. Əgər nazirliyin buna vəsaiti
çatmasa müraciət etsinlər, mən əlavə vəsait
ayıraram. Beləliklə, əgər biz hər il 5-10 min ailəni əhatə etsək, 5-6 faiz
səviyyəsində olan işsizlik də aradan
götürüləcək və ünvanlı yardıma da
ehtiyac qalmayacaq.
Beləliklə, bir daha
qeyd etmək istəyirəm ki, bu ilin 6 ayının yekunları
məni sevindirir. Nazirlər Kabinetinin iclası, o cümlədən
xalqa verilən hesabatdır. Biz bunu müntəzəm olaraq
edirik. Eyni zamanda, verdiyim tapşırıqlar yerinə yetirilməlidir
ki, biz müsbət dinamikanı daha da artıraq. Sağ olun.
Azərbaycan.-
2017.- 13 iyul.- S. 3-4.