Elmi-intellektual inkişafa xidmət edən islahatlar

2016-cı il müstəqil Azərbaycan üçün bir sıra əlamətdar hadisələrlə zəngin olmuş, dünya maliyyə-iqtisadi böhranının dərinləşdiyi bir şəraitdə respublikamız qarşıya qoyduğu hədəflərin böyük qismini praktik şəkildə gerçəkləşdirmişdir. Məqsədyönlü və uzaq perspektivlərə hesablanmış strategiya ilk növbədə ölkə əhəmiyyətli qlobal layihələrin reallaşdırılmasına imkan vermişdir.

Ötən il respublikamız üçün həm də elm və təhsil sahələrində bir sıra mühüm nəticələrin əldə edilməsi ilə yaddaqalan olmuşdur. Prezident İlham Əliyevin dəfələrlə vurğuladığı kimi, inkişaf strategiyasını elmi əsaslar üzərində qurmaqla, dövlət quruculuğu prosesində innovativ yeniliklərə istinad edən ölkələr milli tərəqqiyə nail olur, iqtisadi, sosial və intellektual inkişaf müstəvisində rəqabətə davam gətirirlər. Reallıq göstərir ki, dayanıqlı iqtisadi uğurları təmin edən mühüm faktorlardan biri də məhz elmin, təhsilin, nanotexnologiyaların səviyyəsinin durmadan yüksəldilməsi yolu ilə insan kapitalının formalaşdırılmasıdır.

Dünya bazarında neftin qiymətinin siyasi konyunktur əsasında müəyyənləşdiyi son reallıqlar bir daha təsdiqləyir ki, Azərbaycanın uğurlu gələcəyi ilk növbədə elmin, təhsilin, o cümlədən ali təhsilin inkişaf səviyyəsi ilə şərtlənir. Dövlət başçısı İlham Əliyev haqlı olaraq bildirir ki, neft Azərbaycan üçün məqsəd deyil, davamlı iqtisadi tərəqqini təmin etmək üçün vasitədir. Respublikamız neft ehtiyatlarına görə dünyada 19-cu, istehsalına görə isə 29-cu ölkə olsa da, hazırda həyata keçirilən siyasətin məqsədi neftdən sonrakı inkişafın təməlini yaratmaqdır.

Prezident İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2016-cı ilin sosial-iqtisadi inkişafının yeklunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında söylədiyi nitqində xüsusi vurğulanıb ki, ötən il dərin iqtisadi islahatlar ili kimi tarixdə qalacaq: “Ümumi daxili məhsul aşağı düşsə də, - bunun da əsas səbəbi neftin qiymətinin 3-4 dəfə aşağı düşməsidir və bundan irəli gələn investisiyaların, dövlət investisiyalarının azalmasıdır, - digər önəmli göstəricilər bizi sevindirir... Sənayeləşmə, qeyri-neft sektorunun, sahibkarlığın inkişafı, bax, bu, gözəl nəticəni təmin edibdir. Böhranlı ildə qeyri-neft sənayemizin 5 faiz artması, hesab edirəm ki, çox böyük göstəricidir... Dünya Bankının “Doing Business” hesabatında Azərbaycan 65-ci yerdədir... Dünyanın iqtisadi beynəlxalq forumunun - Davos Ümumdünya İqtisadi Forumunun hesablamalarına görə, Azərbaycan iqtisadiyyatı dünya miqyasında rəqabətqabiliyyətliyinə görə 3 pillə irəliləyərək 40-cı pillədən 37-ci pilləyə qalxmışdır. Bu da, hesab edirəm ki, rekord göstəricidir. Biz MDB məkanında yenə də birinciyik və bu birinciliyi saxlamışıq”.

Ölkə başçısının son 13 ildə qarşıya qoyduğu ən mühüm vəzifələrdən biri də məhz milli inkişafda intellektual irəliləyişə nail olmaqla dövlətin siyasi suverenliyinin, davamlı iqtisadi rifahının təmin edilməsindən ibarətdir. Prezident İlham Əliyevin elmin inkişafına necə böyük önəm verdiyini son illər dövlət büdcəsində bu sahəyə ayrılan vəsaitlərin artım dinamikası da bir daha təsdiqləyir. 2003-cü ildən dövlət büdcəsi vəsaitlərinin ilbəil əhəmiyyətli dərəcədə artımı elm sahəsində məhz maliyyə çatışmazlığı səbəbindən uzun illərdən bəri yığılıb qalmış bir çox problemlərin həlli zərurətini aktuallaşdırmış, bu sahəyə ayrılan dövlət investisiyalarının həcmcə artımını təmin etmişdir.

Azərbaycan Prezidenti dəfələrlə böhranın mənfi təsirlərinin aradan qaldırılması ilə bağlı həyata keçirilməli olan təxirəsalınmaz tədbirlər barədə danışarkən innovativ tərəqqinin vacibliyini xüsusi qeyd etmişdir. Ümumilikdə hökumətin ötənilki fəaliyyəti dünyada maliyyə böhranının dərinləşdiyi bir dövrdə Azərbaycanda qlobal çağırışlara adekvat olaraq islahatları davam etdirmək, idarəetmə sistemini çevik və səmərəli mexanizmlər əsasında formalaşdırmaq və elmi innovasiyaları stimullaşdırmaqla milli iqtisadiyyatı yeni şəraitə - neftsiz dövrə uyğunlaşdırmaq istəyini bariz təcəssüm etdirmişdir.

2016-cı ildə ölkə başçısı tərəfindən imzalanmış bir sıra fərman və sərəncamlar mahiyyətcə iqtisadiyyatın elmi-innovativ əsaslarla inkişafını stimullaşdırmışdır. Azərbaycan Prezidentinin 2016-cı il dekabrın 6-da imzaladığı “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında” fərmanı ölkədə enerji resurslarından asılı olmayan dayanıqlı inkişaf modelinin formalaşdırılması baxımından vacib əhəmiyyətə malikdir. Sənəddə bir sıra sahələrlə yanaşı elmin, insan kapitalının inkişafına da xüsusi diqqət çəkilir və qarşıda duran vəzifələr göstərilir.

Sənəddə haqlı olaraq qeyd edilir ki, insan kapitalı əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsində, dayanıqlı iqtisadi artımda, istehsal və xidmət sektorlarının rəqabət qabiliyyətinin formalaşdırılmasında, ölkənin qlobal bazarlara inteqrasiyasında həlledici rol oynayır. Buna nail olmaq üçün təhsilin bütün pillələrində keyfiyyətin yüksəldilməsi, təlimlər vasitəsilə işçilərin bilik və bacarıqlarının inkişaf etdirilməsində fasiləsizliyin təmin edilməsi, ixtisaslı kadr hazırlığının əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması, habelə mövcud insan kapitalından səmərəli istifadə edilməsi tələb olunur: “Bu, əsas tutularaq Azərbaycanda iqtisadiyyatın transformasiyası istiqamətində həyata keçiriləcək islahatların ayrılmaz tərkib hissəsi kimi insan kapitalının inkişafında fasiləsizliyin təmin edilməsi, əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi və biliyin iqtisadi inkişafda rolunun artırılması ilə bağlı tədbirlər hərtərəfli dəstəklənəcəkdir. Bu, iki səviyyədə təmin ediləcəkdir: 1) insan kapitalının formalaşması və inkişafı üçün təhsilin bütün pillələrində keyfiyyətin yüksəldilməsi; 2) əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsini təmin etmək üçün insan kapitalının fasiləsiz inkişafının təmin edilməsi”.

Sənədə əsasən qarşıdakı illərdə insan potensialının inkişaf etdirilməsi, insan kapitalının keyfiyyətinin və əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi ilə bağlı məsələlərə xüsusi diqqət veriləcək, təhsil-təlim prosesi və ixtisaslı kadr hazırlığının, əmək bazarı və biznes sektoru arasında koordinasiyanın effektivliyi artırılacaqdır. İnnovasiyaya meyilli (elm və texnologiya tutumlu) istehsal sektorunun investisiya cəlbediciliyi çoxaldılacaq, əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi üzrə əsas prioritetlər müəyyənləşdiriləcək.

İnkişaf etmiş ölkələrdə milli sərvətin böyük hissəsini insan kapitalı təşkil edir və iqtisadi artımda intellektual əmək üstün çəkiyə malikdir. Ötən illər ərzində insan kapitalının inkişafı ilə bağlı tədbirlər müəyyən edilərək icra olunmuş və hazırda həyata keçiriləcək bir sıra strategiya, dövlət proqramları və konsepsiyalarda da öz əksini tapmışdır. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında və “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda elm və təhsilin inkişafı prioritet məsələlər kimi önə çəkilir.

Ötən ilin ən yaddaqalan hadisələrindən biri də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 14 iyun 2016-cı il tarixli sərəncamı ilə “Elm haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun qəbuludur. Ölkədə elmin inkişafının hüquqi əsaslarını müəyyən edən bu qanun elmi fəaliyyətin təşkili, idarə edilməsi və inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərini, elmin və elmi-innovasiya fəaliyyətinin məqsədlərini, bu sahədə fəaliyyət subyektlərinin hüquq və vəzifələrini, elmin maliyyələşdirilməsi mexanizmlərini, əldə edilən nailiyyətlərin stimullaşdırılması və onlardan istifadənin təşkilati-hüquqi əsaslarını müəyyən edir.

Qanun ölkənin siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni inkişafının təmin edilməsi, hər bir vətəndaşın rifahının və elmi səviyyəsinin yüksəldilməsi, yeni biliklərə yiyələnməsi və dünyanı dərk etmək kimi təbii və mənəvi ehtiyaclarının ödənilməsində elmin aparıcı rolunu və vəzifələrini müəyyənləşdirir.

Bu mühüm sənəddə elmi fəaliyyət sahəsində dövlət siyasətinin prinsipləri, məqsədləri və prioritetləri müəyyən olunmuşdur: elmi yaradıcılıq və tədqiqat azadlığı (sərbəstliyi), azərbaycanşünaslıq istiqamətində aparılan tədqiqatların aparıcılığının təmin edilməsi, elmi etikanın qorunması, elmin ictimai həyata inteqrasiyası, elmin və elmi-innovasiya fəaliyyətinin prioritetliyi, sağlam rəqabətin təmin edilməsi, beynəlxalq səviyyəyə uyğunluq, elmi nəticələrin şəffaflığı və ictimaiyyətə açıqlığı, elm, təhsil və iqtisadiyyatın vəhdəti qarşıya qoyulmuş vəzifələrdir. Eyni zamanda dünya elm məkanına inteqrasiya, elmi fəaliyyətin institusional sisteminin və maliyyələşdirilmə mexanizmlərinin dünya standartlarına uyğunlaşdırılması, cəmiyyət həyatının bütün istiqamətlər üzrə inkişafında elmi potensialdan səmərəli istifadənin təmin edilməsi, elmin maddi-texniki bazasının və infrastrukturunun modernləşdirilməsi, elm, təhsil, iqtisadiyyat və cəmiyyətin qarşılıqlı münasibətlərində inteqrativ bağlılığın və dialektik vəhdətin təmin edilməsi, ölkə üzrə elmi məktəblərin yaradılması, qorunması və inkişafının stimullaşdırılması əsas götürülmüşdür. Bundan başqa, sənəddə elmi araşdırmaların, o cümlədən fundamental və tətbiqi tədqiqatların əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsi, elm sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafı və Azərbaycan Respublikasının elmi-texniki siyasətinin dünya elmi məkanında layiqincə təmsil olunması və təbliği, elm sahəsində çalışan və elmi fəaliyyətlə məşğul olan əməkdaşların maddi rifahının və sosial təminatının yüksəldilməsi, xalqımızın etnogenezinin, tarixi, dili, ədəbiyyatı, incəsənəti və mədəniyyətinin, milli-mənəvi dəyərlərinin, maddi və mədəni irsinin, iqtisadi, fəlsəfi, hüquqi və ictimai-siyasi fikrin təkamülü prosesinin və inkişaf mərhələlərinin hərtərəfli tədqiqi, multikulturalizm təliminin elmi əsaslarının öyrənilməsi, dini-mənəvi dəyərlərin, dinlərarası dialoq və tolerantlıq təcrübəsinin mahiyyətinin və əhəmiyyətinin tədqiq edilməsi və elmi şəkildə ictimaiyyətə çatdırılması və s. öz əksini tapmışdır.

Qanunda “Elmdə innovasiya və sahibkarlıq fəaliyyəti” adlanan ayrıca bir maddə də özünə yer almışdır. Bu, elmi işçilərin zamanın tələbindən irəli gələn, dünya təcrübəsi ilə səsləşən yeni tipli səlahiyyəti və vəzifələridir. Yeni sənəddə elm sahəsindəki innovasiya və sahibkarlıq fəaliyyətinin mahiyyəti aydınlaşdırılmış, əsas istiqamətləri və əhatə dairəsi müəyyən olunmuşdur. Bundan başqa, qanunda ilk dəfə “Tədqiqat universiteti” statusuna malik ali təhsil ocaqlarının yaradılmasının nəzərdə tutulması bu fəaliyyət istiqamətinin əsas subyektlərindən olan ali məktəb elminin inkişafında yeni mərhələ açacaqdır. “Tədqiqat universiteti” statusu qazanmış belə təhsil ocaqları vasitəsilə elmin inkişaf etdirilməsi ölkədə bu sahədə sağlam rəqabət mühitinin yaranmasına, nəticədə elmin daha sürətlə inkişafına təkan verəcəkdir. Bu yenilik təhsillə elmin əlaqələndirilməsi baxımından əhəmiyyətli addım olacaqdır. “Elm haqqında” qanunda alim zəhmətinin maliyyələşdirilməsi mənbələri, vasitələri və yolları göstərilmiş və hüquqi cəhətdən əsaslandırılmışdır. Bu sənəd ölkəmizdə müasir elmi məktəblərin yaradılmasına, yeni elmi nəsillərin formalaşdırılmasına və inkişafına, ən mühümü isə cəmiyyət quruculuğunun bütün sahələrində elm faktorunun hərəkətverici amillərdən birinə çevrilməsinə geniş imkanlar açır.

Deyilən fikirlərə əsasən strateji hədəflərə nail olmaq məqsədilə son illərdə AMEA-nın infrastrukturunun, maddi-texniki bazasının, iş şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Ötən illər akademiyanın Mərkəzi Elmi Kitabxanasının yeni binası inşa edilmiş, Azərbaycan Milli Tarix Muzeyində, Nəsirəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında, Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Milli Ədəbiyyat Muzeyində, AMEA-nın Rəyasət Heyətinin binasında, əsas binada təmir işləri başa çatdırılmışdır. Qlobal böhrana baxmayaraq, bu tədbirlər ötən il də davam etdirilmişdir.

Dövlət başçısının 2009-cu il oktyabrın 21-də imzaladığı sərəncamla Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun yaradılması elmi tədqiqatların stimullaşdırılmasının yeni maliyyə mexanizmi kimi özünü tam doğrultmuşdur. Fond ötən il ərzində ölkənin təbii resurslarının, mədəni və tarixi irsinin öyrənilməsinin gücləndirilməsi, müxtəlif sahələrdə aparılan araşdırmaların səmərəliyinin artırılması məqsədinə xidmət edən layihələri maliyyələşdirmişdir.

Xatırlatmaq yerinə düşər ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev AMEA-nın 2015-ci ilin oktyabr ayında keçirilmiş 70 illik yubileyində milli elmin tarixi nailiyyətlərinə, bugünkü uğurlarına və gələcək inkişaf perspektivlərinə nəzər salmış, bu sahədə əsas hədəfləri açıqlamışdır. Şübhəsiz, hər bir elm sahəsinin ictimai dəyəri, əhəmiyyəti onun praktik tətbiq imkanları ilə ölçülür. Əgər elm cəmiyyətin intellektual tərəqqisinə, dövlətin ideoloji və siyasi cəhətdən qüdrətlənməsinə, iqtisadiyyatın davamlı inkişafına öz töhfəsini vermirsə, deməli, onun dəyərindən danışmaq da mümkün deyildir. Müasir dünya gerçəklikləri fonunda elmlə dövlət idarəçiliyinin üzvi şəkildə əlaqələndirilməsi, mühüm siyasi qərarların qəbulu mərhələsində elmi postulatlara, təhlillərə istinad olunması son dərəcə vacib məsələ kimi qarşıda durur. Dövlət başçısı bununla bağlı demişdir: “Azərbaycanda elə güclü potensial yaradılmalıdır ki, ölkəmizin inkişafı uzunmüddətli, uğurlu və dayanıqlı olsun. Biz neft-qaz amilindən asılılığımızı tədricən azaldırıq. Artıq bu istiqamətdə müəyyən işlər görülmüşdür. Gələcəkdə isə biz çoxşaxəli iqtisadiyyat yaratmaqla elmi əsaslara söykənərək dayanıqlı inkişaf modelimizi qurmalıyıq”.

2016-cı ildə AMEA-nın elmi-tədqiqat institutları bu isiqamətdə bir sıra mühüm layihələri uğurla reallaşdırmışlar. Ölkə başçısının tövsiyələri əsas tutularaq tarixçi alimlər tərəfindən müstəqillik dövrünün ictimai-iqtisadi, siyasi tarixinin ən aktual məsələləri, o cümlədən 25 il ərzində əldə olunan uğurlar ilk dəfə qaynaqlar, arxiv sənədləri və elmi ədəbiyyat əsasında fundamental şəkildə araşdırılaraq ümumiləşdirilmişdir. Mühüm nəticələr hər biri iki cilddən ibarət olan beş adda monoqrafiyada öz əksini tapmışdır. Dövlət mükafatına layiq görülmüş İrəvan xanlığı haqqında “İrəvan xanlığı: Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi” adlı fundamental monoqrafiya ilk dəfə ötən il müxtəlif dillərdə nəşr olunaraq dünya elm ictimaiyyətinə təqdim edilmişdir. Tarixçi alimlərin uzunmüddətli tədqiqatları nəticəsində ərsəyə gələn, Balkanlardan köç edərək Anadolunun şərqində yurd salan erməni etnosunun gerçək tarixi haqqında “Real tarix və “böyük Ermənistan” uydurması” və 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanın bütün bölgələrində ermənilər tərəfindən həyata keçirilmiş soyqırımı cinayətinin əsl tarixinin araşdırıldığı “Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il soyqırımları” adlı əsərlər də ötən ilin elmi uğurları sırasında xüsusi qeyd olunmalıdır. 2016-cı ildə institut əməkdaşlarının elmi tədqiqatları 4 istiqaməti, 4 problemi, 37 mövzunu və 4 işi əhatə etmişdir. Alimlər tərəfindən 384 əsər nəşr olunmuş, 3 monoqrafiya, 89 məqalə xaricdə, 7 yazı isə impakt faktorlu jurnalda dərc edilmişdir.

Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun alimləri də “Şimal-Qərbi Azərbaycan abidələrinin arxeoloji tədqiqi” mövzusu üzrə yüksək səviyyədə elmi araşdırmalar aparmışlar. Qəbələ rayonu ərazisində m.ə. IV minilliyin başlanğıcına aid Qafqazın bu dövr tarixi üçün ilk dəfə olaraq katakomba tipli qəbir abidə aşkar edilmişdir. Tapıntının Azərbaycanda m.ə. IV minilliyin birinci yarısında yayılmış Leylatəpə mədəniyyətinin dəfn adətlərinin tədqiqində yeni istiqamət olduğu bildirilmişdir. Şərqşünas alimlər tərəfindən “Klassik türk ədəbiyyatının tədqiqi və Azərbaycan ədəbiyyatına dair türk alimlərinin araşdırmaları” mövzusu üzrə ciddi tədqiqat işləri yerinə yetirilmişdir. “Cənubi Azərbaycanın tarixi, iqtisadiyyatı və ictimai-siyasi vəziyyəti” mövzusu çərçivəsində “Cənubi Azərbaycan: 1918-ci il soyqırımı” və “Cənubi Azərbaycan: 21 azərdən İranda Ağ inqilaba qədər: iqtisadi və sosial-siyasi vəziyyət” adlı monoqrafiyalar çap edilmişdir. Həmin kitablarda XX əsrdə Cənubi Azərbaycanın təqribən yarıməsrlik tarixi işıqlandırılmışdır. 1918-ci ildə erməni-daşnak hərbi dəstələri tərəfindən yalnız Bakı, Quba, Şamaxı və digər bölgələrdə deyil, həm də İranın şimal-şərqi əyalətlərində Azərbaycan xalqına qarşı kütləvi qırğınların həyata keçirilməsi qeyd edilib, bu soyqırımının ağır nəticələrinin təhlili verilib. Eyni zamanda 1946-cı ildən 1960-cı illərə qədər Azərbaycan əyalətlərində sosial-iqtisadi və mədəni vəziyyət dərindən təhlil edilib, şah hökumətinin xüsusilə azərbaycanlı əhalinin, eləcə də milli azlıqların təhsil və mədəni hüquqları sahəsindəki siyasəti araşdırılıb.

Ötən il dinşünaslığın bəzi nəzəri məsələləri, dinlərin tarixi və fəlsəfəsi, Azərbaycanda din və mədəniyyətin aktual problemləri, qloballaşmanın fəlsəfi, sosioloji və sosial-psixoloji aspektləri, gender tədqiqatları istiqaməti üzrə dünya və Azərbaycan fəlsəfi, ictimai fikir və mədəniyyət tarixinin aktual, mübahisəli məsələləri AMEA-nın humanitaryönümlü elmi-tədqiqat institutlarında araşdırmalara cəlb edilmişdir.

AMEA-nın İqtisadiyyat İnstitutunda innovasiyalara əsaslanan davamlı iqtisadi inkişaf modelinin formalaşması və inkişafı, iqtisadi artımın keyfiyyəti, qeyri-neft sektorunun, sahibkarlığın və beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin inkişaf problemləri istiqamətində müəyyən tədqiqatlar aparılmışdır. İqtisadçı alimlər tərəfindən insan potensialı və kapitalının formalaşdırılması, xidmət sektorunun inkişafının sosial-iqtisadi və demoqrafik, təbii sərvətlərdən səmərəli istifadənin sosial-iqtisadi problemlərinin tədqiqi üzrə elmi-tədqiqat işləri davam etdirilmişdir.

Ötən il ölkə başçısının sərəncamı ilə I Türkoloji Qurultayın 90 illik yubileyi keçirilmişdir. Türkoloji qurultay türk xalqlarının mədəni inteqrasiyasında yeni mərhələnin təməlini qoymuş diqqətəlayiq hadisələrdən olmuşdur. Həmin qurultayda əsaslı müzakirə obyektinə çevrilmiş problemlərlə bağlı böyük perspektiv əhəmiyyətə malik qərarlar qəbul edilmiş, latın qrafikalı yeni əlifbaya keçidin elmi-metodik prinsipləri işlənib hazırlanmışdır. Həmin əlifbanın ilk kütləvi tətbiqinə türkdilli respublikalardan məhz Azərbaycanda başlanılması hələ XIX əsrdən etibarən burada mütərəqqi ziyalıların əlifba islahatı uğrunda fəal şəkildə apardıqları mübarizənin nəticəsi idi. Lakin sovet idarə üsulu çox keçmədi ki, bütün bunların ardıcıl şəkildə gerçəkləşdirilməsinin qarşısını müxtəlif vasitələrlə aldı. Həmin qurultaydan bəri ötən dövr türkologiyaya dair araşdırmalar sahəsində yeni konsepsiyaların formalaşdırılması, Azərbaycanın türkoloji araşdırmaların nüfuzlu mərkəzlərindən biri kimi tanınması və türk xalqlarının mədəni-mənəvi birliyinin elmi-nəzəri bünövrəsinin yaradılması ilə əlamətdardır. Belə bir sərəncamın imzalanması qurultayın təşkili işinə töhfələr vermiş totalitar rejim qurbanı olan görkəmli alimlərin xatirəsinə ehtiramın ifadəsidir.

Ötən il “Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi üzrə 2016-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında” Prezident sərəncamı da böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Ölkə Prezidentinin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Yüksək Texnologiyalar Parkının yaradılması haqqında verdiyi sərəncam iqtisadiyyatın davamlı inkişafının və rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına, müasir elmi və texnoloji nailiyyətlərə əsaslanan innovasiya və yüksək texnologiya sahələrinin genişləndirilməsinə, elmi tədqiqatların aparılmasına və yeni texnologiyaların işlənməsi üzrə müasir komplekslərin yaradılmasına dövlət dəstəyini daha da artırmaq məqsədi daşımışdır. Ötən ilin ən mühüm Prezident sərəncamlarından biri də 2016-cı il üçün respublikanın elm və ədəbiyyat sahələrində dövlət mükafatlarının verilməsi ilə bağlı olmuşdur. Həmin sərəncama əsasən “Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası” üçcildlik monoqrafiya və Fikrət Qocanın oncildlik “Seçilmiş əsərləri” dövlət mükafatına layiq görülmüşdür.

Elmin inkişaf strategiyasının zamanın nəbzinə uyğun modernləşməsini, yeni iqtisadi, siyasi, mədəni reallıqların nəzərə alınmasını, xüsusən də humanitar və ictimai elm sahələrində azərbaycançılıq məfkurəsinin geniş tədqiqinə yer verilməsini Azərbaycan xalqının dövlətçilik maraqları tələb edir. AMEA-nın, xüsusən də ictimai və humanitar yönümlü institutlarda aparılan elmi tədqiqatların milli ideologiya və dövlətçilik maraqları baxımından aktuallıq kəsb etməsi, çağdaş dövrün tələblərinə cavab verməsi son dərəcə vacibdir. Bununla da əminliklə deyə bilərik ki, müasir dövrdə intellektual potensial əhəmiyyətinə və gətirdiyi dividendlərə görə bu gün hətta zəngin təbii sərvətləri belə üstələyir.

İradə ƏLİYEVA,

Azərbaycan.- 2017.- 31 yanvar.- S. 10.