Əli Həsənov: “Cənub Qaz Dəhlizi
Azərbaycanın liderliyi ilə həyata
keçirilən qlobal və tarixi layihədir”
Azərbaycan Prezidentinin ictimai-siyasi
məsələlər üzrə köməkçisi Əli
Həsənov mayın 29-da Bakıda rəsmi
açılışı keçirilən Cənub Qaz Dəhlizinin
əhəmiyyəti ilə bağlı Facebook sosial şəbəkəsindəki
səhifəsində status paylaşıb. AZƏRTAC statusu təqdim
edir.
Cənub Qaz Dəhlizinin
qısa tarixi və texniki göstəriciləri
Azərbaycan dövlət müstəqilliyi
əldə etdikdən sonra onun nəhəng neft və qaz
ehtiyatlarının hasilatı və dünya bazarına
çıxarılması gündəlikdə duran ən
mühüm məsələlərdən biri olub. Ümummilli
lider Heydər Əliyevin böyük səyləri nəticəsində
1994-cü il sentyabrın 20-də “Əsrin kontraktı”nın
imzalanması Azərbaycanın güclü iqtisadi
potensialının formalaşdırılmasında müstəsna
rol oynayıb, regionun və Avropanın enerji təhlükəsizliyinin
təmin edilməsinə böyük töhfə verib.
Azərbaycanın neft
ehtiyatlarının dünya bazarına
çıxarılması ilə bağlı məsələlər
həll edildikdən və 2006-cı ildə Bakı Tbilisi-Ərzurum
qaz kəməri istifadəyə verildikdən sonra
böyük Azərbaycan qazının Avropa qitəsinə nəqli
ciddi müzakirə mövzusuna çevrilib.
2007-ci il iyulun 3-də Xəzərin
Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz” yatağından
hasil edilən təbii yanacaq Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri
ilə Türkiyənin qaz kəmərləri sisteminə daxil
olub. NABUCCO da daxil olmaqla təklif edilən müxtəlif
variantlar ətrafında aparılan çoxsaylı müzakirələr
nəticə vermədiyinə görə Azərbaycan növbəti
dəfə öz liderlik keyfiyyətlərini nümayiş
etdirib və yeni “Cənub Qaz Dəhlizi” ideyasını irəli
sürüb.
2011-ci ildə Avropa İttifaqı
ilə Azərbaycan Xəzərdən Avropaya birbaşa qaz nəql
edən marşrutların yaradılmasını dəstəkləyən
Birgə Bəyanat - strateji enerji əməkdaşlığına
dair memorandum imzalayıb və bununla da “Cənub Qaz Dəhlizi”
layihəsinin reallaşdırılması ilə bağlı
tarixi addım atılıb.
2012-ci il iyunun 26-da Azərbaycan
Respublikası Hökuməti və Türkiyə
Respublikası Hökuməti arasında Trans-Anadolu təbii qaz
boru kəməri sisteminə dair Saziş imzalanıb və hər
iki dövlətin qanunverici orqanları həmin Sazişi
ratifikasiya edib.
2013-cü il iyunun 30-da isə TAP
layihəsi üzrə beynəlxalq saziş imzalanıb. TAP və
Şahdəniz konsorsiumlarının imzaladığı
sazişlə ilk dəfə olaraq Azərbaycan qazı Avropa
bazarına birbaşa çıxış əldə edib.
2015-ci ildə Cənub Qaz Dəhlizi
Məşvərət Şurasının birinci iclası,
sonrakı illərdə isə daha üç toplantı
keçirilib və layihənin reallaşdırılması ilə
bağlı mühüm qərarlar qəbul olunub.
Beləliklə, Azərbaycanın
liderliyi və beynəlxalq tərəfdaşları ilə
birgə səyləri nəticəsində Cənub Qaz Dəhlizinin
4 komponenti – “Şahdəniz-2”, Azərbaycandan başlayaraq
Gürcüstan-Türkiyə sərhədinə kimi uzanan Cənubi
Qafqaz Boru Kəməri, Türkiyə ərazisindən
keçən TANAP və Yunanıstan, Albaniya və
İtaliyanı birləşdirən TAP-la bağlı prinsipial
razılaşmalar əldə olunub və layihənin gerçəkləşdirilməsinə
başlanılıb.
Cənub Qaz Dəhlizinin uzunluğu
3,5 min kilometr təşkil edir. Kəmər 1,2 trilyon kubmetr
ehtiyata malik “Şahdəniz” yatağından qazın
hasilatını və Avropa bazarına ötürülməsini
təmin edəcək. Layihə 40 milyard dollar həcmində dəyərləndirilir.
İyunun 12-də TANAP-ın rəsmi
açılışından sonra Türkiyə bazarına 6
milyard kubmetr qaz ötürüləcək, 2020-ci ildə isə
daha 20 milyard kubmetr qaz Avropaya nəql ediləcək. 2026-cı
ilə kimi kəmərin ötürmə qabiliyyətinin 31
milyard kubmetrədək artırılması
mümkündür. Növbəti mərhələdə
Türkmənistan, İran və İraq qazının bu kəmər
vasitəsilə dünya bazarına çıxarılması
məsələsi nəzərdən keçirilə bilər.
Məhz Prezident İlham Əliyevin
qətiyyəti, milli maraqlara əsaslanan
düşünülmüş və prinsipial siyasəti Cənub
Qaz Dəhlizinin həyata keçirilməsini təmin edib.
Cənub Qaz Dəhlizi
Azərbaycanın liderliyi ilə həyata keçirilən nəhəng
beynəlxalq layihədir
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyev Cənub Qaz Dəhlizinin
açılış mərasimində qeyd edib ki, bu layihələrin
həyata keçirilməsi beynəlxalq əməkdaşlıq
olmadan mümkün olmazdı. Cənub Qaz Dəhlizinin
icrasında yeddi ölkə - Azərbaycan, Gürcüstan,
Türkiyə, Bolqarıstan, Yunanıstan, Albaniya, İtaliya
iştirak edir, eyni zamanda, üç Balkan ölkəsi –
Bosniya və Herseqovina, Xorvatiya və Monteneqronun da növbəti
mərhələdə bu layihəyə qoşulacağı
gözlənilir. Bu, artıq layihənin qlobal xarakterini və
böyük beynəlxalq əməkdaşlıq platforması
üzərində ucaldığını göstərir.
Cənub Qaz Dəhlizi ilə nəql
olunan təbii yanacağın 9 Avropa şirkəti tərəfindən
alınması nəzərdə tutulub, Bunlar ingilis-holland
“Shell” şirkəti, Bolqarıstanın “Bulgargaz”,
Yunanıstanın “DEPA”, Almaniyanın “Uniper”, Fransanın
“Engie”, İtaliyanın “Hera Trading”, “Edison” və “Enel” və
İsveçrənin “AXPO” şirkətləridir.
Azərbaycan, Gürcüstan və
Türkiyə arasında olan əməkdaşlıq
Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum və digər
önəmli layihələrin gerçəkləşməsində
baza rolunu oynayır.
Digər mühüm enerji layihələrində
olduğu kimi, ABŞ Cənub Qaz Dəhlizinin
reallaşmasına siyasi və mənəvi dəstək
göstərib və hərtərəfli kömək edib.
ABŞ Prezidenti Donald Tramp Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevə ünvanladığı son 3 məktubda
bildirib:
- Azərbaycan və ABŞ mürəkkəb
regional çağırışların həlli
üçün birgə işləyərək sıx tərəfdaşlıq
edirlər;
- Tramp təhlükəsizlik və
terrorizmlə mübarizə sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığı,
habelə uzunmüddətli ticarət əlaqələrini
yüksək qiymətləndirir;
- Qarşıdan gələn aylar
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli
üçün imkanlar açacaq, bu isə ABŞ-Azərbaycan
əməkdaşlığının genişləndirilməsinə
daha yaxşı şərait yaradacaq;
- Azərbaycan firavan və qlobal
iqtisadiyyata bağlı ölkədir;
- Azərbaycanın böyük
neft yataqları dünya enerji bazarına sabitlik gətirir;
- Azərbaycanın qaz hasilatı
Türkiyə və Avropanın enerji təhlükəsizliyinin
təmin edilməsinə töhfə verəcək;
- ABŞ Azərbaycanla 30 illik əməkdaşlığın
Cənub Qaz Dəhlizi kimi mühüm nailiyyətini Azərbaycanla
birlikdə qeyd edir;
- ABŞ Azərbaycanın enerji
layihələrinin uğurunu möhkəmləndirəcək
iqtisadi və hüquqi islahatların davam etdirilməsini dəstəkləyir;
- Bizim böyük dövlətlərimizin
və Qafqaz regionunun daha firavan, dinc və təhlükəsiz
olması naminə Sizinlə birgə işləmək əzmindəyəm.
Göründüyü kimi,
Prezident Donald Tramp ABŞ ilə Azərbaycan arasında
mövcud olan əməkdaşlıq əlaqələrini
yüksək qiymətləndirir və bu əməkdaşlığın
davam etdirilməsinə sadiq olduğunu bəyan edir.
ABŞ Azərbaycanı regionun
güclü, firavan, qlobal iqtisadiyyata bağlı, təhlükəsizlik
və sabitliyin təmin olunmasına mühüm töhfə
verən ölkəsi kimi qiymətləndirir. Prezident Donald
Tramp bundan sonrakı dövrdə də Prezident İlham Əliyevlə
işləmək əzmini ifadə edir.
ABŞ ən yüksək səviyyədə
Azərbaycanla əlaqələrinin dəyərini xüsusi
qeyd edir və birgə əməkdaşlığın davam
etdirilməsindən məmnunluğunu açıq göstərir.
Lakin Amerikada fəaliyyət
göstərən erməni lobbisi və onun təsiri
altında olan Kristofer Smit, Bred Şerman kimi konqresmenlər hər
vəchlə bu əməkdaşlığa xələl gətirməyə
və iki dövlət arasında strateji tərəfdaşlıq
əlaqələrini pozmağa çalışırlar.
Onlar Amerika dövlətinin deyil,
erməni lobbisinin və Ermənistanın maraqlarını
müdafiə və ifadə edirlər. Bu tipli şəxslərin
Amerikanın dövlət siyasəti və ABŞ rəsmilərinin
Azərbaycana müsbət münasibəti ilə heç bir əlaqəsi
yoxdur.
Böyük Britaniya Cənub Qaz Dəhlizinin
reallaşmasına güclü dəstək verib, BP şirkəti
energetika sahəsində həyata keçirilən
çoxsaylı layihələrin əsas investoru olub.
Avropa İttifaqı Cənub Qaz Dəhlizi
və digər enerji layihələrinin icrasında çox
önəmli rol oynayıb. 2011-ci ildə Bakıda Avropa
İttifaqı ilə Azərbaycan arasında Cənub Qaz Dəhlizi
haqqında Birgə Bəyannamənin imzalanması ilə bu
mühüm layihənin əsası qoyulub, sonrakı dövrdə
də Avropa İttifaqı bu çərçivədə həyata
keçirilən tədbirlərə güclü dəstək
verib.
Cənub Qaz Dəhlizinin
əhəmiyyəti
Cənub Qaz Dəhlizi:
- Qarşıdan gələn 100 il ərzində
Azərbaycan xalqına xidmət edəcək və milli
iqtisadiyyatın inkişafında mühüm amil olacaq;
- Azərbaycanın regionda və
Avropada əhəmiyyətinin artmasını, Azərbaycanla Qərb
arasında münasibətlərin daha yüksək pilləyə
qalxmasını şərtləndirəcək. ABŞ
Prezidenti D.Tramp bildirib: “Enerji sahəsində ABŞ-Azərbaycan
əməkdaşlığı bu il ilk qazın Cənub Qaz Dəhlizi
vasitəsilə nəqli sayəsində zirvəyə yüksəlib”;
- Azərbaycanın təkcə
enerji ixrac edən ölkə kimi deyil, həm də onu nəql
edən və tranzit ölkə kimi əhəmiyyəti
artacaq;
- Avropanın enerji təchizatının
şaxələndirilməsində ciddi amilə çevriləcək;
- Region ölkələrinin öz
enerji resurslarını dünya bazarına çıxarmaq
üçün yeni mənbə rolunu oynayacaq;
- Regionun və Avropanın enerji təhlükəsizliyinin
təmin edilməsində böyük rol oynayacaq;
- Dövlətlər və xalqlar
arasında qarşılıqlı əməkdaşlığın,
işgüzar əlaqələrin inkişafına töhfə
verəcək;
- Regionda təhlükəsizliyin və
sabitliyin təmin olunmasına ciddi təsir göstərəcək;
- Layihədə iştirak edən
bütün ölkələr, şirkətlər mənfəət
əldə edəcək, yeni iş yerləri yaradılacaq və
insanların rifahının yüksəlməsinə müsbət
təsir göstərəcək.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
qeyd etdiyi kimi, Cənub Qaz Dəhlizi Azərbaycanın liderliyi
ilə həyata keçirilən, tarixi əhəmiyyətə
malik, xalqımızın firavan gələcəyini təmin
edən, regionda, Avropada təhlükəsizliyin, əməkdaşlığın
möhkəmlənməsinə xidmət göstərən
qlobal layihədir.
Azərbaycan.-
2018.- 31 may.- S.4.