BTC getdikcə daha mühüm əhəmiyyət kəsb edir

Kəmərə ilk neftin vurulmasından 13 il keçir

2005-ci il mayın 25-də Səngəçal terminalındakı baş nasos stansiyasından Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinə ilk neft vuruldu. Bununla da kəmərin Azərbaycan hissəsi istifadəyə verildi. Bütün regionun həyatı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən bu hadisə ilə bağlı Bakıda və Səngəçalda keçirilən tədbirlərdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə yanaşı, Türkiyənin, Gürcüstanın və Qazaxıstanın dövlət başçıları da iştirak etdi.

BTC ulu öndər Heydər Əliyevin şah əsərlərindən biridir. Məhz buna görə də kəmərin tikintisi başa çatarkən layihənin səhmdarları ona ulu öndər Heydər Əliyevin adının verilməsi təşəbbüsünü irəli sürmüş və təklif yekdilliklə bəyənilmişdir. Kəmər indiyədək ahəngdar və təhlükəsiz işləyərək ona bəslənən ümidləri və daşıdığı şərəfli adı layiqincə doğruldur.

BTC-ni üçüncü minilliyin nəhəng mühəndis qurğusu adlandırırlar. Çünki bütün Avrasiya məkanında mövcud olan analoji kəmərlər arasında öz unikallığı ilə seçilir. Bu kəmər haqlı olaraq dünya enerji təhlükəsizliyinin əsas elementlərindən biri sayılır.

Azərbaycanın, Gürcüstanın və Türkiyənin ərazisindən keçərək 1768 kilometr məsafə qət edən bu xəttin boruları bütün marşrut boyu torpaq altında basdırılmışdır. Bu da onun təhlükəsizliyini təmin edir. Kəmərin bir sıra əzəmətli yerüstü qurğuları, o cümlədən səkkiz nasos stansiyası da var. Səngəçaldakı baş nasos stansiyasından sonra ikinci stansiya yenə də Azərbaycanın ərazisində - Yevlaxda yerləşir. İki stansiya Gürcüstanda, dörd stansiya Türkiyə ərazisindədir.

BTC-ni “Üç dənizin əfsanəsi”, yəni Xəzəri, Qara dənizi və Aralıq dənizini birləşdirən polad kəmər də adlandırırlar. O, eləcə də xalqları və ölkələri bir-birinə yaxınlaşdırır. Azərbaycanın 13 rayonundan - Qaradağ, Abşeron, Hacıqabul, Ağsu, Kürdəmir, Ucar, Ağdaş, Yevlax, Goranboy, Samux, Şəmkir, Tovuz və Ağstafadan keçən kəmər ölkəmizdə 443, Gürcüstanın 7 bölgəsində 249 və Türkiyənin 9 rayonunda 1076 kilometrlik yol boyu uzanır.

“BTC Company” şirkətində kəmərin 11 səhmdarı birləşib. Bunlar əməliyyatçı olan BP (Böyük Britaniya), SOCAR (Azərbaycan), “Şevron” (ABŞ), “Statoyl” (Norveç), TPAO (Türkiyə), “Eni” (İtaliya), “Total” (Fransa), “İtoçu” (Yaponiya), “İnpeks” (Yaponiya), “EksonMobil” (ABŞ) və “ONGC Limited” (Hindistan) şirkətləridir.

Əməliyyatçı şirkətin məlumatına görə, 2006-cı ilin iyul ayında tam sistem kimi istismara veriləndən bu ilin əvvəlinədək bu boru kəməri ilə ümumilikdə 383 milyon tondan artıq (təxminən 2,87 milyard barel) xam neft nəql edilmiş və Ceyhanda 3758 tankerə yüklənərək dünya bazarlarına göndərilmişdir.

BTC bu ilin əvvəlindən də təhlükəsiz və ahəngdar şəkildə fəaliyyət göstərir. Hazırda boru xətti ilə əsasən Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlarının nefti və “Şahdəniz”dən çıxarılan kondensat nəql olunur. Bundan əlavə, BTC-yə digər xam neft və kondensat həcmləri də, o cümlədən Türkmənistan və Qazaxıstan nefti də vurulur.

Əvvəlcə boru kəməri gündə 1 milyon barel neft ötürmək gücündə layihələndirilmişdi. 2006-2009-cu illər ərzində onun ötürmə qabiliyyəti bu cür də qalmışdı. 2009-cu ilin mart ayında kəmərin gündəlik ötürmə gücü 20 faiz artırıldı və 1,2 milyon barel təşkil etdi.

İllər keçir, Azərbaycan yeni, daha qlobal layihələri reallaşdırır. Bununla belə, BTC getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əvvəla ona görə ki, təkcə ölkəmizə deyil, bütün regiona gəlir, xeyir-bərəkət gətirən kəmərdir. Kəmər istismara veriləndən sonrakı illərdə ölkəmiz böyük həcmdə valyuta ehtiyatları əldə edib. Azərbaycan dövləti bu ehtiyatlardan səmərəli istifadə edərək onları ölkənin əsas inkişaf istiqamətlərinə yönəldib. BTC-nin gəlirləri hesabına bir sıra infrastruktur layihələri həyata keçirilib, qaçqın və məcburi köçkünlər üçün qəsəbələr salınıb, insanların rifah halı yüksəldilib, iqtisadiyyat şaxələnib. Neft gəlirlərindən düzgün istifadə iqtisadiyyatın diversifikasiyasına, qeyri-neft sektorunun inkişafına imkan verib.

BTC eyni zamanda Azərbaycandan dünyaya yeni bir yol açıb. Elə bir dəhlizin təməlini qoyub ki, bu gün onu yeddi ölkə, onlarca şirkət həyata keçirir. Çoxsaylı topdan qaz alıcısı Xəzərin Azərbaycan sektorundan çıxarılacaq və həmin dəhlizlə axıdılacaq mavi yanacağın yolunu gözləyir.

Prezident İlham Əliyev Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərini daim yüksək dəyərləndirir. Bu kəmərin çəkilişini tarixi hadisə adlandıran dövlət başçısı demişdir: “Əgər o kəmər olmasaydı, Azərbaycan öz neft və ondan sonra qaz potensialını dünya bazarlarına çatdıra bilməzdi. Beləliklə, dəhliz yaradıldı. Xəzər dənizi-Qara dəniz-Aralıq dənizi əməkdaşlıq formatı formalaşmışdır. Xəzər dənizini Aralıq dənizi ilə birləşdirən Bakı-Tbilisi-Ceyhan bu gün uğurla fəaliyyət göstərir və başqa ölkələrə də xidmət edir. Dəhliz formalaşandan sonra, əlbəttə ki, Azərbaycan öz tranzit yolunu oynamağa başlamışdır. Bu gün biz qeyd edə bilərik ki, artıq Azərbaycan öz coğrafi vəziyyətindən və logistika imkanlarından tam şəkildə istifadə edir”.

Flora SADIQLI

Azərbaycan. - 2018.-25 may.- S.9.