Hikmət Hacıyev: “Ziddiyyətlərdən
uzaq duran Azərbaycan
səmərəli əməkdaşlıq formaları ilə öz nümunəsini təqdim edir”
Çoxşaxəli beynəlxalq əməkdaşlığı dəstəkləyən Azərbaycan 2019-2022-ci illərdə Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edəcək. Bu təşkilatın prioritet mövzuları beynəlxalq sülh və təhlükəsizlikdir.
Bu fikirlər Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının xarici əlaqələr şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevin Brüsseldə nəşr olunan nüfuzlu EURACTİV qəzetinin baş redaktoru Georgi Qotevə eksklüziv müsahibəsində yer alıb.AZƏRTACqəzetdə dərc olunmuş müsahibəni təqdim edir.
- Postsovet məkanında bir neçə "dondurulmuş
münaqişə” var. Amma
onların bəzilərini "dondurulmuş”
hesab etmək olmaz. Çünki bu
münaqişələrdə hələ də silahlardan istifadə olunur,
insanlar həyatını itirir.
Dağlıq Qarabağ da
belə münaqişələrdən biridir.
Ermənistanda yeni baş
nazirin hakimiyyətə gəlişindən
sonra bu istiqamətdə
hansısa dəyişikliklər olubmu?
Münaqişənin həllində müsbət inkişafa ümid
varmı?
- Bu il noyabrın 11-də Birinci Dünya müharibəsinin başa çatmasının 100-cü ildönümü qeyd olunub. Təəssüflə bildirmək lazımdır ki, bu gün Avropada, Azərbaycanın işğal altındakı əraziləri boyunca Birinci Dünya müharibəsini xatırladan səngərlər var. Buna görə sizinlə razıyam. Bu münaqişəni metaforik olaraq "dondurulmuş” hesab edənlər yanılır. Birinci və İkinci Dünya müharibələri göstərib ki, dövlətlərin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə qarşı gücdən istifadənin dəhşətli fəsadları olur. Odur ki, dövlətlərin beynəlxalq birlik tərəfindən tanınmış sərhədlərinin dəyişdirilməsinə cəhd qəbuledilməzdir.
Əgər Ermənistandakı yeni hökumət sivil dövlət qurmaq, əhalisini layiqli həyatla təmin etmək niyyətindədirsə, rəsmi Yerevan üzərinə götürdüyü beynəlxalq öhdəlikləri yerinə yetirməli, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrində tələb olunduğu kimi, Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərindən qoşunlarını çıxarmalıdır. Bundan əlavə, azərbaycanlı məcburi köçkünlər doğma torpaqlarına qayıtmalı, ədalət bərpa olunmalıdır. Ədalət olmadan sülhü təmin etmək mümkün deyil.
Ermənistan qonşu ölkələrlə sülh şəraitində yaşamağı öyrənməlidir. O, hərbi təcavüzü, ərazi iddialarını və öz-özünü təcrid etməyi dayandırmalıdır. Yalnız bundan sonra hərbi riskləri aradan qaldırmaq, işğalla əsaslanan status-kvonu dəyişdirmək olar. Nəticədə münaqişənin siyasi yolla həllinə imkan yaranar.
Yeri gəlmişkən, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri olan dövlətlər (Fransa, Rusiya, ABŞ) bu münaqişə ilə bağlı status-kvonun dəyişdirilməsinə ehtiyac olduğunu hətta prezidentlər səviyyəsində dəfələrlə vurğulayıblar. Ermənistandakı yeni hökumətdən də bunu gözləyirik. Onlar əvvəlki hərbi xunta rejiminin səhvlərini təkrarlamamalıdır.
Bu ilin sentyabrında Düşənbədə MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclası əsnasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında söhbət olub. Nəticədə Azərbaycan konstruktiv mövqeyini, münaqişənin danışıqlar yolu ilə həllində qətiyyətini bir daha nümayiş etdirib. Atəşkəs rejiminin gücləndirilməsi, aşağı səviyyələrdə kommunikasiyanın yaradılması, danışıqlara dair öhdəliklərin təmin edilməsi ilə bağlı şifahi razılıq əldə olunub.
Azərbaycan Ermənistandakı seçkidən sonra ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin təklif etdiyi və dəstəklədiyi substantiv, intensiv danışıqlara hazırdır. Amma təəssüf ki, Bakının konstruktiv və xoşniyyətli mövqeyinə rəğmən, Yerevan Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərində qeyri-qanuni fəaliyyətini davam etdirir. Bu, danışıqlar üçün əlverişli mühitin yaradılmasına ciddi zərbə vurur.
- Ermənistanın Azərbaycanda ciddi
narahatlıq yaradan fəaliyyətinə misal göstərə bilərsinizmi?
- Ermənistan Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərində anneksiya siyasəti yürüdür, qeyri-qanuni fəaliyyətlər həyata keçirir. Bununla o, işğala əsaslanan status-kvonu möhkəmləndirməyə çalışır. Rəsmi Bakıda xüsusilə ciddi narahatlıq yaradan məsələ Suriya ermənilərinin işğal altındakı ərazilərdə məskunlaşdırılması, bu ərazilərdə demoqrafik vəziyyətin süni şəkildə dəyişdirilməsidir. Humanitar hüquqa və Cenevrə konvensiyalarına əsasən, işğal edilmiş ərazilərdə qeyri-qanuni fəaliyyət qadağandır. İşğal altındakı ərazilərdə mineral sərvətlərin istismarı və onların İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı üzv ölkələrinə qeyri-şəffaf şəkildə ixrac edilməsi də ciddi narahatlıq yaradır. Bununla yanaşı, Ermənistan işğal etdiyi ərazilərdə Azərbaycan xalqının əsrlərlə mövcud olan mədəni irsini məhv edir. Onlardan bəzilərinin bərpası artıq mümkün deyil. Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərinə qeyri-qanuni səfərlər, bu ərazilərdə qanunsuz əməllərin həyata keçirilməsi sülh prosesinə xələl gətirməklə yanaşı, etnik təmizləməyə məruz qalmış 1 milyondan çox azərbaycanlı məcburi köçkün və qaçqının kollektiv hüquqlarının pozulmasıdır.
- Rəsmi Bakı bütün qlobal ölkələrlə yaxşı əlaqələrə
əsaslanan siyasət yürüdür. Lakin qlobal ölkələr
arasında münasibətlər daha da pisləşir: ABŞ ilə Avropa İttifaqı (Aİ) arasında
münasibətlər indiyədək görünmədiyi qədər
pisdir, Vaşinqtonla Pekin arasında əlaqələrdə problemlər
var, Rusiya ilə Qərb
ölkələri arasındakı münasibətlər narahatedicidir. Bugünkü
vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz? Bu, Azərbaycan üçün
nə kimi nəticələr verə bilər?
Ölkənizin beynəlxalq səviyyədə rolu necə olacaq?
- Beynəlxalq münasibətlərdə artan gərginlik və ziddiyyət dünya ictimaiyyətinin məsuliyyətli üzvü olan Azərbaycanı da narahat edir. Çünki rəsmi Bakı qanunlara əsaslanan beynəlxalq siyasi və iqtisadi düzəni dəstəkləyir. Bununla yanaşı, o, çoxşaxəli beynəlxalq münasibətlərin və əməkdaşlığın tərəfdarıdır.
Azərbaycan universal təsisatlarla bağlı islahatların və onların müasir dövrə uyğunlaşdırılmasının sadiq tərəfdarıdır. Bakı 2019-2022-ci illərdə Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edəcək (Qoşulmama Hərəkatı 120 ölkəni birləşdirən beynəlxalq təsisatdır. Bu təşkilata üzv ölkələr heç bir hərbi bloka qoşulmur). Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik məsələləri Qoşulmama Hərəkatının gündəmində olan prioritet mövzulardır. Azərbaycanın sədrliyi dövründə bu hədəflərə töhfə verməsi üçün güclü iradəsi var. Azərbaycan ziddiyyətlərdən uzaq durur və ikitərəfli səmərəli əməkdaşlıq formaları ilə öz nümunəsini təqdim edir. Bu gün ölkəmiz qlobal sülh platforması rolunu oynayır. Müxtəlif mövqeləri olan ölkələr Azərbaycanda ortaq məxrəc tapır. Məsələn, Rusiya, ABŞ və NATO-nun hərbi liderləri müntəzəm olaraq Bakıda görüşürlər.
Yeri gəlmişkən, sualınız mənə Prezident İlham Əliyevin Şimali Atlantika Şurasının iclasındakı sözlərini xatırlatdı. Dövlətimizin başçısı o zaman demişdi: "Biz dostlarımızın da bir-biri ilə dost olmasını istərdik”. Bu bəyanat qüvvədə qalır.
- "Bir kəmər - bir yol” təşəbbüsü
Azərbaycan üçün nə qədər
vacibdir? Əlbəttə, Beynəlxalq Dəniz
Ticarət Limanı şübhəsiz ki, bu böyük
mozaikanın bir hissəsidir. Amma Avropa İttifaqı Çinin bu planından
narahatdır və bununla bağlı Pekinə
öz təklifini verib.
Ölkələr üçün uduşlu plan necə ola bilər?
- Azərbaycan tarixən qədim İpək Yolunun bir hissəsi olub.
Ölkənin tarixi təcrübəsinə, coğrafi
mövqeyinə, həmçinin
Azərbaycanın qlobal
ticarətə töhfə
vermək əzminə
görə rəsmi Bakı belə layihələrdə fəal
iştirak edir. Bununla yanaşı,
o, bağlantı və
uzlaşmalarla əlaqədar
müxtəlif modellərin
yaradılmasına töhfə
verir. Bu gün ölkəmiz regionda ən müasir infrastruktura malik dövlətdir.
Buraya İpək Yolunun yerüstü, hava, dəniz və dəmir yolu komponentləri daxildir.
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun istismara verilməsi bunun ən bariz nümunəsidir.
Çinin "Bir kəmər
- bir yol” təşəbbüsünü irəli sürməsindən
etibarən Azərbaycan
bu layihəni dəstəkləyir. Bununla yanaşı,
ölkəmiz Aİ-nin
uzlaşma və bağlantılarla əlaqəli
konsepsiyasını da
təqdir edir. Nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması
təkcə yük daşınması demək
deyil. Əlbəttə ki, bu, daha böyük anlam kəsb edir. Çünki qədim İpək
Yolu göstərib ki, bu, sivilizasiyaların,
mədəniyyətlərin əməkdaşlığı və qarşılıqlı
zənginləşməsidir. Azərbaycan isə müasir infrastrukturu və geniş regionlara çıxış imkanları
sayəsində "Şərq-Qərb”
layihəsi vasitəsilə
Çin və Avropa bazarlarının birləşməsinə töhfə
verir. Bu layihə ilə Çindən Avropaya ən qısa və sərfəli müddətdə yük daşınması mümkün
olacaq. Bununla çox sayda iş yerləri yaradılacaq, ölkələr
çiçəklənəcək və sabitlik olacaq. Ölkələr üçün uduşlu
plan məhz budur.
- Azərbaycan
həm coğrafi, həm də digər xüsusiyyətlərə
görə Türkiyə
və İranla yaxındır. Amma Aİ üçün geosiyasi ambisiyalara malik belə tərəfdaşlarla işləmək
hər zaman asan olmur. Bu məsələ ilə bağlı məsləhət verə
bilərsinizmi?
- Qonşu ölkələrlə əlaqələr
Azərbaycanın xarici
siyasəti üçün
prioritet məsələdir.
Düzgün qeyd etdiniz ki, ölkəmizin həm Türkiyə, həm də İranla dostluq və tərəfdaşlıq
əlaqələri var. Heç
kəsə məsləhət
verə bilmərik.
Amma Azərbaycan öz təcrübəsini bölüşə
və özü ilə bağlı nümunələri göstərə
bilər. Ölkəmiz şəffaf, təxminedilən,
müstəqil xarici siyasət yürüdür.
Rəsmi
Bakı heç bir dövlətin daxili işlərinə qarışmır, Azərbaycan
öz maraqları ilə tərəfdaşlarının
maraqları arasında
ortaq nöqtə tapmaq yolu əsasında
regional əməkdaşlıq imkanları təklif edir.
Hesab edirik, ən yaxşı inkişaf bölüşülən inkişafdır. Nəticədə sülhə və dostluğa əsaslanan qonşuluq münasibətlərinin
yaradılmasına töhfə
veririk.
Azərbaycan Türkiyə və İranla ikitərəfli,
həmçinin üçtərəfli
formatda əməkdaşlıq
edir. Bu, qarşılıqlı
faydalı olan regional əməkdaşlığa töhfə
verir. Sonda onu əlavə
etmək istərdim ki, qarşılıqlı
xoş niyyətə əsaslanan ümumi maraqlar və etimad sayəsində ikitərəfli əməkdaşlıq
modelləri ilə bağlı uğur qazanmaq mümkündür.
Azərbaycan.- 2018.- 5 dekabr.- S.3.