“Şahdəniz-2” öz istehsal imkanımız və işçi qüvvəmiz hesabına hasilə gəlib

 

“Cənub qaz dəhlizi”nin əsas ehtiyat mənbəyi Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz” yatağıdır. “Şahdəniz” son dövrlərdə təkcə Xəzər regionunda deyil, bütün dünyada kəşf olunmuş ən zəngin qaz-kondensat yataqlarından biridir. Onun 1,2 trilyon kubmetr qaz, 240 milyon tondan çox kondensat ehtiyatları var.

Şahdənizyatağının kəşfiyyatı, işlənməsi hasilatın pay bölgüsü haqqında saziş dünyanın 7 tanınmış şirkəti arasında 1996-cı il iyunun 4-də imzalanıb. Saziş Milli Məclis tərəfindən ratifikasiya edilib həmin il oktyabrın 17-də qüvvəyə minib. Növbəti ildə yataqda üçölçülü seysmik tədqiqatlar aparılıb. 1999-cu ilin iyun ayındaŞahdəniz”də birinci kəşfiyyat quyusunun qazılması tamamlanıb. Elə həmin il yatağın kəşf olunduğu tarix hesab edilir. Ümumiyyətlə, 1997-2001-ci illər ərzindəŞahdəniz”də qazılmış kəşfiyyat qiymətləndirmə quyuları burada dünya səviyyəli qaz-kondensat yatağının olduğunu təsdiqləyib.

Yatağın işlənməsinin birinci mərhələsi çərçivəsində hasil olunan qaz 2006-cı ilin sonundan Cənubi Qafqaz Boru Kəməri vasitəsilə Azərbaycana Gürcüstana çatdırılır. 2007-ci ilin ortalarından isə mavi yanacaq Bakı-Tbilisi-Ərzurum marşrutu ilə Türkiyəyə nəql edilir. Beləliklə, qədim zamanlardan neft diyarı kimi tanınan Azərbaycan son illərdəŞahdəniz”in sayəsində qaz ixrac edən ölkəyə çevrilib.

Prezident İlham Əliyev bu il mayın 29-da Səngəçal terminalındaCənub qaz dəhlizi”nin rəsmi açılış mərasimində demişdir: “1994-cü ildən sonra ikinci böyük kontraktŞahdənizqaz yatağı üzrə imzalanmışdır. Beləliklə, Azərbaycan dünyaya özünü nəinki neft ölkəsi, həm qaz ölkəsi kimi təqdim etdi. Onu da yaxşı xatırlayıram ki, o vaxt dünyada enerji təhlükəsizliyi məsələlərində qaz amili o qədər ciddi rol oynamırdı. Hətta qaz yataqlarının işlənilməsi o qədər böyük maraq doğurmurdu. Çünki mənfəət neft yataqları ilə müqayisədə daha aşağı idi. Ona görə bu layihəyə investorları cəlb etmək o qədər asan məsələ deyildi. Ancaq bu gün, bu tarixi gündəCənub qaz dəhlizi”nin açılışını qeyd edərkən biz görürük ki, bu qədər vaxtında atılmış müdrik addım idi. Şahdənizqaz yatağıCənub qaz dəhlizi”nin əsas resurs bazasıdır”.

“Şahdəniz-2” layihəsinə aid bütün işlər yerli tikinti-quraşdırma sahələrindən, resurslardan işçi qüvvəsindən istifadə edilərək görülüb.

“Şahdəniz-2” yatağında quraşdırılmış bir-birinə körpü vasitəsilə birləşdirilmiş hər iki platformanın dayaq bloku Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodunda inşa edilib. Xəzərdə ən böyük dayaq bloklarından olan bu qurğuları yerli “BOS Shelf” şirkətinin üzv olduğu konsorsium tikib. “BOS Shelf-Saipem-Star Qulfkonsorsiumu layihədə təkcə dəniz konstruksiyalarının hazırlanması işlərini deyil, bir sıra gəmi əməliyyatları üzrə müqavilələri yerinə yetirib.

“Şahdəniz-2” platformalarının üst tikililəri qazma qurğuları “AMEK-Tekfen-Azfen” (ATA) tikinti-quraşdırma sahəsində inşa edilib. Ölkə daxilində həyata keçirilən həcmi qazma qurğularının tam hazırlanmasını xüsusi materialdan olan boruların qaynağını əhatə edib.

Hər iki tikinti obyektində minlərlə işçi çalışıb ki, onların da təxminən 90 faizi Azərbaycan vətəndaşı olub.

Bundan əlavə, sualtı dəniz-gəmi əməliyyatları üçün yerli gəmilərdən istifadə olunub.

“Şahdəniz-2” qazını qəbul etmək ilkin emaldan keçirərək Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinə ötürmək üçün Səngəçal terminalında da genişləndirmə işləri aparılıb. Bu işiTekfen-Azfenalyansı müvəffəqiyyətlə yerinə yetirib yüksək keyfiyyətli qurğular istismara daxil olub.

Azərbaycanda inşa edilmişXankəndisualtı tikinti gəmisi 11 ilŞahdənizyatağında işləyəcək. Gəmi “Şahdəniz-2” layihəsinin yerinə yetirilməsinə səfərbər olunaraq 2027-ci ilədək sualtı quraşdırma işlərində istifadə ediləcək.

XankəndiXəzər dənizindəki neft qaz donanmasının yeni texnologiyaya malik ən müasir gəmisidir. Suyun dərinliyi 550 metrədək olan hissələrdə dünya standartlarına uyğun sualtı qurğular inşa etmək üçün layihələndirilib.

Xankəndi”nin layihələndirilməsi tikintisi barədə müqavilə Bakı Gəmiqayırma Zavodu BP arasında 2014-cü il aprelin 17-də bağlanmışdı. Bundan sonra gəminin iki iri gövdə bölməsi müvafiq müqavilə əsasında Sinqapurda inşa edilərək Bakıya gətirilmişdi. Onlar zavodun tikinti-quraşdırma sahəsinə çıxarılaraq inşası başa çatmış burun, yaşayış idarəetmə blokları ilə birləşdirilmişdi. İnteqrasiya işləri yerinə yetirildikdən sonra isə gəmi suya salınmışdı.

Xatırladaq ki, “Xankəndixüsusi olaraq “Şahdəniz-2” layihəsinin sualtı qurğularını quraşdırmaq üçün inşa edilmişdir. İstismara verilməzdən əvvəl zavodun yanalma körpüsündə gəminin bütün göyərtə avadanlıqları - əsas qaldırıcı, eləcə köməkçi kranları, vertolyot meydançası quraşdırılaraq bütün sistem qurğuları tam inteqrasiya edilmiş, yoxlanılaraq işə salınmışdır. İki ay ərzində açıq dənizdə istismar sınaqları keçirilmişdir.

Xankəndi” DNV GL Norveç Almaniya təsnifat cəmiyyətinin nəzarəti altında tikilmişdir. Bu nadir gəminin maksimal sürəti 13,5 knot, uzunluğu 155, eni 32, maksimal suya oturumu 7,5 əsas göyərtəsinin hündürlüyü 13 metrdir. Gəmi 3,5 metr hündürlüyündə böyük dalğalarda fəaliyyət göstərməsi üçün dinamik mövqeləndirmə sisteminə malikdir. O həmçinin 600 metrədək sualtı əməliyyatlar aparmaq üçün əsas kranla, 18 nəfərlik iki dalğıc kapsulu sistemi, məsafədən idarə olunan iki cihaz, möhkəmləndirilmiş avadanlıq endirmə şaxtası digər zəruri texnika ilə təchiz edilib.

Dünyada bu tipdə cəmi 10 gəmi var ki, onlardan biri Azərbaycandadır. Bütün bunlara görə 2016-cı il sentyabrın 6-da “Xankəndi”nin təqdimat mərasimində iştirak edən Prezident İlham Əliyev bu gəminin istifadəyə verilməsini tarixi hadisə adlandırmışdır. Dövlət başçısı qeyd etmişdir ki, belə bir gəminin tikintisi ölkəmizin gücünü göstərir. Göstərir ki, bu gün Azərbaycanda istənilən böyük tikinti işləri aparıla bilər.

Xankəndigəmisinin tikintisi Azərbaycan dövlətinin iqtisadi gücünü göstərən çoxsaylı amillərdən biridir. Gəminin inşası təqribən 400 milyon dollara başa gəlmişdir.

Xankəndi”nin tikintisi istismarı insanların məşğulluq probleminin həllinə dəstək vermişdir. Belə ki, tikintidə ümumilikdə iki mindən çox işçi çalışıb. Onların da 75 faizi Azərbaycan vətəndaşıdır. Gəmidə çalışacaq heyət üzvlərinin əksəriyyəti yerli mütəxəssislərdir. Tikinti zamanı keçirilən treninqlər aparılan hazırlıq işləri bu gün gəminin həm kapitanının, həm heyət üzvlərinin əksəriyyətinin yerli kadrlar olmasına imkan vermişdir.

XankəndigəmisiŞahdənizyatağının işlənilməsində böyük rol oynayacaq, nəticə etibariləCənub qaz dəhlizi”nin reallaşmasına dəstək verəcək.

Beləliklə, “Şahdəniz-2” layihəsi bütün istehsal-quraşdırma işlərinin Azərbaycanda yerinə yetirilməsi üçün tamamilə yerli resurslardan istifadə edib. Hazırda yataqda istismar olunan zəngin infrastruktur məhz Bakıdakı sənaye müəssisələrində tikinti meydançalarında yaradılıb. Bu isə indiyədək ölkəmizdə həyata keçirilmiş layihələrin tarixində ilkdir.

 

Flora SADIQLI

 

Azərbaycan.- 2018.- 24 iyun.- S.4.