Kümçülüyün yeni inkişaf dövrü başlayır

Azərbaycan özünü ipəkqurdu toxumu ilə tam təmin edə biləcək

Son 3 ildə bir sıra ənənəvi kənd təsərrüfatı sahələri ilə yanaşı baramaçılığa da təkan verilib. Bunun da nəticəsində müvafiq istiqamətdə əhəmiyyətli inkişafa şərait yaranıb. İlk növbədə insanlar üçün yadlaşmaqda olan gəlirli bir sahə yenidən dirçəlib.

İkincisi, baramaçılığın yem bazasının formalaşdırılması ilə paralel, həm də barama istehsalında dinamik artıma nail olunub. Bu da, öz növbəsində, tarixi ənənələri ilə tanınan Şəki İpək Kombinatının yenidən normal fəaliyyət göstərməsini stimullaşdırıb. Sadaladıqlarımız arasında ən vaciblərindən biri də bu ilin oktyabr ayında Prezident İlham Əliyevin Qax şəhərinə səfəri çərçivəsində tamamilə yenidən qurulan Qax Damazlıq-İpəkçilik Stansiyasının açılışını etməsidir.

Stansiyanın direktoru Əkrəm Fətəliyev məlumat verdi ki, bu müəssisə 1973-cü ildən fəaliyyət göstərir. O dövrdən burada elit və super elit ipəkqurdu toxumlarının hazırlanması həyata keçirilib. Həmin illərdə respublikanın 7 ədəd barama toxumu zavodu olub. Mövcud zavodlar məhz bu stansiyada istehsal olunan elit toxumla təmin ediliblər. Onlar da ondan hibrid toxum hazırlayaraq respublikanın ipəkqurdu toxumu ilə təminatını həyata keçiriblər.

Ə.Fətəliyev deyir ki, o zamanlarda Azərbaycanın xaricdən ipəkqurdu toxumu almasına ehtiyac olmayıb. Lakin müəssisə 1997-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb. Səbəb isə ölkədə yaşanan iqtisadi böhran idi. Nə qədər çətin olsa da, 2002-ci ildə Şəki İpək Kombinatı ipəkqurdu toxumları ilə təminat məsələsini öz üzərinə götürüb. Lakin onların da xaricdən toxum alıb gətirmələrinə baxmayaraq, nəzərdə tutulan hədəfə çatmaqda problemlər yaşanıb.

Bir sıra sahələr kimi, dövlət dəstəyi baramaçılıqda da intibah dövrünün yaşanması üçün üfüqlər açdı. 2016-cı ildən bu sahənin inkişaf etdirilməsi dövlət başçısının xüsusi diqqətində olduqdan sonra vəziyyət tamamilə dəyişdi. Beləliklə, ölkəmizdə ipəkçiliyin növbəti inkişaf dövrü başlandı. Elə həmin il respublikamıza 1500 qutu ipəkqurdu toxumu gətirildi. Onun bir hissəsi İran İslam Respublikasından, digər hissəsi isə Çin Xalq Respublikasından idxal olundu. Onların da hamısının inkubasiyası Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasında həyata keçirildi. Burada dirildilən ipəkqurdu toxumları sonradan bölgü üzrə rayonlara paylandı.

2017-ci ildə isə 6 min qutudan 245 ton yaş barama istehsal edildi. Məhz elə həmin il ölkə Prezidenti İlham Əliyev Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasının yenidən qurulması ilə bağlı sərəncam verdi. Bu məqsədlə 4,5 milyon manat pul vəsaiti ayrıldı. Cari ilin oktyabr ayında stansiyanın açılışı oldu. Burada ipəkqurdu toxumlarının hazırlanması üçün lazımi şərait var. Quraşdırılan müasir texnologiyalar isə qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq istiqamətində hərtərəfli təminatlar yaradır.

Hazırda stansiyada xaricdən gətirilmiş "Elit” toxum var. Bu gün onun hazırlanması işləri gedir. Noyabrın sonunda o, soyuducuya qışlamaya qoyulur. 2019-cu ildə 6-7 min ton qutu aralığında toxum hazır olacaq. Keçən il ölkəyə 13 min qutu ipəkqurdu toxumu gətirilməsini nəzərə alsaq, o zaman mövcud potensialın tələbatın təxminən 50 faizini təmin edəcəyi qənaəti yaranır. Hazırkı templə 2021-ci ildə stansiya respublikanın ipəkqurdu toxumu tələbatını tamamilə təmin edə biləcək. Ümumiyyətlə isə stansiyanın istehsal gücü 40 min qutuya müəyyənləşib. Bu da 1 ton 200 kiloqram ipəkqurdu toxumu deməkdir. Həmin toxumdan da 2 min ton yaş barama istehsalı mümkündür. Gələcəkdə istehsal həcminin daha da artırılması nəzərdə tutularsa, o zaman əlavə zavodun tikilməsinə ehtiyac yaranacaq.

Nəzərdə tutulan hədəfə çatmaq isə yalnız mərhələlərlə aparılan iş şəraitində mümkündür. Bu zaman mütləq yem bazasının yaradılmasına diqqət yetirilməlidir. Hazırda həmin istiqamətdə ardıcıl tədbirlər görülür. Bu məqsədə nail olunması üçün həm ÇXR-dən idxal olunan, həm də yerli şəraitdə yetişdirilən tut tingləri sahələrə köçürülür. Qeyd olunan işlər paralel aparıldığı üçün qarşıdakı hədəfə çatmaq şübhə yaratmır. Hədəf isə 2025-ci ildə respublikamızda 6 min ton yaş barama istehsalına nail olmaqdır.

Qax Damazlıq-İpəkçilik Stansiyası fəaliyyətini yalnız toxum hazırlanması və onun realizəsi ilə məhdudlaşdırmır. Müəssisənin təcrübəli mütəxəssisləri vaxtaşırı rayonlarda olaraq kümdarlarla görüşür. Qeyd edək ki, 2018-ci ildə ölkəmizdə 3200 nəfər kümçülüklə məşğul olub. İl ərzində respublika 7 region üzrə bölünərək hər birində ipəkqurdu bəsləyən bütün rayonların kümdarları cəlb olunaraq onlara seminarlar keçirilib. Seminarlarda kümxanaların mövsümə hazırlanması, ipəkqurdunun yemləmə qaydası, saxlanan məkanın temperaturu, xəstəliklərdən qorunma qaydaları izah olunub.

Qeyd edək ki, hazırda stansiyada 11 nəfər çalışır. Layihə tam gücünə çatdıqda isə bu həcm 60 nəfər təşkil edəcək. Mösümi işlər zamanı isə əlavə götürülən müvəqqəti işçilərlə birlikdə burada çalışanların sayı təxminən 150 nəfər təşkil edəcək.

Əli SƏLİMOV

Azərbaycan.- 2018.- 30 noyabr.- S. 1; 6.