Ölmüş palıda elegiya
Yaxud kölgəsi
özünə qənim kəsilən ağaclar
Ağaclar da insanlar kimidir...
Doğulur (tumu, yaxud tingi basdırılır), böyüyür, bəhər verir, toxum və ya qələm yolu ilə artırılır (deməli, nəsil verir), ömrü başa çatanda isə quruyur.
Münbit yerə düşəndə, yaxud yaxşı qulluq görəndə daha tez və sürətlə inkişaf edərək bol bəhər gətirir.
Kölgədə və susuz qalanda isə nə düz -əməlli böyüyür, nə yaxşı məhsul verir, nə də faydalı ola bilir...
***
Adətən ağacları meyvəsinə görə qiymətləndirirlər. Yaxşı pula gedən meyvə verən ağacları hamı sevir, həyətində əkib becərməyə çalışır, gecə-gündüz qulluq edərək ondan qazanmaq istəyir.
Elə ağaclar da var ki, meyvəsi olmur, ya da bəhəri yeməli deyil. Yalnız qurd-quş ondan bəhrələnə bilir. Belə ağaclar artıq yer tutmasın deyə, heç kim onu həyətində saxlamır. Onlar meşələrdə, parklarda, yol kənarlarında bitərək yaraşıqlı görkəmləri ilə göz oxşayır, kölgəlikləri ilə insanları özlərinə cəlb edirlər.
Belə ağaclar həm də uzunömürlü olurlar.
***
AĞACLAR DA İNSANLAR KİMİDİR...
Uzun ömürlüsü və qəzavü-qədərə rast gələrək tez sıradan çıxanı - quraqlıq illərində quruyanları, meşə yanğınlarında ziyan görənləri olur.
Hər ağaca öz əcəli ilə ömrünü başa vuraraq quru oduncağa çevrilmək qismət olmur! İnsan laqeydliyindən və biganəliyindən əziyyət çəkənlərinə, tamahın qurbanına çevrilənlərinə də rast gəlirik.
Hərdən isə ağacları öldürürlər!
Hamının gözü görə-görə!
Ya bir gecədə boynunu vururlar...
Ya da ki, tədricən, yavaş-yavaş canını
alırlar!..
***
AĞACLAR DA İNSANLAR
KİMİDİR...
Doğması da olur, yadı da...
Qərib ölkədən gətirilərək
yerli şəraitə
uyğunlaşıb yaşayanlarını,
başqa yerdə duruş gətirməyərək
quruyanlarını da çox görmüşük.
Nədənsə əzəmətli palıdı
və qollu-budaqlı Xan çinarı həmişə sevmiş,
onlara heyranlıqla baxmış, doğma Azərbaycanın simvolu hesab etmişəm.
Doğma ağaclar
arasında isə tuta və nara xüsusi məhəbbətim var!
Bu sevgi haradandır, özüm də bilmirəm...
Bəlkə qocaman
tut ağacının gövdəsindəki
çoxsaylı qırış
və düyünlər,
narın yamyaşıl
yarpaqları arasından
uzun müddət qızararaq göz oxşayan çiçəkləri
və meyvələri
yaradıb bu sevgini mən də - bilmirəm...
Amma bu ağacların yanından
biganə də keçə bilmirəm!
Gözümü və özümü çəkirlər!..
***
Dənizkənarı milli park paytaxtımızın
incisi, hamımızın
fəxridir. Son illərdə
o qədər böyüyüb
və gözəlləşib
ki... Hətta Bakıya gələn
qonaqların və turistlərin də sevimli istirahət yerinə çevrilib.
Burada təzə “yurd salan” xeyli yerli
və “əcnəbi” ağaclar var ki, gələnlərin marağına səbəb
olur.
“Köhnə
bulvar”ın “Jemçujina”
(“Mirvari”) adlanan kafesi ilə üzbəüz üç
nəhəng “dəmir
palıd” ağacı
bitirdi. Yaşları yüzə yaxın
olardı. Görünür yerlərini “bəyənmiş”
(uzunömürlü ağaclar
üçün bu xüsusilə vacibdir), kökləri hansısa dərinliyə işləyərək
şirin su mənbəyi tapmışdı.
Dörd yana qol-budaq ataraq nəhəng yaşıl çətir
yaratmışdılar.
Bəlkə də yüzdən çox insan eyni vaxtda həmin
çətirin altında
gündən daldalanardı.
Daha həmin palıdın biri yoxdur!
Daha doğrusu, quruyaraq il
boyu və hətta ömür boyu əynindən çıxarmadığı yaşıl
libasını soyunmuşdur!
Amma qurumuş vəziyyətində də
görünüşü möhtəşəmdir!
Niyə quruduğu
ilə maraqlanmadıq!
Mənası vardımı?
Bəlkə də “ekspert” və “mütəxəssislər” onun
“qurumalı” olduğunu
artıq “əsaslandırıblar...”
***
Təxminən on il əvvəl Təhsil Nazirliyinin yaxınlığında qocaman
bir çinarın qol-budağını dibindən
kəsmişdilər.
“Boynu vurulan çinar” adlı bir yazı
dərc etdik.
Nazirlikdəki “dostlarımız”
bizdən möhkəm
incidilər (Çinar
həm də yaxınlıqdakı məktəbin
hasarına bitişik idi): “Niyə bizim adımızı çəkmisiniz?; “Həm də kəsilən çinar bizdən 20 metr yox, 30 metrlik məsafədədir!”
Başqa bir nazirlik “məsələni
araşdırmamış yazdığımıza
görə” irad bildirdi. Sən demə, həmin
çinarı “cavanlaşdırmaq”
üçün “budayıblarmış”.
Amma çinar sonradan pöhrə verib cavanlaşmadı!
Qurudu!
Öldü!
Çünki çinar,
palıd və qoz ağacları özləri özlərini
təbii şəkildə
budayırlar!
Kənar müdaxiləyə
dözmürlər!
Bizdən küsənlər
çinar quruyandan sonra üzr də istəmədilər...
Hamı boynu vurulmuş çinarı yaddan çıxardı...
İndi quruyan bu palıd
da həmin çinar kimi unudulacaqdır.
Onun qurumuş şəklini verdiyimizə
görə yenə də bizdən inciyənlər olacaqdır!
Amma o çinar kimi bu palıd
da dirilməyəcək!
Çünki ölülər
dirilmirlər!
Vaxtsız ölümlərin isə
qarşısını almaq
mümkündür.
Amma vaxtında!
Bir də növbəti qurbanlara münasibəti dəyişməklə!
***
Həmin üç
çinarın altında
bir neçə kafe-restoran-çayxana yerləşir!
Kölgəsi başına
bəla oldu!
Çayxananın istisinə,
kababın tüstüsünə
dözmədi!
Həmin çinarlardan 50-60 metr aralıda yaşları bir neçə yüzü keçən əcnəbi zeytun və baobab ağacı yeni məskən salıb.
Xoş gəliblər!
Amma görən kimsə onların altında çayxana-restoran açmağa
cürət edərmi?!
Niyə özgələrə “elə”,
özümüzünkülərinə “belə”yik?
***
Həmişə Avropadan
öyrənməyə çalışırıq,
onlardan nümunə götürmək istəyirik:
demokratiyanın inkişafı,
insan haqlarının qorunması, gender siyasəti
və digər məsələlərdən...
Deyəsən unuduruq ki, avropalılar
həm də hər bir kollarının,
ağaclarının qədrini
bilirlər. Meşələrini parka, gəzinti və
istirahət yerlərinə
çevirirlər. Ağacların altında və ətrafında yaşıl
çəmənliklər salır,
oradakı kölgəlik
və sərinlikdə
oturur, uzanıb dincəlir, övladları
isə oynayırlar.
Heç vaxt əsas hissəsi “mətbəx”dən ibarət
olan “istirahət mərkəzləri”ni meşələrin içində,
nadir ağacların əhatəsində
yerləşdirmirlər!
Bütün restoran və kafeləri şəhərin
meydanlarında, mərkəzi
küçələrinin səkilərində
olur.
İnsanlar iri çətirlərin kölgəsində
daldalanır, yeyib-içirlər!
Ağaca qəsd
edərək kölgəsindən
pul çıxarmaq barədə isə hətta düşünmürlər
də!
***
Bakıda uzun illər boyu salınan yaşıllıqları yox
edərək yerində
daş binalar “əkdik”.
İndi paytaxtımızda
hər şey var və hər
nə istəsən tapmaq mümkündür!
Bircə təmiz
havadan başqa!
Özü də hamımız dövlət
başçısının bu məsələyə prinsipial yanaşdığını,
kəsilən hər ağac üçün ciddi məsuliyyət tələb edildiyini və cəza verildiyini yaxşı bilirik! Elə sonuncu dəfə
Yasamal rayonunda ağacların kəsilməsinə
də cənab İlham Əliyevin sərt reaksiyasının
şahidi olduq. Günahkarları cəzalandıraraq
həmin ərazidə
qısa müddətdə
yeni park saldıran cənab İlham Əliyev yerli sakinlərlə görüşü
zamanı qətiyyətli
mövqeyini bir daha diqqətə çəkdi: “Mən bütün dövlət məmurlarına, özəl
qurumlara dəfələrlə
xəbərdarlıq etmişəm
ki, ağacları kəsmək olmaz”.
***
Allah sənə rəhmət eləsin, qocaman Palıd!
Əgər ağaca
rəhmət düşürsə...
Sən insanlara
çox fayda gətirdin:
* sərin
kölgəndə dincəldilər;
* havaya
qatdığın zəngin
oksigenlə nəfəs
aldılar;
* əzəmətli
görünüşündən zövq duydular;
* kölgədən
xeyli para qazandılar!..
***
Allah yanındakıları
Sənin aqibətindən
qorusun!
Bəxtiyar SADIQOV
Azərbaycan.-
2017.- 7 sentyabr.- S.8.