“...Bir ulduzdur hər ləçəyi”

Bir payız axşamı quşların uça bildiyi yüksəklikdən də bir qədər yuxarı qalxıb Bakı Dənizkənarı Milli Parkını seyr etsəniz, uzunluğu kilometrlərlə ölçülən sahil zolağında sayrışan saysız-hesabsız işıqları Xəzər adlı bir gözəlin sinəsində bərq vuran büllur qaşlarla bəzədilmiş boyunbağıya bənzədəcəksiniz. Dənizdəki fəvvarənin, "Crystal Hall”un, "Alov qüllələri”nin və Qız qalasının nura qərq olan gecə görünüşü sizə elə təsir bağışlayacaq ki, özünüzü başqa aləmdə hiss edəcək, romantik duyğulardan yaxa qurtara bilməyəcəksiniz.

Moskvadan gələn tələbəlik yoldaşım Liliya Militskaya Şəhidlər xiyabanından Xəzərin sinəsində bərq vuran Ayı görəndə yadına Parisi, Sena bulvarını saldı:

- Paris Senadan bu qədər yüksəklikdə yerləşmir. Bakı bulvarı sonsuzluğa açılan ümman təsiri bağışlayır. İnsan təxəyyülü bu ənginliklərdə qanad çalıb qıy vura bilir. Burada təbiət, bulvar və insanlar arasında harmoniya var. Toya hazırlaşan gənclərin gecəyarısı selfi çəkdirməsi də o deməkdir ki, siz şəhərinizi sevirsiniz.

Paytaxtımızı ziyarət edən başqa bir tələbə yoldaşım İrina Mojayeva Bakıdan birbaşa İtaliyaya uçdu və gözləmədiyim bir məktub yazdı:

"İndi İtaliyadayam. Amma sənə deyim ki, Roma ilə Bakını müqayisə etmək mümkün deyil.

Sizin paytaxt əfsanəvi şəhərdir. İnsanlar, küçələr və adamlar bir-birinə eyni mahnının notları kimi bağlanırlar. Şəhər təmizliyi, insanlar nəcibliyi və xoş rəftarı ilə ürək açır. Roma nə qədər qədim olsa da, Bakıya nisbətən səliqəsiz, insanları böyük şəhərlərin sakinləri kimi digərlərinə qarşı biganədirlər. İndi başa düşürəm ki, Bakını uşaq kimi sevirəm. Sizin paytaxtın gecəyarısınadək işləyən çayxanaları üçün darıxıram. Orada sizinlə xatirələrimizi bölüşürdük, deyib-gülürdük. Adət etdiyimiz kimi, heç kim içib keflənmirdi, sərxoş olmurdu, doyunca danışa bilirdik. Mən Romada Bakı üçün daha çox darıxıram, Bakıya vurulmuşam və mənə onsuz yaşamaq asan olmayacaq. Bakı bulvarı isə şəksiz sizin paytaxtın şah əsəridir. Bakıdan uçanda siz mənə bir zənbil nar və bir də təzətər nar çiçəkləri ilə bəzədilmiş gül dəstəsi bağışladınız. Ömrümdə ilk dəfə idi ki, bir meyvənin yazını da, payızını da qoşa görürdüm. Elə xoşbəxt idim ki!!!”

Artıq on ildən çoxdur ki, Bakıya kim gəlirsə gəlsin, bulvara baş çəkməmiş səfərini bitmiş hesab etmir. Azərbaycanın bütün bölgələri əcnəbi qonaqları özünə cəlb edir. Qubaya gedirdim, avtovağzalda qoca qadın soruşdu ki, ingilis dilini bilirsinizmi. Özümü sındırmamaq üçün maraqlandım ki, rus dilini, türkcəni bilirsinizmi? "Yox” deyəndə sevindim, amma fransızca danışanda yadıma düşdü ki, sovet yazıçısı İlya Erenburqla Amerika yazıçısı Ernest Hemenquey biri fransızca, o biri də ispanca danışardılar. Yəni dillər yaxındır. İspanca unutduğum sözləri, şəkilçiləri güclə yadıma salır, söhbəti birtəhər çürüdürdüm. Monika danışırdı ki, 86 yaşı var. Bakı onun ömrünə yeni illər caladı. İndi də rayonları gəzmək istəyir. Qubada qəribdir deyə Monikanı maşına otuzdurduq və izin istədik ki, anamız yaşında olduğu üçün ona yardımçı olmağı bizə rəva bilsin. Onu mehmanxanaya yerləşdirdik. Ünvanı istədi, verib ayrıldıq. İki həftədən sonra Monikadan minnətdarlıq məktubu gəldi ki, siz azərbaycanlılar nə qədər nəzakətlisiniz. Hər yerdə mənə yaşıma görə sayğı göstərdilər. Sizə öz oğlum kimi minnətdarlığımı bildirirəm. Rayonlara heyran qaldım, Bakıya aludə oldum, bulvarınız isə yaddaşıma Azərbaycan mədəniyyətinin tacı kimi həkk olundu”.

Bakı bulvarına hamı heyran qalır. Bunu dəfələrlə dövlət başçısı qeyd edib. Müxtəlif dövlətlərin siyasi liderləri, məşhur simaları həmişə bunu etiraf ediblər.

Bu gün Bakı Dənizkənarı Milli Parkının inkişafı şəxsən dövlət başçısının nəzarəti altındadır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 31 iyul tarixli fərmanı ilə təsdiq etdiyi Dənizkənarı Bulvar İdarəsinin nizamnaməsində toxunulan vacib məsələlərdən biri də dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları ilə, beynəlxalq və qeyri-hökumət təşkilatları ilə, digər hüquqi və fiziki şəxslərlə qarşılıqlı münasibətlərin qurulması və inkişaf etdirilməsidir. Sənəddə, həmçinin Milli Park ərazisində turizmi inkişaf etdirmək və bununla bağlı infrastrukturun yaradılmasını təşkil etmək, turizm sahəsində hüquqi və fiziki şəxslərlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq nəzərdə tutulur. Turizmin inkişafı məqsədilə müstəqil ekspertlərin və mütəxəssislərin bulvarın fəaliyyətinə cəlb edilməsi zəruri sayılır. Bu isə o deməkdir ki, Dənizkənarı Bulvar İdarəsinin perspektiv inkişafı üçün ideyaların bolluğu uğurdur. Məhz bu ideyaların çoxluğu daha üstününü, daha faydalısını seçməyə və tətbiq etməyə imkan verir. Bu baxımdan görüşdüyümüz turistlərin əksəriyyətinin diqqətini çəkən, onları valeh edən məqamlar xalqımızın tarixi, milli-mədəni irsi, əfsanələri və ənənələri ilə bağlıdır.

Bakı bulvarındakı Xalça Muzeyi, Muğam Mərkəzi yalnız bulvarın görkəmini dəyişdirmir, həm də əcnəbi turistləri keçmişimizə, qədimliyimizə dəvət edir.

Bu baxımdan yaponların sevdiyi və bütün dünyaya tanıtdığı sakura (albalı) budağı qədər və bəlkə də ondan daha çox sevdiyimiz nar ağacından söz açmağa dəyər.

Bir nar çiçəyinin bu dərəcədə insan ruhuna bütün gözəlliklərin və eşqlərin rəmzi kimi hakim kəsilməsi qəribə deyilmi? Özünü unudub nar çiçəyinin ləçəklərinin arxasındakı qərib fəzaları kəşf edən və geriyə yolu olmayan şairlərimiz, bəstəkarlarımız varsa, nara qoşulan mahnılar heç vaxt dəbdən düşmürsə, deməli, biz də yaponlar kimi minlərlə turistə anlada bilərik ki, Azərbaycan misilsiz əfsanələrin vətənidir, onun hər qarışında bir sevgi dastanı yatır. Nar çiçəyi, nar ağacı bu baxımdan ecazkar gücə malikdir.

Vətən elə bir məfhumdur ki, biz onun hər qarışını, hər çiçəyini qənirsiz bir sevgi ilə özümüz sevməsək və bütün dünyaya bu barədə böyük məhəbbətlə danışmasaq, əcnəbilər nə bizi anlayacaq, nə də ki ipəyimizin, xalçalarımızın, muğamımızın və tərənnüm etdiyimiz meyvələrin, çiçəklərin bənzərsizliyini dərk edəcəklər.

Sakura budağı beş-on gün çiçəkləyirsə, nar ağacı Azərbaycanda təxminən mayın 15-dən çiçəkləməyə başlayır və bu nar baharı nə az-nə də çox, düz üç ay - payızadək davam edir. Uzunluğu kilometrlərlə ölçülən Bakı bulvarında kiçik bir nar alleyası salınarsa, ona rəmzi bir ad verilərsə, dənzikənarı bulvar əcnəbilərı özünə daha ürəkdən bağlayacaq, bir daha buralara qayıtmağa sövq edəcək.

Məsələ burasındadır ki, narla bağlı əfsanələr Qərb mədəniyyətindən də eyni poetik tərzdə keçir. Amma Şərq dünyası narı bütün meyvələrin tacı kimi daha uca tutub, onun şəninə daha çox əfsanələr yaradıb. Azərbaycanlılar da nara məhəbbətində heç bir xalqdan geridə deyil. Xatirələrin kəpənək qanadlarında çırpınaraq ruhumuzda əbədi pərvazlanan bu nar ləçəkləri bizim üçün təbiətin ən gözəl, həzin və lirik bəstəsidir. Bakıda nar ağacı mayın 15-də çiçəkləyir və bu uzun nar baharı sentyabrın sonuna kimi davam edir. İndi təsəvvür edin ki, Bakı bulvarında belə bir nar alleyası var. Narın payızına qonaq gələn əcnəbilər bu ağaclarda yetişən meyvələrlə yanaşı, nar çiçəklərini görəndə sevinclərinin həddi-hüdudu olmayacaq. Yüz gündən artıq çiçəkləyən nar ağacı bulvara da ayrı bir görkəm verəcək, insanlara yeni möcüzə, nadir əfsanə təsiri bağışlayacaq.

Əksər xalqlarda narın meyvəsi də, çiçəyi də sərvət, bolluq və bərəkət rəmzi sayılır. Amma bizim müqəddəs kitabımızda deyilir ki, nar ağacları cənnət bağında bitir. Bibliya əfsanələrində nar əsl "cənnət alması” imiş. Fars imperiyasının banisi hökmdar Kir isə bacarıqlı sərkərdələrin sayının narın içərisindəki dənələr qədər çox olmasını arzu edərdi.

Sevimli peyğəmbərimiz də paxıllığı, nifrəti və kini insanın içindən təmizləyən meyvə kimi nar yeməyi məsləhət görərdi. Narın rəsmi Misir ehramlarında, qədim Bizans parçalarının üzərində, antik yunan və ərəb ornamentlərində tapılmışdır. Qədim yunan mifologiyasında narın öz yeri var. Yunanlar inanardılar ki, nar yemək insana ölümsüzlük bəxş edir. Nar Yunanıstanda həm də ər-arvad sadiqliyinin simvolu olmuşdur. Çin toylarında şirin nar dənələrini yeməklə bəylə gəlinə xeyir-dua verirlər. Azərbaycan əfsanələrində isə deyilir ki, nar sevgi və eşq simvoludur. Qədimdə sözlə sevgini bildirməkdə çətinlik çəkən gənclər qızlara nar gətirməklə öz hisslərini büruzə verər, sevgilərini etiraf edərdilər. Nargilə, Gülnarə kimi adların verilməsi də bizim nara olan sonsuz bağlılığımızın nişanəsidir.

Bahadur İMANQULİYEV,

Azərbaycan.- 2018.-25 noyabr.- S.1; 8.