“Cənub qaz dəhlizi” enerji təhlükəsizliyi, inkişaf və tərəfdaşlıq abidəsidir

Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı enerji qaynaqlarını Avropaya ixrac edəcək “Cənub qaz dəhlizi” hazırda dünyada həyata keçirilən nəhəng layihələrdən biri kimi beynəlxalq aləmin diqqət mərkəzindədir.

“Şahdəniz-2”dən əldə olunacaq qazı Avropadakı istehlakçılara çatdırmaq üçün bu dəhliz boyu 3 böyük kəmər bir-birinə calanaraq vahid sistem yaradacaq. Bunlar CQBK (Cənubi Qafqaz Boru Kəməri), TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) və TAP-dır (Transadriatik Qaz Boru Kəməri).

Xatırladaq ki, CQBK Azərbaycanda 443 və Gürcüstanda 248 kilometr məsafə qət edərək Türkiyə sərhədinə çatır. Hazırda bu boru kəmərinin genişləndirilməsi layihəsi uğurla həyata keçirilir. 2013-cü il dekabrın 11-də CQBK şirkətinin Direktorlar Şurası bu layihəni təsdiq etmişdir və həmin vaxtdan bəri tikinti mərhələsi davam edir. CQBK kəməri 10 ildən çoxdur “Şahdəniz” yatağının işlənməsinin birinci mərhələsi çərçivəsində çıxarılan qazı nəql edir və haqlı olaraq indi onu “Cənub qaz dəhlizi”nin bünövrəsi, uğurlu başlanğıcı adlandırırlar.

TANAP-ın marşrutu Türkiyənin Gürcüstanla sərhədindəki Posof mahalından başlanır. Bu kəmər Türkiyənin ərazisində 21 vilayətdən keçərək 1850 kilometr məsafə qət edəcək. TANAP-ın təməli 2015-ci il martın 17-də Qars vilayətinin Səlim rayonunda qoyulub. Tikintidə işlərin xeyli hissəsi görülüb. Bu kəmərlə ilk qazın Türkiyəyə 2018-ci ildə çatdırılacağı gözlənilir.

TAP “Cənub qaz dəhlizi”nin sonuncu seqmentidir. Borunun uzunluğu 878 kilometr təşkil edir. TAP layihəsi üzrə Albaniya, İtaliya və Yunanıstan arasında Hökumətlərarası Saziş 2013-cü ilin fevral ayında imzalanıb. Kəmərin təməli isə keçən ilin mayında Yunanıstanın Saloniki şəhərində qoyulub.

TAP Avropanın qaz bazarı üçün mühüm və strateji layihədir. “Şahdəniz-2” yatağından hasil olunacaq təbii qaz 2020-ci ildə TAP vasitəsilə Avropaya nəql edilməyə başlayacaq. Layihənin İtaliyada bitməsinə baxmayaraq, gələcəkdə ara keçid boru kəmərləri ilə İsveçrə, Avstriya, Fransa, Almaniya və Belçikaya, hətta İngiltərəyə də təbii qaz transferinin mümkün olacağı istisna edilmir.

Prezident İlham Əliyev “Cənub qaz dəhlizi” kimi nəhəng qazpaylayıcı infrastrukturun yaradılmasında Azərbaycanın bundan əvvəl həyata keçirdiyi neft ixracı layihələrinin bünövrə olduğunu vurğulayıb: “Artıq 7 ölkə - Azərbaycan, Gürcüstan Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, İtaliya və Albaniya “Cənub qaz dəhlizi”nin üzvüdür. Daha üç Balkan ölkəsi - Xorvatiya, Monteneqro, Bosniya və Herseqovina isə layihənin növbəti mərhələsində bizim tərəfdaşlarımız olacaq... Bu, həqiqətən də XXI əsrin layihəsidir və onun dəyəri 40 milyard dollardır. Bu layihə Azərbaycan tərəfindən irəli sürülüb və tərəfdaşlarımız, Avropa Komissiyası tərəfindən dəstəklənib. Hətta son iki il ərzində neftin qiymətlərinin aşağı olduğu bir vaxtda bu layihə uğurla həyata keçirilir və onun icrası ilə bağlı bizim maliyyə öhdəliklərimizin ödənişi baxımından heç bir gecikmə olmamışdır”.

“Cənub qaz dəhlizi” Avropanın enerji təhlükəsizliyinə, eyni zamanda beynəlxalq əməkdaşlığa sanballı töhfə olacaq. Təsadüfi deyil ki, layihəyə üzv olan ölkələr artıq uzunmüddətli tərəfdaşa çevrilmişlər. Bu layihə ilə Azərbaycan Qafqazda və Türkiyədə olan müsbət regional əməkdaşlığı Avropa, Avropa İttifaqı istiqamətində irəli apara bilmişdir. Bununla da bənzərsiz bir əməkdaşlıq formatı yaranmışdır.

Artıq üçüncü dəfədir ki, hər ilin fevralında Bakıda “Cənub Qaz Dəhlizi” Məşvərət Şurasının iclası keçirilir. Builki toplantıda da şuranın bütün üzvlərinin iştirakı ilə qəbul edilmiş yekun bəyanatda Azərbaycanın rolu bir daha qeyd olunmuşdur.

“Cənub qaz dəhlizi” barədə bu il martın 16-17-də keçirilən V Qlobal Bakı Forumunda da geniş bəhs edilmişdir.

Monteneqro Prezidenti Filip Vuyanoviç demişdir: “Biz “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin sürətləndirilməsində maraqlıyıq. Bu layihə Adriatik məkanı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir və iqtisadi əməkdaşlığın əsas komponentidir. Biz bu istiqamətdə səylərimizi davam etdirməyə hazırıq”.

Albaniya Prezidenti Buyar Nişani isə bununla bağlı fikrini belə ifadə etmişdir: “Ötən müddət ərzində siyasi təmaslar getdikcə artıb. Biz gücümüzü Avropa üçün mühüm əhəmiyyətə malik “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin reallaşmasına yönəltmişik. Əsas məqsədimiz bu sahədə Azərbaycan ilə daha yaxından işləməkdir”.

Bosniya və Herseqovinanın sabiq baş naziri Zlatko Laqumdciya da “Cənub qaz dəhlizi”ni yüksək dəyərləndirmişdir: “Bu qaz kəməri ilə Azərbaycanın təbii ehtiyatları Albaniya, Monteneqro, Bosniya və Herseqovinadan keçməklə Avropaya daşınacaq. Beləliklə, layihə inkişaf, müdriklik, əlaqələndirmə abidəsi olaraq qalacaq”.

“Cənub qaz dəhlizi”nin təşəbbüskarı və aparıcı qüvvəsi Azərbaycandır. Lakin bu cür nəhəng layihələr digər ölkələrlə sıx əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq şəraitində həyata keçirilir, beynəlxalq dəstəkdən bəhrələnir. “Cənub qaz dəhlizi”nin belə etibarlı tərəfdaşları da, böyük dəstəyi də var.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.- 2017.- 30 mart.- S. 1, 3.