Azərbaycanın
dövlətçilik tarixinə həsr olunmuş
beynəlxalq elmi konfransda
90-dan çox məruzə dinlənilib
“Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti: Azərbaycan dövlətçilik tarixinin parlaq səhifəsi”
mövzusunda Gəncə şəhərində
keçirilən beynəlxalq elmi-praktik konfrans işini
yekunlaşdırıb.
AZƏRTAC-ın
bölgə müxbiri xəbər verir ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA)
A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, Türkiyə Cümhuriyyəti Atatürk Araşdırma Mərkəzi,
Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyi və Gəncə
Şəhər İcra Hakimiyyətinin
birgə təşkil etdikləri konfransın
açılışı Heydər Əliyev Mərkəzində
keçirilib.
Konfransda
Azərbaycan Respublikası Prezidenti Katibliyinin rəisi - Prezidentin
köməkçisi, tarix üzrə fəlsəfə
doktoru, professor Dilarə
Seyidzadə, AMEA-nın İctimai Elmlər
Bölməsinin akademik-katibi, akademik Nərgiz Axundova, Tarix İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin
deputatı, akademik Yaqub
Mahmudov, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı
Elmar Vəliyev, Milli Məclisin
deputatları, respublikamızda fəaliyyət göstərən
bir çox elm və təhsil müəssisələrinin
rəhbərləri, tanınmış elm
xadimləri iştirak ediblər. Həmçinin
20 ölkədən (Rusiya, Pakistan, Hindistan, Gürcüstan, Misir,
Özbəkistan, Şimali Kipr,
Ukrayna, Belarus, Moldova, Polşa, Albaniya, Qazaxıstan və sair)
ümumilikdə 40-a yaxın tarixçi-alim
də beynəlxalq konfransda təmsil olunub.
Konfransın bölmələr
üzrə elmi məruzələri
hazırda Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetin əsas binası olan,
vaxtilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
hökumətinin ilk iclaslarının keçirildiyi məkanda dinlənilib.
Üç
gün ərzində davam
edən konfransda 91 yerli
və xarici ölkə alimlərinin Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin ayrı-ayrı
sahələrinə dair elmi
məruzələri, həmçinin yeni
mənbələr və arxiv sənədləri
əsasında təqdim etdikləri araşdırmalar, səsləndirilən
bir çox tarixi faktlar
iştirakçılar tərəfindən maraqla
qarşılanıb.
Tarix
İnstitutunun direktoru,
Milli Məclisin deputatı, akademik Yaqub Mahmudov son illər Azərbaycanda
elmin bütün sahələri
kimi tarix elminin də inkişaf etdiyini, tarixçi alimlərin
səyi ilə aparılan elmi
araşdırmalar nəticəsində qiymətli elmi faktların aşkarlandığını
söyləyib.
Yaqub
Mahmudov deyib ki, qısa müddətdə AMEA-nın Tarix İnstitutunda Azərbaycan
tarixinin müxtəlif dövrlərini,
xüsusən 1813-cü il Gülüstan
və 1828-ci il Türkmənçay
müqavilələrindən sonra böyük imperiyaların
işğalçılıq siyasəti nəticəsində
xalqımızın
başına gətirilən faciələri, 20-ci əsrin əvvəllərindən
başlayaraq çar
Rusiyasının havadarlığı ilə erməni-daşnak qüvvələrinin azərbaycanlılara
qarşı həyata keçirdikləri
soyqırımlarını, deportasiya və
işğal kimi dəhşətli
tarixi gerçəklikləri özündə
əks etdirən çoxsaylı elmi əsərlər
yazılıb və müxtəlif dillərdə nəşr olunub.
Məlumat verilib ki, tarixi
həqiqətlərə əsaslanaraq və milli
maraqlar nəzərə alınaraq, Azərbaycan
tarix elminin yeni-yeni elmi əsərlərlə
zənginləşdirilməsinin vacibliyi
istiqamətində Prezident İlham
Əliyevin verdiyi tapşırıqlara əsasən
Tarix İnstitutu bu illər ərzində yeddi
cildlik “Azərbaycan tarixi”,
həmçinin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
Ensiklopediyası”, “Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər
və diplomatiya tarixi”,
“1991-2016-cı illər Azərbaycan Respublikasının Tarixi”, “İrəvan tarixi”,
“Naxçıvan tarixi” kitablarını nəşr
edib. Eləcə də
Bakı, Quba, Şamaxı, Qarabağ, Naxçıvan və Zəngəzurda
həyata keçirilən soyqırımlarına həsr edilmiş araşdırmalar, eləcə də
orta əsr müəlliflərinin Azərbaycan
ərazisində mövcud olmuş
dövlətlərin tarixi barədə əsərləri
tərcümə edilərək geniş oxucu auditoriyasına
çatdırılıb. Yaxın vaxtlarda
isə “Zəngəzur tarixi” kitabı
işıq üzü görəcək.
Tarix
üzrə fəlsəfə doktoru, professor, Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti tarixi problemini
milli
tarixşünaslığımıza gətirən görkəmli
alim, Prezident Katibliyinin rəisi - Prezidentin
köməkçisi Dilarə Seyidzadə hələ Azərbaycanın
SSRİ-nin tərkibində olduğu illərdə Cümhuriyyət tarixinin araşdırılmasına cəhd
göstərilməsini milli
tarixşünaslıq elmimiz üçün böyük
nailiyyət kimi dəyərləndirib.
Bildirilib
ki, XX əsrin əvvəllərində dərin
siyasi və iqtisadi böhran keçirən çar
Rusiyasında elm, texnika
və texnologiya zəif inkişaf
etsə də, bir çox
sahələrdə olduğu kimi, ali təhsildə də
imperiyaya tərkibinə daxil
olan xalqların nümayəndələrinə,
xüsusən türk-müsəlman əhalisinə etimad göstərilmirdi. Mütləqiyyətin
yaratdığı çətinliklərə baxmayaraq,
dövrün açıq fikirli
gəncləri və onların mənsub olduqları zadəgan
ailələri övladlarının savadlanmasına, əsasən
də ali təhsil almasına böyük səy göstərirdilər.
Professor
Dilarə Seyidzadə qeyd edib
ki, XIX əsrin ikinci
yarısında Bakı və onun ətrafındakı
neft yataqlarının yerli
və xarici sahibkarlar
tərəfindən istismar edilməsinə
başlanıldı. Həmin dövrdən etibarən yeni neft quyularının
qazılması, texnoloji yeniliklərin tətbiqi,
eləcə də neft sənayesinin inkişafı üçün geniş infrastrukturun
qurulmasının zəruriliyi ixtisaslı gənc kadrlara tələbatı artırırdı.
Həmçinin neft satışından gələn
gəlirlər hesabına iri həcmli kapitala malik olan milli burjuaziya
həm yaratdıqları yeni istehsal və xidmət sahələrində
işləyə biləcək ixtisaslı
gənc kadrlara böyük
ehtiyac hiss edirdi, həm də özləri Azərbaycanda
elmin, təhsilin və mədəniyyətin
inkişafı istiqamətində təşəbbüsləri
dəstəkləyərək həmin sahələrin
inkişafına maliyyə yardımı göstərirdi.
Məhz bu iki amil və digər səbəblər
sonrakı dövrlərdə Azərbaycan gənclərinin
Rusiyanın və Avropanın qabaqcıl universitetlərində
təhsil almasına və dövrün
ziyalı gəncləri kimi yetişməsinə
səbəb oldu.
Daha
bir maraqlı faktı konfrans
iştirakçılarının diqqətinə
çatdıran professor Dilarə Seyidzadə
vurğulayıb ki, çar
Rusiyasının türk-müsəlman gənclərə
etimadsızlığı və onların öz
istəklərinə uyğun ixtisas seçimindən kənarda qalması səbəbindən
azərbaycanlı gənclər əsasən hüquq təhsilinə meyil
edirdilər. Elə bu amil də sonrakı illərdə mütləqiyyətin
milli ucqarlardakı
işğalçılıq planlarının əksinə olaraq, çar üsul-idarəsinin
inqilab yolu ilə
devrilməsindən sonra Azərbaycanda demokratik dəyərlərin bərqərar
edilməsini, xalqın etimadına və hakimiyyətin bölgü prinsipinə əsaslanan hüquqi, dünyəvi, demokratik
və parlament ənənəsinə əsaslanan
mütərəqqi dövlətin yaradılmasını şərtləndirdi.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulmasında milli ziyalıların fədakar əməyini
diqqətə çatdıran professor
Dilarə Seyidzadə qeyd edib
ki, Əlimərdan bəy Topçubaşov,
İsmayıl xan Ziyadxanov,
Xəlil bəy Xasməmmədov kimi
ziyalıların siyasi fəaliyyəti
yalnız Azərbaycanla məhdudlaşmayıb. Çünki bu şəxslər siyasi fəaliyyətə
başladıqları ilk gündən çar Rusiyasının milli
ucqarlardakı siyasətini, xüsusən imperiyanın
türk-müsəlman əhalisinə qarşı həyata keçirdiyi ayrı-seçkilik və
soyqırımı siyasətini tənqid edirdilər. İstər
İsmayıl xan Ziyadxanovun
Rusiya Dövlət
Dumasında cəsarətli çıxışı, istərsə
də Əlimərdan bəy Topçubaşovun
Rusiya imperiyasının türkdilli
və müsəlman əhalisinin hüquqlarının
tanınması və həmin millətlərin siyasi cəhətdən maariflənməsi
istiqamətindəki fəaliyyəti mühüm
əhəmiyyət kəsb edib.
“Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti dövrü hər bir azərbaycanlının qürur
mənbəyidir. Hazırda dünyanın demokratik ölkələri hələ 100 il bundan əvvəl Azərbaycan
xalqının demokratik inkişaf
yolu seçdiyinə, bütün
Şərq aləmində ilk dəfə parlamentli respublika
yaratdığına və qadınlara kişilərlə bərabər
seçki hüququ
verdiyinə, siyasi fəaliyyəti dövründə bir çox
mütərəqqi addımlar atdığına, nəhayət,
müasir Azərbaycan Respublikasının
özünü Cümhuriyyətin siyasi varisi elan
etdiyinə görə bizə sivil
dünyanın siyasi-mədəni inkişafına böyük töhfələr bəxş etmiş xalqı kimi
yanaşırlar”, - deyə Dilarə Seyidzadə bildirib.
Sonra bir çox Azərbaycan və
xarici ölkə alimlərinin məruzələri
dinlənilib.
Sonda konfransda maraqlı məruzələrlə
çıxış edən xarici ölkə
alimlərinə sertifikatlar təqdim edilib.
Azərbaycan.- 2018.- 1 iyul.- S.3.