“Cənub qaz dəhlizi” enerji təhlükəsizliyi abidəsinə çevriləcək

Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı enerji qaynaqlarını Avropaya ixrac edəcək “Cənub qaz dəhlizi” (CQD) hazırda dünyada həyata keçirilən nəhəng layihələrdən biri kimi beynəlxalq aləmin diqqət mərkəzindədir.

“Şahdəniz” yatağından əldə olunan qazı Avropadakı istehlakçılara çatdırmaq üçün bu dəhliz boyu 3 böyük kəmər bir-birinə calanaraq vahid sistem yaradacaq. Bunlar CQBK (Cənubi Qafqaz Boru Kəməri), TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) və TAP-dır (Transadriatik Qaz Boru Kəməri).

CQBK Azərbaycanda 443 və Gürcüstanda 248 kilometr məsafə qət edir. Gürcüstan-Türkiyə sərhədində TANAP-a qovuşur. TANAP isə Türkiyə ərazisi ilə 1850 kilometr boyu uzanaraq TAP-la birləşir.

TAP dəhlizin sonuncu seqmentidir. Uzunluğu 878 kilometr olan bu kəmərin 550 kilometri Yunanıstandan, 215 kilometri Albaniyadan, 105 kilometri Adriatik dənizinin altından keçəcək, sonuncu 8 kilometri İtaliya ərazisində quruda yerləşəcək. CQBK və TANAP artıq istifadəyə verilib. TAP-ın tikintisi isə davam edir.

Prezident İlham Əliyev Asiya İnkişaf Bankının (AİB) Direktorlar Şurasının üzvlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edərkən “Cənub qaz dəhlizi”nin böyük hissəsinin artıq icra olunduğunu vurğulamış, “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinə ilk dəstək verən beynəlxalq maliyyə qurumu kimi AİB-in rolu xüsusi qeyd edilmişdir. Eyni zamanda, TANAP-ın açılışının böyük əhəmiyyət daşıdığı bildirilmişdir. Bu layihənin Avropanın enerji təhlükəsizliyinə mühüm töhfə verəcəyinə əminlik ifadə olunmuşdur.

Təsadüfi deyil ki, “Cənub qaz dəhlizi”nin mühüm əhəmiyyəti istər Azərbaycanda, istərsə də digər ölkələrdə keçirilən çoxsaylı tədbirlərdə dönə-dönə qeyd edilir. Məsələn, AİB-in İcraçı Direktorlar Şurasının üzvü Kşatrapati Şivajin Bakıda olarkən CQD-nin çox mühüm layihə olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki, həyata keçirilən bir çox layihələrdə əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş maliyyələşmənin həcmi sonradan artdığı halda, “Cənub qaz dəhlizi”nin icrasının gedişində əksinə, az vəsait sərf olunub. Bu da işlərin səmərəli aparıldığından irəli gəlir.

Avropa Komissiyasının enerji birliyi üzrə vitse-prezidenti Maroş Şefçoviç də öz “Twitter” hesabatında layihə çərçivəsində görülən işlərin gedişini yüksək dəyərləndirib: “Bu gün biz niyyətləri reallığa çeviririk və Enerji İttifaqı ilə daha bir nəzərəçarpacaq nəticəni veririk. “Cənub qaz dəhlizi” enerji təchizatçıları və marşrutlarını şaxələndirməklə Cənub-Şərqi Avropa, Cənubi İtaliya kimi ən həssas bölgələr də daxil olmaqla Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyi baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir. Biz hamımız Xəzər regionu və Avropa İttifaqı bazarının arasındakı bu “körpü”dən yararlana bilərik. Bu, uğur qazanmaq üçün birgə maraq doğurur”.

CQD nəhəng qazpaylayıcı infrastrukturdur. Artıq 7 ölkə - Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, İtaliya və Albaniya “Cənub qaz dəhlizi”nin üzvüdür. Daha üç Balkan ölkəsi - Xorvatiya, Monteneqro, Bosniya və Herseqovina növbəti mərhələlərdə layihəyə qoşulacaqlar.

Bakıda keçirilən “Cənub qaz dəhlizi və Cənub-Şərqi Avropada enerji təhlükəsizliyi” beynəlxalq konfransında da CQD-dən geniş bəhs olunub. Tədbirdə Bolqarıstanın Azərbaycandakı səfiri Nikolay Yankov “Cənub qaz dəhlizi”nin Avropaya təbii qazı yeni mənbədən təmin edəcəyini xatırladıb və layihənin Bolqarıstan üçün də mühüm əhəmiyyət daşıdığını deyib: “Bolqarıstan və digər region ölkələri ilk dəfə təbii qazı Şimaldan yox, Şərqdən idxal edəcək. Azərbaycan təbii qazı qitədə mənbələrin şaxələndirilməsinə səbəb olacaq. Bolqarıstan hər zaman “Cənub qaz dəhlizi”nə öz dəstəyini ifadə edib. Yunanıstan-Bolqarıstan interkonnektoru isə Azərbaycan təbii qazının Bolqarıstana nəqlinə xidmət edəcək”.

Xatırladaq ki, Yunanıstan-Bolqarıstan interkonnektorunun tikintisi üzrə artıq tender elan edilib və boru kəmərinin inşasının 2020-ci ildə tamamlanması nəzərdə tutulub. Bolqarıstanın Energetika Nazirliyinin nümayəndəsi Rosen Simitchiev bildirib ki, ölkəsi ildə 1 milyard kubmetr Azərbaycan qazı alacaq. Bu da ölkənin təbii qaza olan tələbatının 25-30 faizini təmin edəcək.

Avropaya alternativ və yeni mənbədən təbii qaz təmin edən, qitənin enerji xəritəsini dəyişdirən 3500 kilometrlik “Cənub qaz dəhlizi” Azərbaycanın liderliyi ilə reallaşır. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) təbii qazın Avropaya çatdırılmasında fəal iştirakçı olmaqla yanaşı, qitədə qazlaşdırma prosesində də böyük rol oynayır. Şirkət Albaniyanın qazlaşdırılması üzrə mühəndislik xidmətləri göstərməyə hazırlaşır.

Beləliklə, “Cənub qaz dəhlizi” Cənub-Şərqi Avropa və Balkan ölkələrinin, eləcə də bütövlüklə qitənin enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında müstəsna rol oynayacaq.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.- 2018.- 30 iyun.- S.1; 6.