223-cü atıcı diviziyanın sonuncu mogikanı

İkinci Dünya müharibəsi bəşəriyyətin XX əsrdə üzləşdiyi ən ağır və dəhşətli dövrü kimi tarixdə qaldı. Azərbaycan xalqının həmin müharibədə göstərdiyi əzmkarlıq və qəhrəmanlıqları isə yaddaşlara qanla, ağrı-acılarla yazıldı. Azərbaycan o zaman hərbi əməliyyat meydanına çevrilməsə də, müharibənin əvvəlindən sonunadək fəal iştirakçı oldu. Həmin illər ərzində ölkəmizin bütün maddi və mənəvi sərvətləri, canlı qüvvəsi faşizmə qarşı müharibəyə cəlb edildi. Müharibənin ilk illərində Azərbaycanın 4 mindən çox igid oğul və qızı faşizmə qarşı mübarizə aparmaq üçün könüllü olaraq cəbhəyə getmək üçün hərbi komissarlıqlara müraciət etdi.

1941-ci ildə 223-cü milli atıcı diviziya da Böyük Vətən müharibəsində həlledici döyüşlərdə iştirak etmiş, şəxsi heyətinin qəhrəmanlığı ilə tanınmışdı. Diviziyanın əsgər və zabitlərindən 3483 nəfər orden və medallarla təltif edilmişdir.

223-cü diviziyanın yeganə, sonuncu döyüşçüsü, ömrünün 96-cı fəslini yaşayan həmyerlimiz Zülfəli Əliyev 1922-ci il iyun ayının 1-də Sabirabad rayonunun Qaralar kəndində anadan olub. Sinəsi orden və medallarla “alışıb-yanan” digər azərbaycanlı döyüşçü yoldaşları kimi, o da xalqımızın igidlik mücəssəməsidir.1942-ci ilin yanvarında Zülfəli Əliyev yenicə yaradılan 223-cü atıcı diviziyanın sıravi döyüşçülərindən olub. Döyüş yolu 1942-ci ilin yayında Şimali Qafqazdan başlayıb, Ukrayna və Moldoviyadan, Bolqarıstan və Yuqoslaviyadan, həmçinin Macarıstandan keçərək, Avstriyanın paytaxtı Vyanaya qədər uzanmışdı. Bu diviziya 1945-ci il mayın 9-da Çexoslovakiyaya daxil olmuşdur. Diviziya 50-dən artıq çay keçmiş, düşmənin 45 min nəfər döyüşçüsünü məhv etmiş, 4 min 350 nəfərini isə əsir almışdı. Bu, 10 alman diviziyasının əsgəri demək idi.

Əfsanəvi partizan, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadə də 223-cü diviziyanın döyüşçüsü olmuşdu. Göstərdiyi döyüş hünərinə görə Azərbaycanın 223-cü diviziyasına Belqrad diviziyası adı verilmişdi. Diviziyanın zəfər yürüşündə Zülfəli Əliyev də 2 orden, 9 medalla təltif edilmişdi.

Belqrad şəhərinin faşist işağlçılarından azad edilməsində Z.Əliyev xüsusi fədakarlıq göstərib. Onun bu xidməti qələbədən 70 il sonra da unudulmayıb. Dövlətimiz tərəfindən qəhrəmanın yubileyləri daim qeyd edilir. O, el ağsaqqalı, qəhrəman veteran kimi daim diqqət mərkəzindədir.

Xatırladaq ki, Z. Əliyev 1995-ci il aprelin 7-də Qələbənin 50 illiyi ilə əlaqədar ümummilli lider Heydər Əliyevin müharibə veteranları ilə keçirdiyi görüşdə çıxış etmiş, həmin il 9 May - Qələbə Günü münasibəti ilə ulu öndər, 2005-ci ildə isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilə Moskvada keçirilən hərbi paradın iştirakçısı olmuşdur.

Qocaman veteran serb xalqının da adını fəxrlə çəkdiyi igid döyüşçülərdəndir. Məhz bu səbəbdəndir ki, müharibə haqqında hazırlanan televiziya verilişlərində, sənədli filmlərdə onun xatirələri xüsusilə lentə alınır. Serbiyanın ölkəmizdəki sabiq fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Zoran Vayoviç də qəhrəman veteranı unutmayıb, onun yubiley tədbirlərində iştirak edib, haqqında ürək dolusu danışıb.

Sevindirici haldır ki, şərəfli döyüş yolu keçən Z.Əliyev ömrünün yüzə yaxın dönəmində də Sabirabad rayonunun ictimai həyatında fəal iştirak edir. Gənclərin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda yetişməsi üçün bacarıq və təcrübəsini əsirgəmir. Respublika “Ahıllara və Tənhalara Dəstək” İctimai Birliyinin sədri Ruhiyyə Məmmədova şanlı döyüş yolu keçmiş veteranın vətəndən uzaqlarda, Serbiyada da məşhur olması və həmin dövlət tərəfindən ona diqqət və qayğı göstərilməsi barədə fikirlərini bölüşərkən dedi: “Zülfəli Əliyevin həyatı və döyüş yolu Azərbaycan gəncləri üçün örnəkdir. Onun həyat salnaməsindən bəhs edən, qəhrəmanın ata-baba yurdu Sabirabadda təqdimatı keçirilən “Xəzərdən Dunaya” sənədli filmində bütöv və bitkin bir ömür yolundan söz açılır. Serbiya Respublikasının ölkəmizdəki fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Neboyşa Rodiçin tədbirdə üzünü sabirabadlılara tutaraq dediklərindən bəzi məqamlara diqqət yetirsək, fikrimizi əsaslandıra bilərik: “Siz yaşlı olsa da, son dərəcə enerjili və sağlam ruhlu sabirabadlı Zülfəli Əliyevi tanıyırsınızmı? O, etibarlı həyat yoldaşı, gözəl ata və fəxr ediləsi babadır. Bir qolunu itirsə də, dünyanın bütün sevgisinə malik bir insandır. O, halından heç zaman şikayət etməmişdir, hətta azadlıq uğrunda döyüşlərə qatılmaq üçün dövlət tərəfindən çağırılanda belə. İkinci Dünya müharibəsində düşmənə qarşı mübarizədə döyüş yolunu bütünlüklə keçdi. Qorxmaz və cəsarətli dostları ilə bərabər uzun bir döyüş yolu qət edərək keçmiş Yuqoslaviyaya çatdı. Orada milli ordunun partizanları və məşhur 223-cü Belqrad diviziyasından olan dostları ilə birlikdə indiki Serbiya Respublikasının paytaxtı Belqrada qələbə gətirdi. Yuqoslaviyalı partizanlarla birlikdə sabirabadlı Zülfəli Əliyev yüzlərlə həmvətənləri ilə Avropa boyunca irəliləmiş və vücudunun bir hissəsini gələcək azadlıq, millətlərarası sevgi və dostluq uğrunda qurban vermişdir. Mənim ölkəmdə - Serbiyada Zülfəli Əliyevi yaxşı tanıyırlar. Hər kəs bu qorxmaz və cəsur Azərbaycan döyüşçüsünü sevir”.

Müharibənin od-alovundan keçmiş Zülfəli Əliyev xatırladır ki, 223-cü diviziya 30 ay ərzində 5 min kilometrdən çox döyüş yolu keçmiş, düşmənin 45000 nəfər döyüşçüsünü məhv etmiş, 4350-sini isə əsir almışdır. Bu, 10 alman diviziyasının şəxsi heyəti deməkdir. Əfsanəvi Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin 223-cü diviziyanın döyüşçüsü olması ilə Zülfəli baba da qürur hissi keçirir.

Zülfəli Əliyevin ailəsində böyüyənlərdən biri də BDU-nun müəllimi, “Peşəyönümlü Təhsilin İnkişafına Dəstək” ictimai birliyin sədri İradə Əlilidir. Qəhrəmanın qızı bildirdi ki, atasının fəxri vətəndaşı sayıldığı ölkələrin mətbuatında da dəfələrlə onun göstərdiyi şücaətlər barədə məqalələr dərc edilib: “ Şərəfli döyüş yolu keçmiş 223-cü atıcı diviziyanın qəhrəmanlarından birinin övladı olmaq xoşbəxtlikdir. Diviziyanın zəfər yürüşündə atamın da payı böyük olmuşdur. Ona görə yüksək mükafatla təltif edilmişdir. İki qızı, iki oğlu, 9 nəvə və 10 nəticəsi var ki, hər biri onu ürəkdən sevir. Belə ata ilə fəxr etməyə dəyər. Atamın döyüş yolu və həyatı örnək kimi daim öyrənilir və təbliğ edilir. Bundan qürur duyuruq”.

Məhəmməd NƏRİMANOĞLU

Azərbaycan.- 2018.- 8 may.- S.10.