Rusiya KİV Tehran sammitini geniş işıqlandırdı

Azərbaycan, İran və Rusiya prezidentlərinin noyabrın 1-də Tehranda keçirilmiş görüşünün yekunları Rusiya mətbuatının diqqət mərkəzindədir. Qonşu ölkənin KİV-i üçtərəfli sammit zamanı əldə olunmuş razılaşmaları geniş şərh edir.

Hələ zirvə görüşü ərəfəsində “Nezavisimaya qazeta”nın dərc etdiyi məqalədə vurğulanır ki, Azərbaycan-İran-Rusiya sammitində “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin inkişafı əsas müzakirə mövzusu olacaq. Qəzet qeyd edir ki, yeni nəqliyyat dəhlizi vasitəsilə Hindistan və Fars körfəzi ölkələrindən yüklərin Rusiya, Qərbi Avropa, Baltik və Skandinaviya ölkələrinə daşınması nəzərdə tutulmuşdur. Nəqliyyat dəhlizinin yaradılması məsələsi 1993-cü ildən bəri müzakirə olunur. 2000-ci il tarixli hökumətlərarası sazişə görə, İran, Azərbaycan və Türkiyə İranın Qəzvin şəhərindən Azərbaycanın Astara şəhərinə dəmir yolu xətti inşa etməklə Xəzər dənizinin qərb sahili ilə quruda nəqliyyat əlaqəsinin yaradılmasını qərarlaşdırmışlar. Qəzet Prezident İlham Əliyevin belə bir bəyanatını xatırladır: “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan sahəsində bütün inşaat işləri ötən il başa çatmışdır. “Rusiya Dəmir Yolları” şirkətinin keçən həftə verdiyi məlumata görə, 2017-ci ilin ilk doqquz ayı ərzində “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizi ilə dəmir yolu ilə 4,7 milyon ton yük daşınmışdır ki, bu da 2016-cı ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 21,6 faiz çoxdur.

“Rossiyskaya qazeta” Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin belə bir fikrini diqqətə çarpdırır ki, üçtərəfli zirvə görüşünün növbəti raundu müsbət nəticələnmişdir: “Hələ çox məsələlər, problemlər var. Amma heç bir ölkə bu problemləri birtərəfli qaydada həll edə bilməz”. Rusiyanın dövlət başçısı əlavə etmişdir ki, qarşılıqlı ticarəti yaxşılaşdırmaq üçün gömrük prosedurlarını sadələşdirmək, malların və xidmətlərin sərbəst hərəkəti yolunda mövcud maneələri ləğv etmək lazımdır. Öz növbəsində, İran Prezidenti Həsən Ruhani izah etmişdir ki, üç ölkə “yaşıl gömrük dəhlizi yaratmaq və vahid gömrük standartlarına riayət etmək niyyətindədir”. Qəzet üçtərəfli əməkdaşlıq formatının müəllifi, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bəyanatından sitat gətirir ki, “Azərbaycan-İran-Rusiya üçtərəfli əməkdaşlığı regionda təhlükəsizliyin, sabitliyin, iqtisadi inkişafın təmin olunmasına xidmət edir”.

“Kommersant” qəzeti yazır ki, Tehran sammitinin iştirakçıları iri karbohidrogen istehsalçısı olan üç ölkə arasında rəqabət əvəzinə əməkdaşlığın və səylərin əlaqələndirilməsinin vacibliyini vurğulamışlar. Rusiya Prezidenti Vladımır Putin təsdiqləmişdir ki, Rusiya İranın şimalına Azərbaycanın boru kəməri nəqliyyat sistemləri ilə təbii qaz göndərməyə hazırdır.

“Vedomosti” qəzeti xatırladır ki, Azərbaycan, İran və Rusiya liderləri “üçlük” formatında ötən ilin avqustunda ilk dəfə Bakıda görüşmüş və o vaxt zirvə görüşünü müntəzəm şəkildə keçirmək qərarına gəlmişdilər. Qəzet xəbər verir ki, növbəti sammit gələn il Rusiyada keçiriləcək.

“Rossiya” telekanalı sammitin gedişini geniş işıqlandırmışdır. Telekanal zirvə görüşünün yekunlarına toxunarkən qeyd etmişdir ki, üç ölkəni birləşdirən əsas layihələrdən biri Peterburqdan Hindistanın Mumbay limanınadək uzanan “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasıdır. Bu nəqliyyat dəhlizi Süveyş kanalı ilə malların dənizlə daşınmasından iki dəfə qısadır.

“Mir24” telekanalı “Putin və Əliyevin İrana səfəri: yekunlar” sərlövhəli analitik verilişində qeyd edir ki, üç ölkə birlikdə “Şimal-Cənub” dəhlizini - Hindistanı İran və Azərbaycandan keçməklə Rusiya və Avropa ilə birləşdirən dəmir yolu inşa edir. Bundan başqa, Xəzər dənizində neft yataqlarının istismarı müzakirə edilmişdir. Telekanal üçtərəfli sammitdən qabaq Azərbaycan və Rusiya liderlərinin görüşünü geniş işıqlandırmışdır. Putin görüş zamanı vurğulamışdır ki, ikitərəfli əlaqələrin inkişafı naminə səylər hədər getmir: “Mən bu ilin ilk doqquz ayında əmtəə dövriyyəsinin artımını nəzərdə tuturam. Bu, demək olar ki, 62 faizdir”. Azərbaycan lideri isə bildirmişdir ki, “bizim Rusiya ilə münasibətlərimiz strateji xarakter daşıyır”. Prezident İlham Əliyev əlavə etmişdir ki, iki ölkə “bütün istiqamətlərdə - humanitar, iqtisadi, energetika, nəqliyyat, hərbi-texniki sahələrdə əməkdaşlıq edir. Buna görə də bu, dostlar, qonşular, yaxın tərəfdaşlar arasında tammiqyaslı münasibətlərdir”.

Allahverdi MEHDİYEV,

Azərbaycan.- 2017.- 3 noyabr.- S.8.