İlham Əliyev Avrasiyanın mühüm infrastruktur sisteminin müəllifidir
Azərbaycanın liderliyi
ilə reallaşan möhtəşəm layihələr
qlobal əhəmiyyət
daşıyır
Son dövrlər
Azərbaycan tarixinə
həkk olunan mühüm hadisələrlə
əlamətdardır. Hələ ötən
ilin sentyabrında Bakıda imzalanan yeni neft müqaviləsi
Azərbaycanın enerji
diplomatiyasının növbəti
böyük uğuru idi. Cəmi 3 həftə sonra
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin istifadəyə
verilməsi və bu yaxınlarda Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Kompleksinin rəsmi açılışının
olması Azərbaycanın
möhtəşəm və
ən mürəkkəb
infrastruktur layihələrini
uğurla həyata keçirmək imkanlarının
növbəti təsdiqi
oldu.
Uğurlu və qətiyyətli enerji siyasətinin nəticəsi
Bu günlərdə
açılışı olan “Cənub qaz dəhlizi” göstərdi ki, Azərbaycan qarşısına
qoyduğu məqsədlərə
doğru inamla addımlayan, aydın və düşünülmüş
strategiyası, dəqiq
siyasəti olan dövlətdir. Eyni zamanda, bu tarixi hadisə rəsmi Bakının
1994-cü ildən həyata
keçirdiyi enerji siyasətinin məntiqi nəticələrindən biri
və həm də uğurlu davamıdır.
Bu gün
dünya siyasətinin
aktual məsələlərindən
biri enerji təhlükəsizliyidir. Təsadüfi
deyil ki, son vaxtlar keçirilən bütün siyasi və iqtisadi məzmunlu konfransların gündəliyində yer alan başlıca
mövzulardan biri enerji təhlükəsizliyi
məsələsidir. Xüsusən Avropa ölkələri
son illər öz enerji təhlükəsizliklərini
təkmilləşdirməyə və gücləndirməyə
ehtiyac duyur. Bu baxımdan Xəzərdən
hasil olunan təbii qazın Avropa ölkələrinə
çatdırılması hələ illər öncədən Avropa İttifaqının (Aİ) perspektiv
prioritetlərindən biri
idi. Aİ-nin bu sahədə
əsas əməkdaşlıq
etdiyi ölkə isə Azərbaycandır.
Çünki Azərbaycanın
1994-cü ildən başlanan
mütərəqqi neft
strategiyası, bu sahədə müstəqil
siyasət həyata keçirməsi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum neft-qaz kəmərlərinin
inşasını qətiyyətlə
başa çatdırması,
bir sözlə, Xəzərdən hasil olunan karbohidrogen ehtiyatlarını alternativ
marşrutlarla dünya
bazarlarına çıxarması
hələ çoxdan
Qərbin diqqətini çəkmişdi. Odur ki, Aİ təbii qaz məsələsində
Azərbaycanla əməkdaşlığa
həvəslə can atırdı.
Təsadüfi deyil ki, 2006-cı ilin noyabr ayında Brüsseldə imzalanmış
“Azərbaycan Respublikası
və Avropa İttifaqı arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq
haqqında Anlaşma Memorandumu”, 2008-ci ilin noyabr ayında imzalanmış Bakı Bəyannaməsinin müddəaları
və 2009-cu ilin may ayında keçirilmiş
Praqa Zirvə Görüşünün müvafiq
Enerji Bəyannaməsində
təsbit olunmuş Azərbaycan-Avropa İttifaqı
enerji münasibətlərinin
vacibliyi bütün bunları təsdiq edirdi. Qeyd olunanların
nəticəsi kimi 2011-ci
il yanvarın
13-də Bakı şəhərində
“Cənub qaz dəhlizi” haqqında Birgə Bəyannamə imzalandı.
“Cənub qaz dəhlizi”nin
mürəkkəb infrastruktur
olacağı ilk gündən
məlum idi. Çünki bunun üçün
“Şahdəniz” qaz yatağının ikinci mərhələsinin işlənilməsinə
başlanılmalı, mövcud
qaz kəmərlərinin
imkanları genişləndirilməli,
Türkiyə və Avropa ölkələrinin
ərazisində yeni qaz kəmərləri çəkilməli idi.
Elə buna görə də bəzilərinə
həmin vaxt bu layihənin reallaşması qeyri-mümkün
görünürdü. Üstəlik, layihənin həyata
keçirilməsi üçün
maliyyə mənbələri
də tapılmalı
idi. Lakin Azərbaycanın liderliyi və beynəlxalq tərəfdaşları ilə
birgə səyləri
nəticəsində qısa
müddətdə “Cənub
qaz dəhlizi”nin bütün komponentlərinin reallaşdırılması
üzrə beynəlxalq
razılaşmalar əldə
olundu. 2012-ci il
iyunun 26-da Azərbaycan
hökuməti və Türkiyə hökuməti
arasında Transanadolu təbii qaz boru kəməri (TANAP) sisteminə dair saziş imzalandı və hər iki dövlətin qanunverici orqanları həmin sazişi ratifikasiya etdilər.
2013-cü il iyunun
30-da isə Transadriatik
Boru Kəməri (TAP)
layihəsi üzrə
beynəlxalq saziş,
həmin ilin sonlarında isə “Şahdəniz” yatağının
işlənməsinin ikinci
mərhələsi üzrə
beynəlxalq müqavilə
imzalandı.
2014-cü ilin sentyabrında Bakıda “Cənub qaz dəhlizi”nin təməli qoyuldu. Cəmi 4 ildən sonra bu nəhəng infrastrukturun inşası başa çatdı.
Mayın
29-da keçirilən rəsmi
açılış mərasimində
Prezident İlham Əliyev qarşıya qoyulan bütün hədəflərin dəf
edildiyini bildirdi.
İyunun 12-də isə kəmərin
Türkiyə hissəsi
olan TANAP-ın rəsmi açılışı
olacaq. Bundan sonra Azərbaycandan
Türkiyə bazarına
6 milyard kubmetr qaz ötürüləcək.
TAP-ın tam başa çatmasından sonra isə daha 20 milyard kubmetr qaz Avropaya nəql
ediləcək. 2026-cı ilə kimi kəmərin
ötürmə qabiliyyətinin
31 milyard kubmetrədək
artırılması mümkündür.
Növbəti mərhələdə Türkmənistan, İran
və İraq qazının bu kəmər vasitəsilə
dünya bazarına çıxarılması məsələsi
nəzərdən keçirilə
bilər.
Siyasi-diplomatik qələbə
“Cənub
qaz dəhlizi” layihəsinin uğurla reallaşmasının əsas
səbəbi Azərbaycanın
həyata keçirdiyi
uğurlu siyasi-diplomatik
fəaliyyətdir. Prezident İlham
Əliyevin düşünülmüş,
yeni dünya sisteminin müasir çağırışlarına cavab verən siyasi kursu Azərbaycanı
regionun lider dövlətinə çevirməklə
yanaşı, beynəlxalq
aləmdə ölkəmizi
etibarlı tərəfdaş
kimi tanıdıb.
Bu mənada “Cənub
qaz dəhlizi”nə də ilk gündən ayrı-ayrı ölkələr
və maliyyə institutları maraq göstəriblər.
Məsələn, bu layihə ilk gündən həm də ABŞ-ın diqqət mərkəzində
olub. Digər mühüm
enerji layihələrində
olduğu kimi, ABŞ
“Cənub qaz dəhlizi”nin reallaşmasına siyasi, mənəvi dəstək
göstərib və hərtərəfli kömək
edib. ABŞ Prezidenti
Donald Tramp Azərbaycan Prezidenti
İlham Əliyevə
ünvanladığı son üç məktubunda bu barədə söz açıb.
Prezident
Donald Tramp ABŞ-la Azərbaycan arasında mövcud olan əməkdaşlıq
əlaqələrini yüksək
qiymətləndirib və
bu əməkdaşlığın
davam etdirilməsinə
sadiq olduğunu bəyan edib.
ABŞ-la yanaşı, Böyük
Britaniya da “Cənub qaz dəhlizi”nin reallaşmasına güclü
dəstək verib. Aİ-nin isə
bu layihənin ərsəyə gəlməsində
mövqeyi aydındır.
“Cənub qaz
dəhlizi” Məşvərət
Şurasının Bakıda
keçirilən iclaslarında
həmişə Avropa
İttifaqının yüksəksəviyyəli
nümayəndələrinin iştirakı bu layihənin beynəlxalq və transmilli məzmunundan xəbər verməklə yanaşı,
Azərbaycanla əlaqələrə
diqqətin təzahürü
idi.
Bu baxımdan
“Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin başa çatdırılması
enerji məsələlərində
Azərbaycanın mühüm
siyasi-diplomatik qələbəsidir. Bu qələbə respublikamızın
enerji təhlükəsizliyində
söz sahibinə çevrilməsi ilə yanaşı, hər bir məsələdə qətiyyətli mövqeyindən,
əməkdaşlıq əlaqələrində
etibarlı tərəfdaş
olmasından və beynəlxalq birlikdə yüksək nüfuz sahibinə çevrilməsindən
irəli gəlir.
Hazırda “Cənub
qaz dəhlizi”nin icrasında yeddi ölkə - Azərbaycan,
Gürcüstan, Türkiyə,
Bolqarıstan, Yunanıstan,
Albaniya, İtaliya iştirak edir, eyni zamanda üç
Balkan ölkəsi - Bosniya
və Herseqovina, Xorvatiya və Monteneqronun da növbəti mərhələdə
bu layihəyə qoşulacağı gözlənilir.
Bu, artıq layhənin
qlobal xarakterini və böyük beynəlxalq əməkdaşlıq
platforması üzərində
ucaldığını göstərir.
Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi,
“Cənub qaz dəhlizi” Azərbaycanın
liderliyi ilə həyata keçirilən,
tarixi əhəmiyyətə
malik, xalqımızın
firavan gələcəyini
təmin edən, regionda, Avropada təhlükəsizliyin, əməkdaşlığın
möhkəmlənməsinə xidmət göstərən
qlobal layihədir.
Bu enerji dəhlizinin işə düşməsi nəticəsində
Azərbaycan Avropanın
enerji təchizatının
şaxələndirilməsində və yüksəldilməsində
daha yaxından iştirak edəcək. Çünki
bu dəhliz Azərbaycan qazını
ilk dəfə olaraq Türkiyə, Yunanıstan
və Albaniya ərazilərindən keçməklə,
minlərlə kilometrlik
məsafəni qət
etməklə Avropanın
mərkəzinə çatdıracaq,
dünyanın enerji xəritəsinə ciddi dəyişiklik gətirəcək.
Ən əsası isə, bu layihənin tam gücü ilə işə düşməsi
Azərbaycanın beynəlxalq
imicinə müsbət
təsiri ilə yanaşı, ölkəmizin
gələcək inkişafına,
siyasi və iqtisadi maraqlarının daha dolğun şəkildə təmin
edilməsinə mühüm
töhfələr verəcək.
Rəşad CƏFƏRLİ
Azərbaycan.-
2018.- 2 iyun.- S.1; 6.