Yaşatmaq üçün qan verin

14 iyun Ümumdünya Qan Donoru Günüdür

Ən böyük xeyirxahlıqlardan biri ağır vəziyyətə düşənlərə yardım göstərmək, öləziyən ümidləri sönməyə qoymamaqdır. Onların da sayəsində hər gün neçə-neçə insanın yaşamaq sevinci özünə qaytarılır. Milyonlarla adam sağ qaldığı üçün tanımaqdıları, adını belə bilmədikləri bu qəhrəmanlara borcludur. 14 iyun məhz onların - qanlarını heç bir qarşılıq gözləmədən bağışlayan donorların günüdür. Bu gün üçün seçilən tarix də təsadüfi deyil. Belə ki, iyunun 14-ü ABO sistemi üzrə qan qruplarını kəşf etmiş Nobel mükafatı laureatı Karl Landsteynerin doğum günüdür.

2005-ci ilin mayında Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Assambleyası könüllü qan donorluğunu dəstəkləyən bəyanat qəbul edib. Bəyanatda hər ilin 14 iyununun bütün dünyada Qan Donoru Günü kimi keçirilməsi qərara alınıb. Qərar Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyəti və digər təşkilat və qurumlar tərəfindən dəstəklənir.

Beynəlxalq Qan Donoru Gününün qeyd olunmasında məqsəd ictimaiyyətin diqqətini insanlığın təhlükəsiz qan və qan komponentlərinə olan tələbatı məsələsinə cəlb etmək, qan verməklə insanların həyatını xilas edən donorlara minnətdarlıq bildirməkdir.

Mütəxəssislər donor qanını planlı müalicədə olduğu kimi, təxirəsalınmaz yardım zamanı da çox qiymətli vasitə hesab edirlər. Belə ki, orqanizmə qan köçürülməsi ilə təhlükəli xəstəlikləri olanların həyat keyfiyyəti yüksəlir, ömrü uzanır. Həmçinin mamalıq və perinatal yardımın göstərilməsində də vacib rol oynayır. Qan köçürülməsi təxirəsalınmaz tibbi yardımın ayrılmaz hissəsi sayılır. Təbii fəlakət, qəza, silahlı konfliktlər və digər fövqəladə hallar şəraitində yaralıların müalicəsində olduqca əhəmiyyətlidir.

Fövqəladə hadisələr hər il milyonlarla əhalinin sağlamlığına və həyatına təhlükə törədir. Qəza və fəlakətlər nəticəsində son dövrlər bir milyondan artıq insan dünyasını dəyişib. Təbii fəlakətlər - zəlzələ, sel, daşqın, tufan təxirəsalınmaz tibbi yardıma olan tələbatı xüsusi ilə artırır.

Səhiyyə Nazirliyinin məlumatında qeyd olunduğu kimi, pasiyentləri kifayət həcmdə donor qanı və qan məhsulları ilə təmin edən qan xidməti səhiyyənin effektiv sisteminin əsas tərkib hissələrindən biridir. Təhlükəsiz donor qanı ehtiyatlarının təminatı könüllü, təmənnasız və milli səviyyədə əlaqələndirilən qan xidmətinin yaradılmasını tələb edir. Ancaq bir çox ölkələrdə donor qanının keyfiyyəti və təhlükəsizliyinin, lazım olan ehtiyatın təmin olunmasında çətinliklər var.

Qeyd edək ki, fövqəladə hallar zamanı qan köçürülməsinə tələbat artsa da, onun həyata keçirilməsi mürəkkəbdir. Səhiyyə Nazirliyinin məlumatında bildirilir ki, bütün əhalinin cəlb edilməsi ilə donor qanının kifayət qədər ehtiyatını formalaşdırmaqla bu problemi aradan qaldrmaq mümkündür. Ona görə də builki kampaniyanın əsas mövzusu fövqəladə hallar zamanı qan donorluğu olub. 2017-ci ildə seçilən şüar sual formasındadır: “Siz nə ilə kömək edə bilərsiz?” Digər şüar isə belədir: “Qan verin. Qanı indi verin. Qanı tez-tez verin”. Kampaniya fövqəladə hallar zamanı ayrı-ayrılıqda hər kəsin qan verməklə başqalarına yardım göstərməkdə oynadığı rolu bir daha diqqətə çatdırır və dəyərləndirir. Həmçinin kampaniya aparılmasında məqsəd hər hansı fövqəladə hallar baş verdiyi zaman lazım olan donor qanı ehtiyatını formalaşdırmaq üçün müntəzəm qan verilməsinin nə qədər vacib olduğuna diqqəti çəkməkdir.

Qeyd edək ki, artıq neçə illərdir qan xidmətinin təkmilləşdirilməsinə Azərbaycanda dövlət səviyyəsində xüsusi diqqət göstərilir. Bu sahədə xeyli işlər həyata keçirilib. 2005-ci ilin mayında ölkə Prezidenti Milli Məclisdə qəbul edilmiş “Qanın, qan komponentlərinin donorluğu və qan xidməti haqqında” qanun imzalayıb. 2006-cı ildə Nazirlər Kabineti tərəfindən “Qanın, qan komponentlərinin donorluğu və qan xidmətinin inkişafına dair” (2006-2010-cu illər) dövlət proqramı təsdiq olunub. Səhiyyə Nazirliyinin “2011-2015-ci illər üçün qanın, qan komponentlərinin donorluğu və qan xidmətinin inkişafına dair Tədbirlər Proqramının həyata keçirilməsi” və “Qan xidməti müəssisələrinin şəbəkəsinin optimallaşdırılması və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi” barədə əmrləri də donor qanına tələbatın ödənilməsinə yönəlib.

Artıq 2016-2020-ci illəri əhatə edən 3-cü dövlət proqramı yerinə yetirilməkdədir. Qan xidməti müəssisələrinin dövlət proqramları çərçivəsində vacib avadanlıqlar, qan tədarükü üçün konteynerlər və qan testlərinin aparılmasına lazım olan reaktivlərlə təmin edilməsi məsələləri həllini tapıb, eləcə də qan xidməti şəbəkəsi, onun fəaliyyəti modernləşdirilib və optimallaşdırılıb. Həyata keçirilən işlərin nəticəsində donorların sayı əvvəlki illərlə müqayisədə dörd dəfə artıb. Təqdirəlayiqdir ki, bu işə bütün donorlar könüllü və təmənnasız olaraq qoşulurlar. Heydər Əliyev Fondunun çağırışlarına əsasən, könüllü qanvermə aksiyaları təkcə paytaxtın deyil, ölkəmizin bölgələrinin müəssisə və təşkilatlarında da təşkil edilir.

Səhiyyə Nazirliyindən bildirilib ki, fövqəladə vəziyyətlərdə zərərçəkənlərin qan məhsulları ilə təmin edilməsi üçün lazım olan ehtiyatlar toplanılıb: “Ehtiyacı olan bütün xəstələrin və fövqəladə vəziyyətlər zamanı zərərçəkənlərin qan komponentləri ilə təmin edilməsi üçün daha çox vətəndaşın donorlar sırasına qoşulması sahəsində aparılan işləri davam etdirmək lazımdır. Bu elə bir faydalı və gərəkli işdir ki, burada problemlər olmamalıdır, çünki onun arxasında xalqımıza mərhəmət, insansevərlik hissləri, başqasının ağrısına yanmaq, lazım gələndə həmişə kömək əli uzatmaq kimi insani hisslər dayanır”.

Qeyd edək ki, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən tibb müəssisələrini müalicə məqsədləri üçün qan komponentləri ilə Səhiyyə Nazirliyinin Mərkəzi Qan Bankı təmin edır. Həmçinin rayonlarda mərkəzi qan bankının bölmələri fəaliyyət göstərir. Rayonlararası qanköçürmə mərkəzləri və iri regional qanköçürmə şöbələrinin bazasında ET Hematologiya və Transfuziologiya İnstitutunun nəzdindəki Mərkəzi Qan Bankının 8 filialı təşkil edilib. Nəticədə donor qanının tədarükü, işlənilməsi, saxlanılması və bölüşdürülməsi Mərkəzi Qan Bankında və bankın Gəncə, Şəki, Quba, Sumqayıt, Mingəçevir, Şirvan, Bərdə və Lənkəran şəhərində fəaliyyət göstərən 8 bölməsində, Respublika Klinik Xəstəxanasının, Elmi Cərrahiyyə Mərkəzinin, Milli Onkologiya Mərkəzinin, Kliniki Tibbi Mərkəzin və 3 nömrəli Şəhər Klinik Xəstəxananın, Mərkəzi Klinik Xəstəxananın, Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasının, Mərkəzi Gömrük Hospitalının və Naxçıvan Diaqnostika Mərkəzinin qanköçürmə şöbələrində həyata keçirilir.

Qan xidmətinin inkişafı cərrahiyyə, reanimasiya, doğuşa yardım, hematologiya, onkologiya, travmatologiya və digər sahələrdə ixtisaslaşdırılmış tibbi yardımın uğurla həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır. Qeyd etdiyimiz kimi, fövqəladə vəziyyətlərdə kütləvi surətdə yaralı və zərərçəkənlər olduğu vaxt qan xidmətinin əhəmiyyəti daha da artır.

Respublikamızda yayılmış hemofiliya və talassemiya xəstələrinin müalicəsində qan komponentlərinin və preparatlarının istənilən vaxtda əlçatan olması çox vacibdir və donor qanına tələbatı yüksəldir.

Ümumiyyətlə, hazırda bütün dünyada təhlükəsiz donor qanına ehtiyac artmaqdadır. Təhlükəsiz qan, onun komponentləri və preparatları hər il minlərlə hamiləlik və doğuş zamanı ağırlaşması olan anaları, körpə uşaqları, xəsarət alanları və digərlərini ölümdən xilas etməyə kömək edir. Təcrübəyə əsaslanan mütəxəssislər qeyd edirlər ki, ən təhlükəsiz olan könüllü təmənnasız donorların qanıdır. Yaşatmaq üçün qan vermək ən böyük savabdır.

Zöhrə FƏRƏCOVA,

Azərbaycan.- 2017.-14 iyun.- S. 7.