Müasir Azərbaycanın xilaskarı və qurucusu

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində dünya miqyaslı dövlət xadimi və dahi siyasət korifeyi Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtması nəticəsində ölkəmiz tərəqqi yoluna qədəm qoydu, suverenliyimiz əbədi və sarsılmaz xarakter aldı, davamlı iqtisadi inkişaf üçün möhkəm təməl yaradıldı, xalqın milli-mənəvi ruhu yüksəldi, Azərbaycanda ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanan demokratik, hüquqi, dünyəvi və müasir dövlətin ideya əsasları və strateji inkişaf istiqamətləri müəyyənləşdirildi. Ulu öndərin liderlik keyfiyyətləri, fədakar və yorulmaz fəaliyyəti sayəsində ölkəmiz müstəqil siyasət yürüdərək dünya birliyində mövqeyini gücləndirdi.

Müstəqil Azərbaycanın qurucusu kimi gördüyü misilsiz işlər Heydər Əliyevə çağdaş tariximizdə xalqımızın xilaskarı və müasir dövlətçiliyimizin banisi kimi əbədiyaşarlıq qazandırdı. Dövlət suverenliyinin əldə edilməsini Azərbaycan üçün müstəsna dərəcədə önəmli hesab edən və xalqın yüksəlişi, dünyəvi, demokratik dəyərlərə yiyələnməsi yolunda əsas amil sayan ümummilli lider bu tarixi nailiyyəti yüksək qiymətləndirirdi: “Dövlət istiqlaliyyətinin əldə edilməsi Azərbaycan xalqı üçün tarixi hadisədir və bizim vəzifəmiz, məqsədimiz istiqlaliyyətimizi, beynəlxalq mövqelərimizi hər vasitə ilə möhkəmləndirməkdən ibarətdir”.

Milli iqtisadiyyatı formalaşdıran və gələcək uğurları təmin edən islahatlar

Ulu öndər Heydər Əliyev müstəqil dövlət quruculuğu prosesində iqtisadi islahatlara böyük önəm verirdi. Azad bazar iqtisadiyyatının formalaşdırılması, istehsalın artırılması, sənayenin inkişafı, mülkiyyətin özəlləşdirilməsi, torpaq islahatının həyata keçirilməsi, sahibkarlığın formalaşması bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Ümummilli lider iqtisadiyyatın inkişafını dövlət siyasətinin prioritetlərindən hesab edirdi: “İqtisadi sahədə strateji yolumuz respublikada bazar iqtisadiyyatına keçmək üçün iqtisadi islahatlar aparmaqdan və tədricən Azərbaycanda bütün sahələrdə sərbəst iqtisadiyyat, bazar iqtisadiyyatı formalarını tətbiq etməkdən ibarətdir”.

Qeyd edək ki, islahatlar vasitəsilə Azərbaycanın milli iqtisadiyyatının formalaşdırılması siyasəti hələ 1969-cu ildə Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etməsi ilə başlanan şərəfli və mühüm missiyanın əsas istiqamətlərindən idi. Məhz həmin dövrdən etibarən ölkəmizin milli iqtisadi inkişafının əsaslarının yaradılması, zəngin iqtisadi potensialın və təbii sərvətlərin ölkənin gələcək inkişafına, xalqın rifahının yüksəlməsinə yönəldilməsi üçün ciddi addımlar atıldı. Milli inkişaf ideyasından doğan və Azərbaycan iqtisadiyyatını bütün parametrlər baxımından Sovet İttifaqında ən öncül yerlərdən birinə çıxarmağı hədəfləyən bu islahatlar ümummilli liderin yüksək dövlət idarəçiliyi bacarıqları və liderlik keyfiyyətləri sayəsində o dövrdə Azərbaycanda tarixi dönüş yaratdı, köklü müsbət dəyişikliklərə səbəb oldu. Ulu öndərin səyi, əzmkarlığı və ittifaq miqyasında güclü nüfuzu sayəsində siyasi, sosial-iqtisadi, humanitar və digər sahələrdə SSRİ rəhbərliyi səviyyəsində Azərbaycanın inkişafını təmin edəcək əlverişli qərarlar qəbul edildi, bütün sahələrdə uzunmüddətli və sistemli proqramların icrasına, iqtisadiyyata dövrün yeni və mütərəqqi texnologiyalarının uğurla tətbiqinə başlandı.

Nəticədə Azərbaycan xammal ölkəsi və aqrar respublikadan qabaqcıl sənaye ölkəsinə çevrildi, kənd təsərrüfatının bütün sahələrində inkişafa nail olundu, yeni sənaye sahələri yaradıldı, ölkəmiz ittifaq respublikaları arasında iqtisadi uğurları və əldə etdiyi konkret nəticələri ilə önə çıxmaq imkanı əldə etdi. Belə ki, 1969-1982-ci illərdə Azərbaycanda elektron maşınqayırması, radiosənaye, yüngül və yeyinti sənayesi üçün maşın və avadanlıq istehsalı və digər mütərəqqi sahələr, 1971-1985-ci illərdə 581 adda yeni tipli maşın, avadanlıq, aparat və cihaz nümunələri yaradıldı. Həmin illər neft-kimya sənayesinin yeni dövrün tələblərinə uyğun inkişafı baxımından da önəmlidir. Ümummilli liderin böyük diqqəti sayəsində tam modernləşdirilmiş neft-kimya sənayesi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında mühüm rol oynadı, Azərbaycan neft məhsulları və avadanlığı, polad borular, əlvan metallar, sintetik kauçuk, elektrik mühərrikləri, məişət kondisionerləri, mineral gübrələr, xalça və digər istehsal sahələri üzrə Sovet İttifaqında aparıcı respublikalardan birinə çevrildi.

Əvvəllər kənd təsərrüfatının inkişafı baxımından da geridə qalan Azərbaycan Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə səmərəli idarəçilik və mütərəqqi texnologiyaların uğurlu tətbiqi sayəsində sovetlərin qabaqcıl kənd təsərrüfatı, o cümlədən pambıqçılıq və üzümçülük, ümumilikdə aqrar-sənaye üzrə əsas respublikalardan biri oldu. O dövrdə Azərbaycanda istehsal edilən müxtəlif sahələr üzrə 350 adda məhsul dünyanın 65 ölkəsinə ixrac olunmağa başladı.

Ulu öndərin Azərbaycanın hərtərəfli inkişaf strategiyası həm də infrastrukturun yenilənməsini, arxitekturaya yiyələnməsini şərtləndirirdi. Bunun nəticəsidir ki, paytaxta və regionlara gözəllik verən yüzlərlə müasir yaşayış binası, mehmanxana, iqtisadi inkişafda önəm kəsb edən iri istehsal kompleksləri, su anbarları, müasir yollar tikildi, yaşıllıq zonaları, istirahət ocaqları yaradıldı. Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərliyinin birinci dövründə həyata keçirilən quruculuq siyasəti, yaradılmış infrastruktur, yeni sənaye sahələri, formalaşmış böyük potensial Azərbaycanın gələcək inkişafı üçün önəmli amillər oldu.

Sovet İttifaqında müasir istehsal və sənaye üsullarının və texnologiyaların burada cəmləşməsi, ulu öndərin müdrik idarəetmə və uzaqgörən strategiyası nəticəsində ölkədə baş verən sosial-iqtisadi inkişaf bumu məqsədli şəkildə milli inkişafa yönəldilmişdi və ölkənin gələcək müstəqilliyinin davamlı olması baxımından mühüm tarixi əhəmiyyət kəsb edirdi. Ümummilli liderin dövlət quruculuğu strategiyası qabaqcıl iqtisadiyyat və infrastruktura, sosial-iqtisadi inkişafa nail olmaqla yanaşı, həm də milli-mədəni dirçəliş, özünüdərk, milli ruhun yüksəlişi istiqamətində həyata keçirilən siyasətlə tamamlanırdı ki, bu da Azərbaycan xalqının müstəqil dövlətçilik ideyalarının reallaşmasında və xalqın milli-azadlıq mübarizəsinin uğurla nəticələnməsində həlledici rol oynadı. Ulu öndər Heydər Əliyev bu məqamı çox dəqiq ifadə etmişdir: “1970-ci illərdə görülən işlər, yaranan bu böyük iqtisadi, sənaye potensialı və neft sənayesi sahəsində görülən işlər Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin əsasıdır. Əgər onlar olmasaydı, biz bu gün dövlət müstəqilliyini əlimizdə bu qədər möhkəm saxlaya bilməzdik”.

Müasirləşmə və inkişaf üçün yaradılan təməl

Qədim dövlətçilik ənənələrinə malik olan Azərbaycan XX əsrin sonlarında çox çətin sınaq qarşısında idi və bərpa edilmiş müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi yaranmışdı. Belə ki, 1990-cı illərin əvvəllərində xalqımız suverenliyini yenidən bərpa etsə də, ölkədə yaranmış siyasi böhran, Ermənistanın təcavüzkar siyasəti nəticəsində Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğal olunması, 1 milyondan artıq soydaşımızın doğma yurdundan didərgin düşməsi siyasi və sosial-iqtisadi böhranı daha da dərinləşdirmiş, ölkədə xaos yaranmış, iqtisadiyyat ciddi tənəzzülə uğramışdı. Müstəqilliyin ilk illərində bir ictimai-iqtisadi formasiyadan digərinə keçidin yaratdığı məhrumiyyətlər, yeni dövrün tələblərinə uyğun iqtisadiyyatın olmaması, yerli və ittifaq miqyasında müəssisələrarası əlaqələrin qırılması, ölkənin iqtisadi, siyasi və informasiya baxımından təcrid edilməsi nəticəsində ÜDM-in, sənaye istehsalının və xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi ciddi şəkildə azalmış, inflyasiya idarəolunmaz səviyyəyə çatmışdı. İqtisadiyyatın iflic vəziyyətinə düşməsi, fabrik və zavodların fəaliyyətini dayandırması və sıradan çıxması nəticəsində işsizlik kütləviləşmiş, əhalinin gəlirləri azalmış, güzəranı ağırlaşmışdı.

Azərbaycan dövlətçiliyinin ciddi təhlükə ilə üzləşdiyi belə bir ağır zamanda xalqımız yenidən öz xilaskarına - dahi şəxsiyyət, bütün həyatını xalqına və Azərbaycanın inkişafına həsr etmiş Heydər Əliyevə üz tutdu. Xalqın iradəsi və təkidli tələbi ilə 1993-cü ilin iyununda siyasi hakimiyyətə qayıdan ulu öndər ölkədə daxili çaxnaşmanın, vətəndaş müharibəsinin, xaos və hərc-mərcliyin qarşısını aldı, atəşkəsə nail oldu, xalqımızın itirilmiş inamını özünə qaytardı, ölkənin davamlı inkişafının əsasını qoydu, müstəqilliyimizi möhkəmləndirdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi fəaliyyətinin əsas qayəsini təşkil edən milli istiqlal, milli birlik, müstəqil dövlətçilik məfkurəsinə sadiq qalmaqla “Azərbaycanın müstəqil dövlət olması, xalqımızın azadlığa çıxması tarixi hadisələrdir və biz bunları qiymətləndirməli, əldə edilmiş nailiyyətləri əbədiləşdirməliyik. Bu, istər bizim, istərsə də gələcək nəsillərin qarşısında duran strateji vəzifədir” prinsipinin özünün həyat və siyasi fəaliyyət kredosu olduğunu bir daha sübut etdi.

Ulu öndərin hakimiyyətə qayıdışından sonra ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, humanitar sferada, beynəlxalq münasibətlərdə dönüş yarandı, müstəqil dövlət quruculuğu prosesi başlandı, bütün sahələrdə olduğu kimi, iqtisadiyyatda da institusional islahatlar həyata keçirildi, azad bazar iqtisadiyyatının formalaşması məqsədilə hüquqi baza yaradıldı, məqsədli dövlət proqramları qəbul edildi. Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi irimiqyaslı islahatlar nəticəsində iqtisadi hədəflər və onlara nail olunması yolları müəyyənləşdirildi, maliyyə vəziyyəti sabitləşdi, ölkə iqtisadiyyatının dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasına, investisiyaların cəlb olunmasına başlandı, xalqın həyat səviyyəsi yüksəldi.

Bu dövrdə qəbul olunmuş iqtisadi qanunlar Azərbaycanın milli iqtisadi inkişaf modelinin formalaşmasına və islahatların vətəndaşların mənafeyinə uyğun şəkildə həyata keçirilməsinə etibarlı zəmin yaratdı. Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə iqtisadi sahələrin tənzimlənməsi ilə bağlı 70-dən artıq qanun qəbul edildi, 100-dən çox fərman və sərəncam imzalandı, 30-a yaxın dövlət proqramı təsdiq edildi. 1993-2003-cü illərdə qəbul edilmiş 1715 qanun və qərardan 975-i ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü əsasında Milli Məclisə təqdim olunmuşdu.

Güclü iqtisadiyyata və sosial rifaha hesablanmış neft strategiyası

Müstəqilliyin ilk illərində sosial-iqtisadi məhrumiyyətlərlə üzləşmiş Azərbaycanın inkişafında ciddi dönüşə nail olmaq üçün ölkənin zəngin karbohidrogen ehtiyatlarından iqtisadiyyatda səmərəli istifadə olduqca zəruri və eyni zamanda çətin məsələ idi. Dahi siyasət korifeyi Heydər Əliyev bu məsələni ölkənin gələcəyi üçün həlledici amil hesab edirdi. Odur ki, neft strategiyasının hazırlanması və uğurla həyata keçirilməsi iqtisadi siyasətə qlobal və korrekt yanaşmanın ən ümdə məqamlarından biri kimi qarşıda dururdu. Azərbaycanın karbohidrogen ehtiyatlarının dünya bazarına çıxarılmasına yaradılan maneələrin neytrallaşdırılmasına yalnız dəqiq strategiya və qlobal liderlik keyfiyyətləri ilə nail olmaq olardı. Məhz ümummilli liderin ölkə iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişafı üçün neft amilindən məharətlə istifadə etməsi və “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə bu maneələr tamamilə aradan qaldırıldı. “Neft Azərbaycanın ən böyük sərvəti olub, xalqa, özü də təkcə indiki nəslə deyil, həm də gələcək nəsillərə məxsusdur” deyən Heydər Əliyevin siyasi əzmkarlığının təntənəsi olan bu sənəd ölkənin enerji potensialının milli mənafelərimizə uyğun şəkildə dünya bazarına çıxarılmasına, iqtisadiyyatın digər sahələrinin də inkişafına geniş imkanlar açdı.

Beləliklə, Azərbaycan postsovet məkanında Qərbin transmilli neft şirkətləri ilə böyük miqyasda saziş imzalayan ilk dövlət kimi Xəzərdə beynəlxalq əməkdaşlığın əsasını qoydu, bununla Azərbaycanı dünya iqtisadiyyatına bağlayan ən önəmli addımlardan biri atıldı.

Neftin dünya bazarlarına çıxarılması üçün 1996-cı ildə Bakı-Novorossiysk, 1999-cu ildə Bakı-Supsa ixrac neft kəmərlərinin istismara verilməsi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin inşasına dair sazişin imzalanması ilə neftin ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsinə nail olundu. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri layihəsi Heydər Əliyevin neft strategiyasının ən böyük uğurlarından biridir. Məhz ulu öndərin qətiyyətli və uzaqgörən siyasəti nəticəsində reallaşan neft strategiyası ölkənin iqtisadi inkişafının qarantına çevrilməklə bu sahədə yeni bir mərhələnin əsasını qoydu. Çox böyük siyasi maneələr dəf edilməklə reallaşdırılmış Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin tikintisinə şübhə ilə yanaşanlara ümummilli lider sərrast cavab vermişdi: “Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft boru kəməri var, olacaq və yaşayacaqdır. Bu, elə bir neft kəməridir ki, yüz il, bəlkə də ondan da çox yaşayacaqdır”.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri ilə yanaşı, Azərbaycan qazının dünya bazarına ixracının təmin olunması üçün ulu öndərin təşəbbüsü ilə Cənubi Qafqaz Boru kəmərinin inşasına başlanıldı ki, bu faktor da respublikanın öz enerji resurslarından səmərəli istifadəsini, ölkənin ümumi inkişafına xidmət edən və sosial-iqtisadi baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edən layihələrin reallaşdırılmasını təmin etmək baxımından olduqca vacibdir.

Enerji daşıyıcılarının satışından əldə olunan vəsaitlərin strateji sahələrin inkişafına yönəldilməsini təmin etməklə bağlı həyata keçirilən məqsədyönlü siyasət xüsusi vurğulanmalıdır. 1999-cu ildə ümummilli liderin fərmanı ilə neft yataqlarının xarici şirkətlərlə birgə işlənməsindən əldə edilən mənfəət neftin satışından daxil olan vəsaitlərin səmərəli idarə edilməsi, həmin gəlirlərin prioritet sahələrin inkişafına yönəldilməsini təmin etmək üçün Dövlət Neft Fondu yaradıldı. Bu fond ulu öndərin “Neft sərvətimiz, ilk növbədə, müstəqil Azərbaycan Respublikasının inkişafı, xalqın sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, vətəndaşların maddi rifahının yüksəldilməsi üçün istifadə olunmalıdır” fəlsəfəsindən irəli gəlməklə karbohidrogen ehtiyatlarının cəmiyyətin bütün vətəndaşlarının sosial rifahı və gələcək nəsillərin inkişafına yönəldilməsində mühüm mexanizmə çevrildi. Təsadüfi deyildir ki, ümummilli liderin təşəbbüsü ilə fondun ilk vəsaiti qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına yönəldildi. Hazırda fond bu sahədə səmərəli fəaliyyət göstərir və onun işində şəffaflığın təmin edilməsi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.

Beləliklə, Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətinin və xalqının uğurlu gələcəyini təmin edən uzaqgörən neft strategiyası, yaradılan neft-qaz sənayesi iqtisadi həyatın bütün digər sahələrinin harmonik inkişafı baxımından vacib faktor oldu.

Uğurlu neft strategiyası - iqtisadi inkişafın əsası

Ulu öndərin rəhbərliyi ilə aqrar sektorda rentabelli təsərrüfatçılığın, səmərəli sahibkarlığın inkişafının təmin edilməsi mühüm istiqamətlərdən idi. Ümummilli lider sahibkarların və kənd təsərrüfatı sahəsində çalışanların maraq və mənafelərini nəzərə almaqla mühüm tədbirlər gerçəkləşdirdi, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının əvvəlki vergi borcları silindi, müddətli vergi tətillərinin verilməsinə başlandı, onlar torpaq vergisindən başqa bütün digər vergi ödənişlərindən azad edildilər və bu güzəştlər hazırda da davam edir. Heydər Əliyevin memarı olduğu və uğurla həyata keçirdiyi torpaq islahatı kəndlini onun əsl sahibinə çevirdi.

Müstəqillik dövründə sahibkarlar sinfinin formalaşması və inkişafı məhz ümummilli liderin məqsədyönlü siyasəti nəticəsində mümkün oldu. Ulu öndərin sahibkarlığın inkişafı strategiyası özəl bölmənin inkişafına yönəlmiş tədbirlərin sistemliliyi, dövlət tənzimlənməsinin liberallaşdırılması, dövlət-sahibkar münasibətlərinin institusionallaşdırılması kimi vacib məqamları özündə ehtiva edirdi. “Sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, sərbəst iqtisadiyyata yol verilməsi, bazar iqtisadiyyatının yaradılması bizim strateji yolumuzdur” xəttini iqtisadi yüksəlişin əsas prinsipi kimi müəyyən edən Heydər Əliyev özəl bölmənin inkişafına, sahibkarlar sinfinin formalaşmasına böyük diqqət və qayğı göstərir, onlarla mütəmadi görüşür, problemlərini öyrənir, təşəbbüsləri ilə tanış olur, qarşılaşdıqları çətinliklərin həlli üçün vacib qərarlar qəbul edir, müvafiq dövlət qurumlarına konkret tapşırıqlar verirdi. Ulu öndərin təşəbbüsü ilə qəbul olunmuş dövlət proqramlarının bu sahənin yüksəlişində xüsusi rolu oldu, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafını iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirdi, onlara maliyyə dəstəyi və zəruri texniki yardım (məsləhət, informasiya və s. xidmətlər) göstərən strukturlar formalaşdı, vergi yükü azaldıldı, kiçik sahibkarlıq subyektlərinə vahid vergi tətbiq edildi. Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin qanunvericilik bazası yaradıldı və bu sahədə müvafiq dövlət proqramları təsdiq olundu.

2002-ci ilin aprel-may aylarında Heydər Əliyevin yerli və xarici iş adamları ilə görüşləri sahibkarlığın inkişafı baxımından xüsusilə əlamətdar idi. Görüşlər və onların nəticəsi olaraq biznes mühitinin daha da yaxşılaşdırılması məqsədilə imzalanmış bir sıra mühüm fərman və sərəncamlar ölkədə sahibkarlığın yeni inkişaf mərhələsinin əsasını qoydu.

Regionların tarazlı inkişafı üçün yaradılmış etibarlı zəmin

Ümummilli liderin həyata keçirdiyi sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası azad bazar münasibətlərinin geniş miqyasda bərqərar olması, hərtərəfli iqtisadi islahatların, özəlləşdirmə proqramlarının reallaşdırılması, milli sahibkarlar sinfinin formalaşmasını şərtləndirməklə ölkə regionlarının tərəqqisinə də əlverişli şərait yaratdı. 1995-2003-cü illərdə həyata keçirilmiş tədbirlər regionların sürətli sosial-iqtisadi inkişafına, sonrakı dövrlərdə bu sahədə vacib dövlət proqramlarının qəbul olunmasına və uğurlu icrasına möhkəm zəmin yaratdı.

Ulu öndər beynəlxalq bazarlara çıxmaq məqsədilə etibarlı və effektli nəqliyyat sisteminin reallaşdırılmasına çox böyük diqqət yetirirdi. Bu baxımdan, həyata keçirilən nəqliyyatın inkişafı siyasətinin mərkəzində tranzit dəhliz və yolların, ölkənin regionlararası, şəhər və rayondaxili yol-nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı, eləcə də milli nəqliyyat-yol sisteminin dünya kommunikasiya məkanına sürətli inteqrasiyası dururdu. Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat sisteminin gücləndirilməsi üçün həyata keçirilmiş TRASEKA, Şimal-Cənub, İNOGEYT Proqram layihələri bu müstəvidə xüsusi qeyd edilməlidir. Bu cür vacib layihələrin uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində Azərbaycan Xəzər regionunda əsas multimodal nəqliyyat qovşağına və beynəlxalq əhəmiyyətli neft-qaz tranziti ölkəsinə çevrildi.

Sosial-iqtisadi siyasətin prioriteti - insan amili

Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi sosial-iqtisadi siyasətin əsasında insan amili və Azərbaycan vətəndaşlarının yüksək rifahı dururdu. “Bizim apardığımız işlər, böyük layihələrimiz, neft müqavilələrimiz və həyata keçirdiyimiz iqtisadi islahatlar Azərbaycanın iqtisadiyyatını qısa bir zamanda gücləndirəcək və insanların rifah halı günü-gündən yaxşılaşacaqdır” deyən ümummilli lider Azərbaycan Respublikasının Prezidenti kimi fəaliyyətə başladığı ilk gündən vətəndaşların həyat səviyyəsinin yüksəldilməsini başlıca məqsəd kimi müəyyənləşdirmişdi.

1995-ci il noyabrın 12-də böyük siyasət korifeyi Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanmış müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyasının ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunması dövlətçilik tarixmizdə ən əlamətdar hadisələrdəndir. Milli maraqlara və dövrün çağırışlarına tam cavab verən Ali Qanunvericilik Aktında insan amili, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının, onların rifahının və təhlükəsizliyinin təmin olunması əsas prinsiplərdəndir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən tədbirlər sayəsində artıq 1996-cı ildə sosial göstəricilərin dinamikasında müsbət meyillər nəzərəçarpacaq dərəcədə özünü göstərməyə başladı. Ölkə başçısının müxtəlif illərdə imzaladığı fərman və sərəncamlarla hərbi qulluqçuların, səhiyyə, təhsil, sosial müdafiə, elm, mədəniyyət sahəsində çalışanların əməkhaqqı, pensiyaların minimum məbləği, şəhid ailələrinin, 20 Yanvar və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün müdafiəsi uğrunda əlil olanların pensiya və müavinətləri bir neçə dəfə artırıldı, müxtəlif sahələrdə böyük xidmətləri olan şəxslərin sosial vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə fərdi təqaüdlər təsis edildi.

Ermənistanın təcavüzü nəticəsində öz doğma yurdlarından didərgin düşmüş qaçqınların və məcburi köçkünlərin maddi vəziyyətinin və yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə mühüm qanun, fərman və sərəncamlar imzalandı. Məcburi köçkünlərin çadırlardan müasir evlərə köçürülməsi, onların haqq səsinin dünyaya və beynəlxalq təşkilatlara çatdırılması sahəsində ilk addımları da məhz ulu öndər atmışdır.

Heydər Əliyevin balanslaşdırılmış xarici siyasəti sayəsində Azərbaycan dünyanın siyasi xəritəsində geostrateji mövqeyini möhkəmləndirmiş, ölkəmiz Cənubi Qafqazın aparıcı dövlətinə, regionda gerçəkləşdirilən bütün transmilli layihələrin təşəbbüskarına və fəal iştirakçısına çevrilmişdir. Ulu öndərin çoxsaylı xarici səfərləri, ikitərəfli və beynəlxalq səviyyədə imzalanmış mühüm saziş və sənədlər, uğurlu neft diplomatiyası, beynəlxalq və regional təşkilatlarla aparılan gərgin iş ölkəmizin inkişafının sürətləndirilməsinə mühüm töhfəsini vermişdir. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa İttifaqı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və s. kimi mühüm beynəlxalq institutlarla səmərəli əməkdaşlıq yaradıldı.

Beləliklə, Heydər Əliyevin sosial-iqtisadi strategiyası 1995-ci ildən Azərbaycanda keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlanmasına səbəb oldu. Bərpa və dinamik inkişaf dövrü kimi xarakterizə olunan 1995-2003-cü illər ərzində ümumi daxili məhsul 1,7 dəfə, büdcə gəlirləri 3,9 dəfə, ölkənin valyuta ehtiyatları 85 dəfə, sənaye məhsulunun həcmi 22,4 faiz, kənd təsərrüfatı istehsalı 52,8 faiz, xarici ticarət dövriyyəsi 4 dəfə, iqtisadiyyatda məşğul olanların orta aylıq əməkhaqqı 6,2 dəfə artdı, inflyasiya səviyyəsi 2-3 faizədək azaldı. Bu dövrdə iqtisadiyyata bütün maliyyə mənbələri hesabına 20 milyard ABŞ dolları həcmində investisiya qoyuldu.

Böyük yolun uğurlu davamı

Azərbaycanın sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi, hüquqi dövlətçilik, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu və digər istiqamətlərdə qazandığı böyük nailiyyətlər məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu müasir Azərbaycan dövlətçiliyi və milli inkişaf amallarının uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində mümkün olmuşdur.

Ulu öndərin uzaqgörən dünyəvi dövlət quruculuğu və milli inkişaf konsepsiyasının 2003-cü ildən yeni dövrün lideri Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsi ilə hazırda Azərbaycan beynəlxalq arenada suveren və milli maraqlara əsaslanan siyasət yürüdən güclü dövlətdir, beynəlxalq və regional layihələrin təşəbbüskarı və fəal iştirakçısı, Avropanın mühüm enerji təminatçılarından biridir. Milli dövlətçilik əsaslarının daha da möhkəmləndirilməsinin, müstəqilliyimizin əbədiliyinin, ölkəmizin hərtərəfli yüksəlişinin ən etibarlı təminatçısı olan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırda Azərbaycan ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanan hərtərəfli inkişaf yolu ilə inamla irəliləyir, yeni uğurlara imza atır. Bu il aprelin 11-də keçirilmiş prezident seçkilərində qədirbilən xalqımız bir daha özünün işıqlı gələcəyinə, yüksək sosial rifaha, sabitliyə, sülhə səs verərək, bu yoldan dönməzliyini sübut etdi. Prezident seçkilərində yenidən özünün ümummilli və əbədiyaşar liderinin siyasi kursunun ən layiqli davamçısına səs verən xalqımız milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərə sadiqliyini, milli birliyini, ən başlıcası isə öz liderinə dərin inam və etibarını bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Cənab İlham Əliyevin prezident seçkilərində inamlı və möhtəşəm qələbəsi ulu öndərin “Xalq dövlət üçün yox, dövlət xalq üçün olmalıdır” müdrikliyinin, xalq-iqtidar birliyinin daha bir təntənəsinə çevrildi.

Azərbaycan xalqı İlham Əliyevə səs verməklə həyata keçirdiyi uğurlu siyasəti, genişmiqyaslı islahatları yekdilliklə dəstəklədiyini bariz şəkildə göstərmiş oldu, bu inkişaf kursunun davamının müstəqil Azərbaycanı işıqlı gələcəyə apardığından əminliyini bir daha ifadə etdi.

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmiz siyasətdə, iqtisadiyyatda, beynəlxalq əlaqələrin genişlənməsi və möhkəmlənməsində böyük uğurlara imza atıb. 2004-2017-ci illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatı 3,2 dəfə, qeyri-neft iqtisadiyyatı 2,8 dəfə, sənaye məhsulu istehsalı 2,6 dəfə, kənd təsərrüfatı 1,7 dəfə, qeyri-neft ixracı 4,1 dəfə artıb. Sahibkarlara şərtlərlə 2 milyard manatdan çox güzəştli kreditlər verilib. İndiyədək ölkə iqtisadiyyatına 250 milyard ABŞ dollarından çox sərmayə qoyulub, valyuta ehtiyatları 24 dəfə artaraq 44 milyard dollara çatıb, son 15 ildə ölkədə 1,9 milyondan çox yeni iş yeri açılıb. Maaşlar təxminən 7, pensiyalar 10 dəfədən çox artıb. İşsizlik 5 faizə, yoxsulluq 5,4 faizə enib.

Prezident İlham Əliyevin sosial-iqtisadi siyasətinin əsasında insan amili dayanır və bütün sosial layihələrin icrası dövlət başçısının daim diqqət mərkəzindədir. Bu istiqamətdə Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə reallaşdırılan layihələr Azərbaycanda sosial sahənin, bütünlükdə iqtisadiyyatın inkişafına mühüm töhfələrdir.

Ölkədə iqtisadi islahatların uğurlu gedişində, ümumiyyətlə milli inkişaf prosesində Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın da müstəsna xidmətləri var. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti olaraq ötən 14 ildə göstərdiyi nümunəvi fəaliyyəti ilə dövlət siyasətinin həyata keçməsinə yardım göstərən Mehriban xanım bu ali vəzifəsində də ölkənin sosial-iqtisadi inkişaf prosesinə əhəmiyyətli müsbət təsirləri ilə fərqlənir.

Azərbaycan iqtisadiyyatında həyata keçirilən iqtisadi islahatlar innovativ layihələrin uğurla reallaşdırılmasına, rəqabətqabiliyyətli Azərbaycan məhsullarının istehsalının və ixracının artmasına, “Made in Azerbaijan” brendi ilə uğurla təmsil olunmasına, sənayenin ənənəvi sahələri ilə yanaşı, yeni sənaye sahələrinin formalaşması və inkişafına səbəb olub, son 15 ildə qeyri-neft ixracı 4,1 dəfə artıb.

Azərbaycanın təşəbbüskarı və fəal iştirakçısı olduğu qlobal transmilli iqtisadi və enerji layihələri - Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, “Şimal-Cənub”, “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizləri kimi irimiqyaslı layihələr regionda və dünyada ölkəmizin mövqeyini daha da gücləndirir, Azərbaycanın, eyni zamanda region və dünya ölkələrinin inkişafında önəmli rol oynayır. Bu günlərdə rəsmi açılışı həyata keçirilmiş “Cənub qaz dəhlizi” və TANAP layihəsi, eləcə də tikintisi uğurla davam etdirilən TAP layihəsi Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu daha da yüksəldir, ölkəmizin dünyada mühüm enerji təminatçısı kimi mövqeyini daha da möhkəmləndirir.

Azərbaycan iqtisadiyyatının davamlı inkişafını beynəlxalq maliyyə qurumları və reytinq agentlikləri də yüksək qiymətləndirir. Ümumdünya İqtisadi Forumunun “2017-2018 Qlobal Rəqabətlilik Hesabatı”nda Azərbaycan reytinqdə daha 2 pillə yüksələrək 137 ölkə arasında 35-ci yerdə qərarlaşıb. Ümumiyyətlə, ölkəmiz 2005-2017-ci illərdə “Qlobal rəqabətlilik qabiliyyəti” hesabatları üzrə mövqeyini 34 pillə yaxşılaşdıraraq 69-cu yerdən 35-ci yerə yüksəlib və 2009-cu ildən MDB-də liderliyini qoruyur. 190 ölkənin biznes mühitini qiymətləndirən Dünya Bankının “Doing Business 2018” hesabatında son dövrlər aparılan davamlı islahatların məntiqi nəticəsi olaraq Azərbaycan reytinq üzrə irəliləyərək 57-ci mövqedə qərarlaşıb.

Ümummilli liderin Azərbaycanın hərtərəfli inkişafı strategiyasının Prezident İlham Əliyev tərəfindən müasir dövrün tələb və çağırışlarına adekvat cavab verməklə yeni çalarlarla davam etdirilməsi ölkəmizin bütün sahələrdə davamlı inkişafını təmin edir, yeni islahatlar, innovativ yanaşmalar qazanılan nailiyyətləri daha da artırır. Dövlət başçısının dediyi kimi: “Ulu öndər Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanın banisidir, onun qurucusudur. Onun səyləri, fəaliyyəti nəticəsində 1993-cü ildə Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm qoymuşdur. 2003-cü ildən isə bu siyasət davam etdirilir və bugünkü Azərbaycan əslində bu siyasətin gözəl nümunəsidir”.

Şahin MUSTAFAYEV,

Azərbaycan Respublikasının

iqtisadiyyat naziri

Azərbaycan.- 2018.- 15 iyun.- S.1; 3.