Azərbaycan bağlar diyarına çevrilir

Bağları az qala il boyu bar gətirən Azərbaycan kimi ikinci bir diyar varmı, görəsən? Hərçənd ki indi süni üsullarla bunu istənilən yerdə etmək mümkündür. Amma kökü torpaqdan güc alıb qol-budaq atan ağaclardan bar götürmək, geni dəyişdirilmiş deyil, məhz saf meyvə dərib yemək və yaxındakı-uzaqdakı insanlara da bu ləzzətli nemətləri bəxş etmək özgə xoşbəxtlikdir.

Yazda alça, ərik, çiyələk yetişdirən torpağımız ilin bütün fəsillərində nemətlərini insanlardan əsirgəmir. Yayda şaftalı, gavalı, alma ilə bol olan bağlarda payızda xurma və heyva “közərir”. Havalar soyuyub alma-armud bağlarından əl-ayaq yığışandan sonra süfrələri naringi, portağal bəzəyir. Başqalarına, Azərbaycan təbiətinə bələd olmayanlara nə qədər qəribə görünsə də, burada ağacdan üstünə qar dənəcikləri qonmuş meyvə də dərib yemək olar. Bu, qışda yetişən əzgildir... Lənkərandan Qubaya, İsmayıllıdan Zaqatalaya, Salyandan Qazaxa, Qarabağ ellərindən Naxçıvan diyarınadək Azərbaycan torpağının hər yanında il boyu yetişən daha neçə-neçə ləziz meyvənin adını çəkmək olar.

Hazırda Azərbaycan özünü meyvə və giləmeyvə ilə 122 faiz təmin edir. Lakin ayrı-ayrı növlər üzrə təminatın göstəricisi arasında böyük təzad var. Təəssüf doğuran hal odur ki, bir sıra qiymətli və xeyirli, həm özümüzə gərək olan, həm də ixracı valyuta gətirə bilən meyvə növlərinin bəziləri unudulub, bəzilərinə isə az diqqət yetirilir.

Qeyri-neft sektorunun inkişafının prioritet təşkil etdiyi və aqrar sektorun bu sahədə ön yeri tutduğu indiki dövrdə meyvəçiliyə, eləcə də onun ayrı növlərinə diqqətin artırılması vacibdir. Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində və ixracın artırılmasında dövlətimiz bunu əsas məqsədlərdən biri kimi hədəfləyir.

Vaxtilə düzgün olmayan iqtisadi siyasət nəticəsində üzüm bağlarının məhv edilməsi Azərbaycana böyük zərbə vurdu. Həm süfrəmizdə bal qətrəli kəhrəba salxımlar azaldı, həm də ölkə şərabçılıq kimi gəlirli bir sahədən az qala məhrum oldu. İndi bu sahənin köhnə şöhrətinin özünə qaytarılması istiqamətində çoxşaxəli iş aparılır və qarşıda ilk növbədə, əlbəttə ki, yeni üzüm bağlarının salınması vəzifəsi dayanır.

Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2016-cı ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında bu barədə belə demişdir: “Bu, böyük gəlir gətirə biləcək bir sahədir. Vaxtilə ulu öndərin dövründə, 1970-ci illərdə 2 milyon ton üzüm yığılırdı. Kəndlilər böyük vəsait əldə etmişdilər. Əfsuslar olsun ki, sonra həm sovet rəhbərliyi, həm də ki, sovet rəhbərliyinin xoşuna gəlmək istəyən yerli rəhbərlər üzüm bağlarının bir hissəsini qırmışlar. Ancaq biz indi bərpa edirik”.

Təəssüf ki, diqqətdən kənarda qalan təkcə üzümçülük deyildi. Baramaçılıq kimi gəlirli bir sahə tamamilə yaddan çıxmışdı. Tut ağaclarının çoxu kəsilmiş, bağların böyük hissəsi məhv edilmişdi. İndi bu sahə də bərpa edilir. İki il əvvəl cəmi 200 kiloqramdan bir qədər çox barama tədarük edilmişdisə, 2016-cı ildə görülmüş tədbirlər nəticəsində bu rəqəm 70 tona çatıb. Bir-iki il əvvəl baramaçılıq deyəndə təkcə Şəki rayonu yada düşürdüsə, hazırda bu sahə ölkənin 37 bölgəsində inkişaf edir. Baramaçılığa bir çox yerlərdə böyük maraq oyanıb.

Cari ildə barama tədarükünün keçən ilə nisbətən ən azı iki dəfə artırılması nəzərdə tutulur və bu proses gələcəkdə də davam edəcək. Bunun üçün də ilk növbədə tut bağlarının genişləndirilməsi gərəkdir. Keçən il 1 milyon 700 min tut tingi əkilib. Əlbəttə, getdikcə coğrafiya da genişlənəcək. Salınan yeni bağlar sayəsində 2019-cu ildə 1300 ton barama istehsalı mümkün olacaq. Bu isə ötən əsrdə şöhrəti bütün keçmiş sovet məkanına yayılmış Şəki İpək Kombinatının tam gücü ilə işləməsini təmin edəcək. Başqa sözlə, Azərbaycan xaricə ipək də ixrac edə biləcək.

Ölkədə yeni-yeni fındıq bağları salmaq potensialı da böyükdür. Fındıqçılığın inkişafı üçün, bu sahədən indikindən dəfələrlə çox qazanc götürmək üçün geniş imkanlar mövcuddur.

Fındıqçılıqla əsasən Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsində məşğul olsalar da, digər rayonlarda da geniş fındıq bağları var və onların sahəsini genişləndirmək vacibdir. Həmin rayonlarda bir çox ailələr dolanışıq xərclərinin xeyli hissəsini fındıqçılıqdan əldə etdikləri qazanc hesabına ödəyirlər. Xüsusilə Zaqatala, Qax və Balakən rayonlarında fındıqçılıq əhalinin məşğulluğunun bir hissəsini təşkil edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın istənilən rayonunda fındıq bağlarına və onların məhsulundan faydalanan ailələrə rast gəlmək mümkündür. Bu faktın özü də fındıqçılığın ölkədə geniş inkişafı üçün şəraitin mövcudluğunu təsdiqləyir.

Fındıq həm də bərəkətli bitkidir. Əvvəla, fındıq ağacının özü çox böyük olmasa da, bol məhsul gətirir. Bir də, fındıq o qədər də ucuz qiymətə satılmır axı... Sadəcə, sahənin inkişafına, dövlət başçısının da dediyi kimi, dəstək vermək, diqqət və qayğı göstərmək, zəhmət yönəltmək lazımdır.

İndi fındıqçılıq 13 rayonda inkişaf etdirilir, fındıq bağlarının sahəsi 30-35 min hektardır. Bu sahənin bir neçə dəfə genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. Fındıqçılığın inkişafına dövlət dəstəyi nəticəsində kifayət qədər fındıq pöhrələri tədarük edilib. Əlverişli torpaq-iqlim şəraitinə malik 13 min hektara yaxın sahədə yeni fındıq bağları salınıb. Bu, mövcud bağların bir il ərzində 37 faizdən çox genişləndirilməsi deməkdir.

Nazirlər Kabinetinin adıçəkilən iclasında Prezident

İlham Əliyev kənd təsərrüfatının inkişafından danışarkən valyuta gətirən bitkilərdən birinin də badam olduğunu demişdir: “Badam Azərbaycanda, əfsuslar ki, çox az istehsal edilir. Biz hətta özümüzü bu məhsulla təmin edə bilmirik. Cəmi 1000 hektar badam bağlarımız var. Onların da böyük əksəriyyəti Naxçıvan Muxtar Respublikasındadır. Halbuki Abşeron yarımadasında, Bakıətrafı qəsəbələrdə və digər bölgələrdə badamçılıq üçün çox münbit təbii iqlim var. Ona görə bu istiqamətdə də işlər görülməlidir, lazımi tədbirlər görülür, göstərişlər verilib, bax, bu sahə də inkişaf edəcək”.

Maraqlıdır ki, badam ağacı heç də hər yeri özünə məskən seçmir. Azərbaycan onun bitdiyi azsaylı regionlardan biridir. Bu imkandan lazımınca istifadə edilmədiyi, yəni ölkəmizdə badam bağlarının az olduğu isə yalnız təəssüf doğuran faktdır ki, dövlət başçısı da diqqəti məhz həmin vacib məsələyə yönəltmişdir.

Badamın qayalıqda, daşlıqda, qumsal yerdə, hətta gilli torpaqda yetişməsi təbiətin yurdumuza bir töhfəsidir. Deməli, onu Azərbaycanın çox yerlərində yetişdirmək və badam bağlarının ərazilərini genişləndirmək mümkündür. Bu imkanı qətiyyən əldən vermək olmaz. Coğrafi şəraitin münasib olduğu bütün yerlərdə badam ağaclarının əkilməsi ölkəyə xeyli gəlir gətirə bilər.

Azərbaycanın əksər bölgələrində bitən, bəzi yerlərdə xirnik adlandırılıan xurmanın da istər sevilən, orqanizm üçün faydalı olan, istərsə də xarici bazara çıxarılması ilə gəlir gətirə bilən meyvə kimi dəyərləndirilməsi təsadüfi deyil. Azərbaycanda xurmanın (xirnikin) müxtəlif növləri becərilir. Əsas növ Şərq xurmasıdır ki, ona müxtəlif bölgələrimizdə rast gəlmək mümkündür. Elə Şərq xurmasının özü də dadına, həcminə, bərkliyinə-yumşaqlığına, tərkibindəki maddələrə, rənginə, formasına və s. görə fərqlənən ayrı-ayrı növlərdən ibarətdir.

Prezident İlham Əliyevin aqrar sahənin inkişaf perspektivlərinə toxunduğu bir çox çıxışlarında xurmaya da diqqət yönəltməsi bu meyvədən lazımınca istifadənin vacibliyini gündəmə gətirib. Bu sahəyə də ciddi dövlət dəstəyi göstərilməsinin vacibliyi qeyd edilib, aidiyyəti qurumlara müvafiq göstərişlər verilib. Ümumiyyətlə, meyvəçiliyin inkişafı, yeni bağların salınması məsələsi barədə regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramının üçüncü ilinin yekunlarına həsr olunan konfransda da geniş bəhs edilib.

Hazırda yeni zeytun massivlərinin, nar bağlarının salınmasına da diqqət artırılıb. Ölkəmizin ərazisində yetişdirilən istənilən bitkinin qeyri-neft sektorunun inkişafına təkan verəcəyi şübhəsizdir. Adicə qızılgül kolunu götürək. Qızılgül hər kəndimizdə və şəhərimizdə bitir. Yeni qızılgül plantasiyalarının salınması həm ekologiyaya, həm də ətriyyat, yeyinti, yüngül sənaye sahələrinə, təbabətə bir töhfə olmazmı?

Bütün bunların nəticəsində Azərbaycan başdan-başa ucu-bucağı görünməyən bir çəmənzara, bar verən bağa çevriləcək. Adı çəkilən və çəkilməyən yeni-yeni meyvə ağaclarının əkilməsi yurdumuza gözəllik, süfrəmizə bərəkət, dövlətimizə gəlir gətirəcək. Prezident İlham Əliyev düşünülmüş şəkildə meyvə bağlarının salınmasının vacibliyini bir daha qeyd edərək demişdir: “Son bir neçə il ərzində ölkəmizdə ağacəkmə kampaniyası çox geniş vüsət almışdır. Bu il də bu işlər aparılmalıdır. Ancaq hesab edirəm ki, bundan sonra daha çox dekorativ ağaclar yox, yəni bar verən ağaclar əkilməlidir. Ona görə bütün rayonlarda da iqlimə uyğun şəkildə ağacəkmə prosesi davam edəcək. Ancaq bunun həm iqlimə, ekologiyaya, həm də ki, iqtisadiyyata müsbət təsiri olmalıdır”.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.- 2017.- 12 mart.- S.8.