Regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət Proqramının icrasının
dördüncü ilinin yekunlarına həsr olunan konfrans
keçirilib
Prezident İlham
Əliyevin yekun nitqi
- Qeyd etdiyim kimi, bu il üçüncü Dövlət Proqramı başa çatır. Bu il görüləcək işlər haqqında tapşırıqlar verəcəyəm. Bütün bu tapşırıqlar ilin sonuna qədər yerinə yetirilməlidir.
Yenə də həmişə olduğu kimi, ilk növbədə, bu il infrastruktur layihələri ilə bağlı görüləcək işlər aşağıdakılardır.
Qazlaşdırma bu ilin sonuna qədər 95 faizə çatdırılmalıdır. Bu, çox yüksək göstəricidir. Hesab edirəm ki, bu göstəriciyə görə də biz dünya miqyasında qabaqcıl yerlərdəyik. Relyefimizi nəzərə alsaq, bir daha görərik ki, bu, nə qədər mürəkkəb işdir. Ona görə bu gün də qazlaşdırmanın səviyyəsi - 93 faiz yaxşı göstəricidir. Ancaq bilməliyik, hələ də bir çox kəndlər var ki, oraya qaz xətləri çəkilməyib. Dövlət büdcəsində bu məqsədlər üçün bu il Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinə 100 milyon manata yaxın vəsait nəzərdə tutulur. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti bu işləri qısa müddət ərzində görməlidir və qazlaşdırma 95 faizə çatmalıdır. Ondan sonra, gələn il isə baxacağıq ki, ucqar dağ kəndlərinə qaz xətlərinin çəkilişi ilə bağlı hansı addımlar atılmalıdır.
Giriş sözümdə qeyd etdiyim kimi, bu gün Azərbaycan öz enerji təhlükəsizliyini tam təmin edir və digər ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə öz töhfəsini verir. İndi bizdə elektrik enerjisi ilə bağlı heç bir problem yoxdur və bu il yeni böyük elektrik stansiyası işə düşməlidir. Bu stansiya artıq bir neçə ildir ki, inşa edilir, “Şimal-2” elektrik stansiyasının açılışı bu il nəzərdə tutulur. Stansiyanın generasiya gücü 400 meqavatdır. Çox böyük stansiyadır, bizə əlavə potensial verəcək və əlbəttə ki, ilk növbədə, ixrac imkanlarımızı artıracaq. Çünki ölkə daxilində elektrik enerjisi ilə problemlər öz həllini tapıb, bizim əlavə ixrac imkanlarımız olacaqdır. Bununla belə, bu il bölgələrdə yeni yarımstansiyaların tikilməsi, elektrik xətlərinin çəkilməsi, onların və transformatorların dəyişdirilməsi, yəni, elektrik təsərrüfatının yenidən qurulması, müasirləşdirilməsi istiqamətində kifayət qədər böyük investisiya layihələri icra ediləcəkdir.
İçməli su və kanalizasiya layihələri ilə bağlı işlər davam etdiriləcək. Bu il ən azı üç şəhərin içməli su və kanalizasiya problemi tam həll olunacaqdır. Mingəçevir, Qəbələ və Ağdaş şəhərlərində işlərin, layihələrin tamamlanması nəzərdə tutulur. Bununla paralel olaraq, daha 20 şəhərdə içməli su və kanalizasiya layihələri icra ediləcək. İl ərzində baxarıq, bəlkə, bu şəhərlər arasında da bu il başa çatacaq layihələr ola bilər. Giriş sözümdə qeyd etdiyim kimi, fasiləsiz su ilə təmin olunan əhali 67 faizdir, Bakı şəhərində 81, bölgələrdə 43. Bu məsələni həll etmək üçün, eyni zamanda, çaylarboyu yerləşən kəndlərdə müasir sutəmizləyici qurğuların tikintisi nəzərdə tutulur. Əvvəlki illərdə də belə layihələr icra edilib və çaylarboyu yerləşən kəndlərdə yüz minlərlə əhali bu imkanlardan faydalanıb. Bu il də bu layihələrin icrası nəzərdə tutulur və ən azı 300 subartezian quyusu qazılmalıdır. Vətəndaşlar bundan həm məişətdə, həm də kənd təsərrüfatında istifadə edirlər.
Meliorasiya ilə bağlı. Bu il ən azı 100 min hektar suvarılmayan torpaqlara su verilməlidir. Beləliklə, biz 2017-2018-ci illərdə 200 mindən çox hektara suyun təminatını təşkil edəcəyik. Bir neçə önəmli kanal layihələri icra ediləcəkdir. Dövlət İnvestisiya Proqramında kifayət qədər vəsait nəzərdə tutulur. Dövlət İnvestisiya Proqramında bu məsələ ilə bağlı olan bütün layihələr ilin sonuna qədər icra edilməlidir. Meliorativ tədbirlərin yaxşılaşdırılması və sudan səmərəli istifadə edilməsi üçün pivot suvarma sistemlərinin geniş tətbiqi təmin olunmalıdır. Bu məqsədlə ölkəmizdə pivot qurğularının istehsalı təşkil olunur ki, artıq xaricə vəsait getməsinin qarşısını alaq və özümüzü bu qurğularla özümüz təmin edək. Fermer təsərrüfatlarında, xüsusilə böyük aqroparklarda bu sistemlərdən mütləq istifadə olunmalıdır. Çünki bu, məhsuldarlığı böyük dərəcədə artırır və sudan səmərəli istifadə olunmasına imkan yaradır.
Bu il 2300 kilometr avtomobil
yolları - həm magistral, şəhərlərarası, eyni
zamanda, kənd yolları çəkiləcək. Keçən
il şərti olaraq “40 yol” adlandırılan layihə çərçivəsində
500-dən çox kəndin yolu tikildi,
abadlaşdırıldı. Bu il isə minimum 600 kəndin yolu
tikilməlidir. Bu məqsədlə kifayət qədər vəsait
nəzərdə tutulubdur. Eyni zamanda, bu il biz yeni magistral yolun tikintisi
ilə ciddi məşğul olacağıq. Sumqayıt
şəhərindən Rusiya sərhədinə qədər
yeni yolun çəkilişi də nəzərdə
tutulmuşdur.
Bu il sosial obyektlərin
tikintisi ilə bağlı aşağıdakı tədbirlər
nəzərdə tutulur.
Altı şəhərdə
- Qazax, Qobustan, Şəmkir, Quba, Naftalan və Goranboy şəhərlərində
yeni rayon mərkəzi xəstəxanalarının tikintisi
başa çatmalıdır. Eyni zamanda, Füzuli
rayonunda və Qəbələ şəhərində rayon mərkəzi
xəstəxanalarının tikintisi aparılacaqdır ki, bu xəstəxanalar
2019-cu ildə istifadəyə verilsin. Ancaq
onu da qeyd etməliyəm ki, həm Füzuli, həm də Qəbələ
rayonlarında vaxtilə müasir diaqnostika mərkəzləri
istifadəyə verilib. Yəni, orada keyfiyyətli
tibbi xidmət almaq üçün imkanlar var, sadəcə
olaraq, yeni xəstəxanaların tikintisi təmin ediləcəkdir.
Keçən il 5
milyondan çox vətəndaş pulsuz tibbi müayinədən
keçib. Bu da bildiyimə görə, dünya
praktikasında yeganə bir hadisədir ki, biz bunu edirik.
Əlbəttə ki, bu il də vətəndaşlar
bu gözəl imkanlardan istifadə etməlidirlər və
artıq edirlər. Mən əvvəlki illərdə
rayon mərkəzi xəstəxanalarının
açılışı zamanı demək olar ki, həmişə
vətəndaşlara üz tutaraq onları bu məsələyə
dəvət edirdim. Bu gün isə
artıq bütün bölgələrdə keyfiyyətli
tibbi xidmət almaq üçün müasir avadanlıq,
müasir xəstəxanalar var və şadam ki, vətəndaşlar
bu imkanlardan istifadə edirlər.
Təhsil sahəsində. Bu il 137
modul tipli məktəb tikiləcək. Kəndlərdə
100-dən çox məktəb qazlaşdırılacaq,
yüzlərlə məktəbdə təmir işləri
aparılacaq. Bakı şəhərində isə 12 məktəb
əsaslı təmir ediləcək . Beləliklə, biz Bakı şəhərində məktəb
tikintisi və təmiri problemlərinin həllinə nail
olacağıq. Əlbəttə ki,
növbəti illərdə bütün bölgələrdə,
rayonlarda yeni məktəblər tikiləcək, təmir
olunacaq. Ancaq qarşıya məqsəd qoyulub ki, bu il biz qəzalı məktəblərin təmiri
ilə bağlı bütün proqramı icra edək. Hesab edirəm ki, bu, mümkündür.
Dörd şəhərdə
Olimpiya İdman mərkəzləri tikilməlidir. Onlardan ikisi bu il, ikisi isə gələn il istifadəyə
veriləcəkdir.
Məcburi
köçkünlər üçün yeni binaların, evlərin
tikintisi davam etdiriləcək. Bu məsələyə
çox böyük diqqət göstərilir. Bu günə qədər 265 min köçkün
yeni evlərlə, mənzillərlə təmin edilib.
Keçən il biz Cocuq Mərcanlı kəndinin
bərpasını təmin etdik. Bu, tarixi hadisədir.
Eyni zamanda, Şıxarx qəsəbəsində
böyük şəhərcik tikilib - 1170 ailəlik, Cocuq Mərcanlıda
isə 150 ailəlik. Bu layihələrin
xüsusi əhəmiyyəti var. Çünki bu layihələr
vaxtilə işğal edilmiş və Ordumuz tərəfindən
işğaldan azad olunmuş torpaqlarda icra edilibdir. Bu layihələrin icrası, eyni zamanda, onu göstərir
ki, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa
edəcək və dağıdılmış bu ərazilərdə
yeni şəhərlər, qəsəbələr, kəndlər,
məktəblər, yaşayış binaları, bütün
infrastruktur tikiləcək. Cocuq Mərcanlının
və Şıxarxın timsalında biz dövlətimizin,
xalqımızın iradəsini göstəririk. Bir daha göstəririk ki, Azərbaycan xalqı
heç vaxt işğalla barışmayacaq və Azərbaycan
köçkünləri öz doğma torpaqlarına getməyə
hazırdırlar. Bu gün ölkəmizin
iqtisadi və hərbi potensialı heç kəsə sirr
deyil və Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin ədalətli, beynəlxalq hüququn
normalarına uyğun, ölkəmizin ərazi
bütövlüyü çərçivəsində həll
edilməsi bizim əsas vəzifəmizdir. Bu
məsələ ancaq ölkəmizin ərazi
bütövlüyü çərçivəsində öz
həllini tapmalıdır. Bu il 20 min
köçkün yeni evlərlə təmin ediləcək.
Keçən il biz 12 min
köçkünü yerləşdirdik. Bu il
4 min ailəyə - ən azı 20 min köçkünə
yeni evlər veriləcək. Beləliklə, evlərlə,
mənzillərlə, yaxşı şəraitlə təmin
ediləcək köçkünlərin sayı təqribən
290 minə yaxın olacaqdır. Ancaq bu, minimum
proqramdır, əgər il ərzində
imkan olarsa, biz bu sayı artıracağıq.
Mən giriş sözümdə
iş yerlərinin yaradılması ilə bağlı fikirlərimi
bildirdim. Bu, daimi proses olmalıdır. Əhalinin artımı
daim yeni iş yerlərinin yaradılmasını tələb
edir. Hesab edirəm ki, keçən il bu
istiqamətdə rekord nəticə əldə edilmiş, 177
min daimi iş yeri açılmışdır. Bu il də əlbəttə ki, bu istiqamətdə
işlər görüləcək. Bizim planlarımız,
bölgələrə və böyük şəhərlərə
qoyulan investisiyalar əslində iş yerlərinin
yaradılmasını təmin edir. Böyük tikinti və
infrastruktur layihələri, sənaye obyektlərinin işə
düşməsi, əlbəttə ki, iş yerlərinin
açılmasına şərait yaradır.
Bu il biz
özünüməşğulluq proqramını daha da
böyük həcmdə icra edəcəyik. Bu proqramı biz
demək olar ki, keçən il icra etməyə
başlamışıq. İlkin nəticələr
müsbətdir. Bu il isə atılan addımlar,
aparılan islahatlar nəticəsində kifayət qədər
böyük - 30 milyon manatdan çox vəsait olacaq və 6
min, bəlkə də 7 min ailə özünüməşğulluq
proqramına cəlb ediləcək. Bu, həm
iqtisadi, həm də psixoloji cəhətdən çox
gözəl layihədir, gözəl təşəbbüsdür.
Çünki bu gün hələ də ağır vəziyyətdə
yaşayan, dövlətdən sosial yardım alan
vətəndaşlar özləri pul qazanacaqlar, öz ailələrini
halal zəhmətləri ilə dolandıracaqlar və öz həyatlarını
quracaqlar. Dövlət isə öz dəstəyini
göstərəcək, lazım olan texnikanı, vasitələri
pulsuz verəcək ki, onlar öz işlərini qura bilsinlər.
Əgər biz hər il 6-7 min ailə
üçün belə şərait yaratsaq, onda sosial
yardıma heç kimin ehtiyacı olmayacaq.
Bu il biz, eyni
zamanda, “Ailə Biznesinə Asan Dəstək” layihəsinin
sürətli inkişafını görəcəyik. “ABAD” mərkəzlər
artıq yaradılır və mən, ümumiyyətlə, bu
şəraitlə, imkanlarla tanış
olmuşam. Bu da çox gözəl təşəbbüsdür.
Bu, fermerlərə, ailə təsərrüfatlarına
imkan verir ki, öz məhsullarını müasir formada yerli və
xarici bazarlara çıxarsınlar. Yenə
də dövlət bütün öhdəliyi, bütün
yükü öz üzərinə götürür. Fermerlərə, ailələrə konteynerlər,
metodik tövsiyələr verilir, şərait yaradılır
ki, onlar öz həyatlarını daha da
yaxşılaşdıra bilsinlər. Bu
günə qədər bu imkanlardan yararlanan fermerlər
yaxşı məhsul istehsal edirlər. Bal,
mürəbbə, ət və süd məhsulları, suvenirlər
istehsal olunur. İndi ölkəmizə gələn
turistlərin sayı kəskin şəkildə artır.
Ona görə hər bir turist maraqlıdır
ki, hansısa bir suvenir alsın. Əfsuslar
olsun ki, bizdə bu günə qədər şəhərdə
satılan, yəni, şəhərimizi, ölkəmizi əks
etdirən bu suvenirlər xaricdə istehsal edilir. Ona görə də bu, böyük bir qüsur,
böyük bir boşluq idi. İndi
çalışmalıyıq ki, bu suvenirlər Azərbaycanda
istehsal olunsun və “ABAD” bu sahədə də öz işini
görür. Ümumiyyətlə, mən
sahibkarlara da müraciət etmək istəyirəm ki, bu sahəyə
diqqət göstərsinlər. Çünki
turistlərin sayı artacaq, suvenirlərə daha da
böyük ehtiyac olacaqdır.
“ABAD”la bağlı bildirməliyəm
ki, dövlət, əlbəttə ki, öz üzərinə
bu funksiyanı götürüb. Amma hesab edirəm ki,
böyük biznes şirkətləri bu sahədə daha fəal
olmalıdırlar. Mən həm dövlət,
həm özəl şirkətlərə müraciət edərək
onları bu işlərə dəvət etmək istəyirəm.
Ümumiyyətlə, mən biznesin sosial məsuliyyəti
məsələləri ilə bağlı dəfələrlə
öz fikirlərimi bildirmişəm. Dövlət iş
adamlarına bu qədər şərait yaradır, həm
siyasi dəstək, həm də maliyyə dəstəyi
göstərir, iki milyard manatdan çox güzəştli
kreditlər verilib. Fermerlərə bu qədər
güzəştlər edilir, yanacaq, gübrə, subsidiyalar,
texnika dövlət tərəfindən verilir. Fermerlər vergilərdən azaddırlar, təkcə
torpaq vergisindən başqa. Ölkəmizdə
biznes mühitinin yaxşılaşdırılması,
islahatların aparılması istiqamətində bu qədər
işlər görülür və beynəlxalq qurumlar da bunu
qeyd edirlər. Bunun müqabilində iri
biznes qurumları gərək öz sosial məsuliyyətini dərk
etsinlər. Sosial məsuliyyət təkcə
hansısa xeyriyyəçiliklə məşğul olmaq
deyil. Sosial məsuliyyət, eyni zamanda,
kiçik biznesə, ailə biznesinə dəstək göstərməkdir.
Ona görə mən Prezident Administrasiyasına, müvafiq
nazirliklərə, İqtisadiyyat Nazirliyinə, Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyinə, digər aidiyyəti qurumlara tapşırıram
ki, bu məsələ ilə bağlı təkliflər
hazırlasınlar. Bəlkə böyük
biznes şirkətləri ilə bir görüş
keçirsinlər və onları ailə biznesinə dəstək
üçün bu proqrama cəlb etsinlər. Bu, ədalətli olar. Böyük
şirkətlər, xüsusilə dövlətdən,
dövlət siyasətindən yararlanıb böyük vəsait
əldə edən şirkətlər kiçik sahibkarlara dəstək
verməlidir.
Mən giriş sözümdə sərmayə
qoyuluşu ilə bağlı qeyd etdim ki, bu il
ən azı keçən ilin səviyyəsində sərmayə
nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, bölgələrdə
sərmayə qoyuluşu, əlbəttə ki, regional
inkişaf proqramlarının icrası üçün
çox önəmlidir. Dövlət
öz rolunu oynayıb və oynayacaq. Əgər
dövlət sərmayəsi olmasaydı, bölgələrdə
heç bir inkişafdan söhbət gedə bilməzdi.
Mən giriş sözümdə bu məsələyə
kifayət qədər geniş toxundum ki, dövlət
investisiya siyasəti nəticəsində bölgələrimizdə
demək olar ki, bütün infrastruktur layihələri icra
edilib və icra edilir. İndi isə vaxt gəlib
çatıb ki, yerli icra orqanları bu işlərdə daha
da fəal çalışsınlar və sərmayəni cəlb
etsinlər.
Bu gün bölgələrə sərmayə
qoyan daha çox yerli iş adamlarıdır. Əlbəttə,
burada təbii ki, iqlim amili də var. İndi hansısa məhsulu
yetişdirmək üçün müəyyən bir regionda
sərmayə qoyulmalıdır. Eyni
zamanda, rayonlarda yaşanan mühit, mövcud olan ab-hava,
investisiya iqlimi də rol oynayır. Ona
görə yerli icra orqanları bu işlərdə daha fəal
olmalıdırlar. Onlar iş adamlarını cəlb etməlidirlər
ki, gəlib sərmayə qoysunlar. Ancaq iş adamı sərmayə
yatırmaq istəyəndə bəzi hallarda onların
qabağına müəyyən şərtlər qoyurlar. Düzdür, belə hallar azalıb, amma hələ
də var. Ona görə yerli icra orqanları sərmayəni cəlb
etməlidirlər. O da həqiqətdir ki, ucqar rayonlar,
kiçik rayonlar var. Oraya qoyulan sərmayə böyük
rayonlara qoyulan sərmayə ilə müqayisə edilə bilməz.
Burada biz vahid bir qrafik əsasında təhlil
apara bilmərik. Ancaq, eyni zamanda, hər bir
rayonda özəl sərmayəni cəlb etmək, sahibkarlara
şərait yaratmaq üçün yerli icra orqanları,
onların rəhbərləri fəal işləməlidirlər.
Mən keçən il
cəlb edilmiş sərmayələrlə bağlı birinci
yerlərdə olan rayonları qeyd etmək istəyirəm. Həm
keçən il qoyulmuş sərmayənin,
həm də bu investisiya layihələrinin ümumi həcmi
ilə bağlı. Beləliklə, keçən il sərmayə
qoyuluşuna görə ilk onluğa aşağıdakı
rayonlar daxil edilib - Salyan, Qəbələ, Qazax, Lənkəran,
Abşeron, Ağstafa, Sumqayıt, Xaçmaz, Gəncə,
İsmayıllı. Keçən il ən
çox investisiyalar bu rayonlara qoyulub. Ancaq ümumi həcminə
görə 100 milyon manatdan çox olan sərmayə layihələri
beş rayonda icra ediləcək. Onların arasında birinci yerdə Abşeron
rayonudur. Qoyulacaq sərmayənin həcmi
250 milyon manat səviyyəsində gözlənilir. İkinci yerdə Sumqayıt şəhəridir, 186
milyon manat. Üçüncü yerdə
Saatlı rayonudur, 152 milyon manat. Dördüncü
yerdə Salyan rayonudur, 126 milyon manat. Beşinci
yerdə Qəbələ rayonudur, 116 milyon manat. Yəni, həcmi 100 milyon manatdan artıq olan layihələr
rayon üçün, əlbəttə ki, çox
yaxşı rəqəmdir. Yüz milyon
manata bir qədər çatmayan, - amma mən onu da qeyd etməliyəm,
- Gəncə şəhəridir, 98 milyon manat investisiya
qoyuluşu nəzərdə tutulur. Yəni,
bunlar çox böyük rəqəmdir, çox
yaxşı göstəricidir. İndi məndəki
bu cədvəldə bütün rayonlara qoyulan və qoyulacaq
sərmayənin həcmi var. Bu, geniş, ciddi təhlil ediləcək.
Ancaq deməliyəm ki, bu proses artıq başladı. Burada həm
dövlət qurumları, həm də iş adamları və
yerli icra orqanları birgə işləyirlər və birgə
işləməlidirlər.
Bu il nəqliyyatla,
dəmir yolu nəqliyyatı ilə bağlı bir neçə
önəmli layihə icra ediləcək. Qeyd
etdiyim kimi, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu işə
düşüb və artıq fəaliyyətə
başlayır. Maraq da çox
böyükdür, həm Davos Dünya İqtisadi Forumu
çərçivəsində, həm digər forumlarda bu məsələ
ciddi şəkildə müzakirə edilir. Demək olar ki, bu, dünyanın gündəliyində
duran infrastruktur-nəqliyyat layihələri arasında
xüsusi yer tutan layihədir. Şadam ki, təhlilçilər,
ekspertlər bu layihənin icrasında Azərbaycan dövlətinin
rolunu xüsusi qeyd edirlər və yüksək qiymətləndirirlər.
İndi biz çalışmalıyıq ki,
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun uğurlu fəaliyyəti
üçün lazımi tədbirlər görülsün və
əlbəttə ki, görüləcəkdir. Yeni vaqonların, sisternlərin, gəmilərin
istehsalı, konteynerlərin alınması istiqamətində
müvafiq göstərişlər verilmişdir. Artıq Asiyadan Qərb istiqamətinə yüklərin
sayı gündən-günə artmaqdadır. Beləliklə,
biz Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizinin
reallaşmasına nail ola bilmişik.
Bu il
Bakı-Böyük Kəsik dəmir yolunun yenidən
qurulması istiqamətində işlər görüləcək.
Təbii ki, bu yol fəaliyyətdədir. Ancaq biz bu yolu modernləşdirməliyik ki, sürət
artsın. Çünki biz
Bakı-Tbilisi-Qars yolu ilə göndəriləcək
çox böyük yüklər gözləyirik. Ona görə qatarların sürəti yüksək
olmalıdır və eyni zamanda, bu, vətəndaşlar
üçün də çox önəmlidir. Sürət yüksək olduqda əminəm ki, vətəndaşlar
qərb istiqamətinə, qərb bölgəsindəki şəhərlərə
qatarla getməyə üstünlük verəcəklər.
Xüsusilə nəzərə alsaq ki, yeni,
müasir sərnişin qatarları da alınır və
alınacaq, çox rahat gediş-gəliş təmin ediləcək.
Qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan
öz ərazisində Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi
ilə bağlı bütün işləri görüb. Ancaq növbəti
illərdə biz bu xətti də ölkə ərazisində
tədricən yenidən qurmalıyıq. Çünki
bu istiqamət üzrə də böyük yüklər
gözlənilir. Mövcud dəmir yolu
infrastrukturu bu yükləri ötürə bilməyəcək.
Ona görə builki investisiya proqramında
Bakı-Yalama və Bakı-Astara dəmir yollarının
modernləşdirilməsi və yenidən qurulması, təmiri,
çəkilişi nəzərdə tutulub, vəsait də
ayrılıb və işlər dərhal
başlamalıdır. Hesab edirəm ki, bu il
Bakı-Yalama istiqamətində tikinti işləri
aparılacaqdır. Bakı-Astara istiqamətində isə bu il daha çox layihələndirmə işləri
aparılmalıdır. Çünki yolun bir
hissəsi sahil boyunca gedir. Bu, həm vətəndaşlara
narahatlıq gətirir, həm də cənub zonasının
turizm imkanlarını məhdudlaşdırır, eyni zamanda,
istədiyimiz həcmdə yüklərin daşınması
üçün şərait yaratmır. Ona
görə biz bu iki önəmli layihəni investisiya
proqramımıza daxil etmişik. Bu il
və gələn il bu işlər sürətlə
aparılmalıdır.
Qeyd etməliyəm ki, bu il, eyni zamanda, Bakı şəhərətrafı
dairəvi dəmir yolunun çəkilməsi nəzərdə
tutulur. Bu da şəhərin nəqliyyat
infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi üçün
çox önəmli layihədir. Əminəm
ki, Bakının və Bakıətrafı qəsəbələrin
sakinləri bunun nə dərəcədə böyük xeyri
olacağını hiss edəcəklər.
Turizm sektorunun inkişafını nəzərə
alaraq, bu il Qəbələ şəhərinə
dəmir yolunun çəkilişi başlanmalıdır. Çünki Qəbələ Bakıdan sonra ölkəmizin
ikinci turizm mərkəzidir və beynəlxalq turizm mərkəzinə
çevrilir. Vaxtilə biz Qəbələdə
beynəlxalq aeroport inşa etdik. Bu gün
bu beynəlxalq aeroport müxtəlif ölkələrə
uçuşları təşkil etmək imkanı yaradır.
Əgər onu vaxtında tikməsəydik, bəlkə
Qəbələyə bu qədər turist gəlməzdi.
Bakı-Yalama yolunun tikintisi ilə paralel olaraq,
Qusar rayonuna da dəmir yolunun çəkilişi
planlarımızda var. Eyni zamanda, yeni, müasir vaqonlar,
lokomotivlər alınacaq və beləliklə, dəmir yolu
infrastrukturu tam müasirləşəcək.
Ələt Dəniz Ticarət
Limanının tikintisi bu il başa
çatmalıdır. Bu yaxınlarda mən
orada olmuşam, işlərlə maraqlanmışam. Yəni,
işlərin tamamlanmasına az vaxt
qalır. Beləliklə, 15 milyon ton yükü
aşıra biləcək Xəzər dənizinin ən
böyük ticarət limanı fəaliyyətə
başlayacaq. Yüz min konteynerin
daşınması nəzərdə tutulur. Baxarıq, əgər buna daha böyük tələbat
olarsa, hesab edirəm ki, biz Ələt limanını qısa
müddət ərzində genişləndirə bilərik.
Bunun üçün bütün imkanlar var,
texniki imkanlarımız da kifayət qədər
böyükdür. Bu da tarixi layihədir.
Çünki Azərbaycan açıq dənizlərə
çıxışı olmayan ölkədir. Adətən belə ölkələr nəqliyyat mərkəzi
rolunu oynaya bilmir. Ancaq buna baxmayaraq,
açıq dənizlərə, okeanlara
çıxışımız olmaya-olmaya biz nəinki
regionun, Avrasiyanın nəqliyyat mərkəzlərinin birinə
çevrilirik və Şimal-Cənub, Şərq-Qərb nəqliyyat
dəhlizləri Azərbaycan ərazisindən keçir.
Bu dəhlizlər onlarla ölkəni bir-birinə
bağlayır, onlarla ölkə üçün şərait
yaradır. Bu ölkələr arasında
yeganə ölkə Azərbaycandır ki, hər iki layihənin
fəal iştirakçısı və üzvüdür.
Bax, qapalı şəraitdə, açıq dənizə
çıxışı olmayan ölkədə belə layihələri
icra etmək tarixi xidmətimizdir.
Bu il üç
“ASAN xidmət” mərkəzi açılmalıdır - Mingəçevir,
Şəki, İmişli şəhərlərində. Beləliklə, bu mərkəzlərin sayı 15-ə
çatacaq. Beş mərkəzin tikintisi isə bu il başlanmalıdır. Onların
açılışı gələn il
nəzərdə tutulur. Beləliklə, gələn il bizim 20 “ASAN xidmət” mərkəzimiz
olacaqdır.
Artıq keçən il
Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin –
MİDA-nın ikinci layihəsinə Hövsanda start verilib. İşlər gedəcək, orada on min insan sosial
evlərlə təmin ediləcək. Yasamal
layihəsi icra edilir. Artıq bu il
Yasamal layihəsinin evlərinin bir hissəsi vətəndaşlara
təqdim ediləcəkdir.
Hesab edirəm ki, turizmin
inkişafı ilə bağlı bölgələrdə yeni
otellərin tikilməsinə ehtiyac var. Bunu əlbəttə
ki, özəl sektor etməlidir. Özəl sektor əlbəttə
ki, hər şeyi yaxşı bilir. Bilir
ki, haraya, nə vaxt sərmayə qoymaq olar. Ancaq rəqəmlər də kifayət qədər
yaxşı mənzərə yaradır. Təkcə
keçən il gələn turistlərin
sayı beş minə yaxın artmışdır. Əminəm
ki, bu il də artım olacaqdır. Ona görə turistlər də gözəl
yollardan, aeroportlardan istifadə edirlər. İndi
sürətli qatarlarımız olacaq, onlardan istifadə edəcəklər.
Bölgələrə daha da çox turist gələcək.
Ona görə hesab edirəm ki, bölgələrdə
otellərin tikilməsi üçün yaxşı biznes
imkanları var və bunu özəl sektor öz üzərinə
götürməlidir.
Sənaye istehsalı ilə
bağlı bu il çox önəmli
açılışlar olacaq. Mən onların
arasında Sumqayıt Kimya Sənaye Parkındakı müəssisələri
qeyd etmək istəyirəm. Keçən
ilin sonunda parkda dörd müəssisənin
açılışı, üç müəssisənin təməlqoyma
mərasimi keçirilmişdir. Sumqayıt Kimya Sənaye
Parkında rezidentlərin sayı on beşə çatıb
və qoyulan sərmayənin həcmi 2,7
milyard dollardır. Bu layihə, bu böyük təşəbbüs
bir daha onu göstərir ki, biz nə qədər
düzgün siyasət aparırıq. Əgər biz o
sahəni dağılmış, çürümüş dəmirlərdən
təmizləməsəydik və yüzlərlə hektar
torpağa infrastruktur layihələri gətirməsəydik,
bu şəraiti yaratmasaydıq, oraya heç kim
bir manat da qoymazdı. İndi isə oraya 2,7
milyard dollar sərmayə qoyulur və bu, hələ
başlanğıcdır. Bax, budur dövlətin
vəzifəsi və düzgün siyasəti. Biz şərait yaradırıq, kömək göstəririk,
investisiya qoyuruq ki, sonra da özəl sektor və xarici şirkətlər
sərmayə qoysunlar. Ona görə
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının yaradılması hesab
edirəm ki, bizim böyük uğurumuzdur. Bu il isə “SOCAR Polymer” və gübrə zavodlarının
açılışı nəzərdə tutulur. Bu iki müəssisə nəinki daxili tələbatı
tam ödəyəcək, eyni zamanda, böyük ixrac
imkanlarına da malik olacaq. Bu iki zavodun ümumi ixrac
imkanları hər il 100 milyonlarla dollar həcmində
olacaqdır. Eyni zamanda, xüsusilə “SOCAR Polymer”
zavodu kiçik və orta sahibkarlığın
inkişafına təkan verəcək. Çünki
xammaldan məhsullar Azərbaycanda istehsal olunacaq. Polimer elə bir məhsuldur ki, indi bir çox məişət
və ya sənaye materialının yaradılmasında rol
oynayır. Ona görə özəl sektor
da diqqətli olsun. Zavod işə
düşən kimi dərhal yerli sənaye istehsalı
yaradılmalıdır.
Digər şəhərlərdə
də sənaye zonaları, sənaye məhəllələri,
sənaye parkları yaradılır. Bu il Mingəçevir
Yüngül Sənaye Parkının ilk zavodlarının
açılışı gözlənilir. Neftçala
Sənaye Məhəlləsi artıq fəaliyyətə
başlayıb. Hesab edirəm ki, Masallı, Hacıqabul,
Sabirabad sənaye məhəllələri bu il
fəaliyyətə başlaya bilər. Dövlət
investisiya proqramında kifayət qədər vəsait var.
Özəl sektor da buna hazırdır və sifarişlər
var. Beləliklə, hər bölgədə, hər rayonda
müasir sənaye potensialı yaradılacaq.
Bildiyiniz kimi, bir müddət
bundan əvvəl “Azərxalça” İstehsalat Birliyi
yaradılmışdır. Göstəriş
verilmişdir ki, xalçaçılıq sənətini
yaşatmaq, gənc nəsli bu işlərə cəlb etmək,
sənaye sahələrini və ixrac potensialını yaratmaq
üçün biz bu sahəyə mütləq ciddi
yanaşmalıyıq. Artıq biz bunu
görürük. Mən bir neçə yeni xalça
fabrikinin açılışında şəxsən
iştirak etmişəm, bu il isə 10 yeni
fabrikin açılışı nəzərdə tutulur. Beləliklə, bu ilin sonuna qədər bizdə 20
xalça fabriki fəaliyyət göstərəcək.
Bu fabriklərin hər birində 150-yə qədər
işçinin çalışdığını və əksəriyyətinin
də qadınlar olduğunu nəzərə alsaq,
görün, biz nə qədər iş yeri və
güclü ixrac potensialı yaradırıq, özü də
qadınlar üçün. Bütövlükdə
isə birinci mərhələdə xalça fabriklərinin
sayı 30-a çatmalıdır. Bu da yəqin
ki, 2019-cu ildə öz həllini tapacaq. Xarici xammaldan
asılılığı azaltmaq üçün ötən
il Sumqayıtda əyirici boyaq fabrikinin təməli
qoyuldu. Beləliklə, biz özümüzü
lazım olan bütün vasitələrlə, iplərlə,
boyalarla təmin edəcəyik. Pambıq və
barama istehsalı artır. Ona görə
biz xalçaçılığı yerli xammal əsasında
qururuq və quracağıq. Onu da qeyd etməliyəm ki,
bu il bölgələrdə bir neçə
yun qəbulu məntəqəsi yaradılacaq. Əlbəttə
ki, xalçaçılıq sənətinə bunun da
böyük köməyi olacaqdır.
Kənd təsərrüfatı
texnikası ilə bağlı bu il 160
milyon manat vəsait nəzərdə tutulub. Keçən il 10 min texnika gətirilmişdir. Bu il də bu proses davam etdiriləcək, müxtəlif
texnikalar - taxılbiçən, pambıqyığan kombaynlar,
traktorlar, qoşqular, digər xüsusi texnikalar
alınacaqdır, vəsait də nəzərdə tutulubdur. Nisbətən yeni kənd təsərrüfatı məhsulları
üçün də xüsusi texnika tələb olunur.
Çəltikçilik,
çuğundurçuluq, çayçılıq
üçün indi müasir maşınlar, mexanizmlər var
ki, insan əməyini yüngülləşdirir və məhsuldarlığı
artırır. Bunlar da
alınmalıdır.
Bu il gübrənin
alınması üçün subsidiyaların həcmi
artırılacaq. Bu göstəriş verilib,
indi sənədlər hazırlanır. Çünki
məhsuldarlığa çox təsir edən amillərdən
biri də gübrənin verilməsidir. Biz
bu məsələyə kompleks şəkildə
yanaşırıq. Suvarma işləri,
texnika, gübrələr və pestisidlər,
hamısını biz gərək elə təşkil edək
ki, məhsuldarlıq artsın. Keçən il pestisid fabrikinin işə düşməsi
nəticəsində biz özümüzü bu məhsulla təmin
etmiş oluruq və xaricə valyuta daha getməyəcək. Qeyd etdiyim kimi, pivot suvarma sistemlərinin istehsalı
ölkəmizdə başlayır.
Ərzaq təhlükəsizliyi
məsələləri daim diqqət mərkəzindədir. Son illərdə
bu istiqamətdə irəliləyiş var, amma hələ ki,
bizi tam qane edə bilməz. Ona görə
bu məsələyə xüsusi diqqət göstərilməlidir.
Deməli, biz kənd təsərrüfatının
ənənəvi olan və müəyyən dərəcədə
unudulmuş texniki sahəsini inkişaf etdirməyə o vaxt
başlamışıq ki, ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərinə
güclü təkan verildi. Ancaq biz yenə
də bu məsələ ilə bağlı çox ciddi
işləməliyik. Misal
üçün, taxılçılıqla bağlı bəzi
rəqəmləri ictimaiyyətə çatdırmaq istəyirəm.
2017-ci ildə 1 milyon 275 min ton buğda idxal
olunub. Bu, 2016-cı illə müqayisədə
20 faiz azdır. Bu, yaxşı göstəricidir.
Bu, onu göstərir ki, yerli istehsal artır.
Ancaq görürsünüz ki, burada hələ nə qədər
böyük iş həcmi var. Biz
çalışmalıyıq ki, taxılçılıqda
xaricdən asılılığı minimuma endirək. Heyvandarlıqla bağlı nəticələr də
yaxşıdır. Ancaq hələ ki, biz
özümüzü süd və süd məhsulları ilə
tam şəkildə təmin edə bilmirik. Kərə yağı, pendirlə tam təmin edə
bilmirik. Ət və quş əti
istehsalı artıq 100 faiz özümüzü təminetmə
səviyyəsinə yaxınlaşır. Əlbəttə
ki, növbəti illərdə açılacaq yeni fermalar,
aqroparklar, quş fabrikləri, süd zavodları bu məsələni
həll edəcək. Amma hələ ki,
belə deyil. Baxmayaraq ki, bu sahədə
çox böyük inkişaf var. Heyvandarlığın
inkişafı üzrə dövlət proqramı
hazırlanmalıdır və qəbul edilməlidir. Biz
bu il dövlət xətti ilə xaricdən yenə də 10
min baş cins mal-qara alacağıq, eyni zamanda, yaxın
keçmişdə Göygöl rayonunda
açılmış Süni Mayalanma Mərkəzinin fəaliyyəti
nəticəsində mal-qaranın cins tərkibini daxili imkanlar
hesabına da yaxşılaşdıracağıq.
Hazırda 28 rayonda 43
aqroparkın yaradılması nəzərdə tutulur. Onlardan bir
neçəsi artıq fəaliyyətə başlayıb.
Onlardan 27-si bitkiçilik, 16-sı isə
heyvandarlıq üzrə aqroparklardır. Mən
hesab edirəm ki, bu aqroparklar nəticəsində biz ərzaq
təhlükəsizliyi ilə bağlı olan əsas məsələləri
həll edəcəyik. Bu aqroparklarda ət,
quş əti, süd, yem, buğda, arpa, soya istehsalı da nəzərdə
tutulur. Bu aqroparklara 183 min hektar torpaq
ayrılıb. Burada biz çox yüksək
məhsuldarlıq gözləyirik. Misal
üçün, taxılçılıqda hektardan məhsuldarlıq
50 sentnerdən aşağı olmamalıdır. Belə də olacaq. Çünki
indi bizim iri fermer təsərrüfatlarımızda, -
hansı ki, dövlət dəstəyi ilə yaradılıb,
- hektardan məhsuldarlıq 45-50 sentner və bəzən ondan
da yüksəkdir. Ona görə biz buna
nail olsaq, onda xaricdən asılılıq tamamilə
aradan götürüləcək.
Bu yaxınlarda qida təhlükəsizliyi
qurumu yaradılıb. Bu da çox ciddi məsələdir.
Bu xüsusi qurum həm idxal olunan qida məhsullarına
nəzarət edəcək ki, keyfiyyətsiz, yaxud da insan
orqanizmi üçün zərərli mallar gətirilməsin,
eyni zamanda, Azərbaycanda daxili bazar və həmçinin ixrac
üçün kənd təsərrüfatı və emal məhsulları
sağlamlığa tam fayda verəcək səviyyədə
istehsal olunsun. Çünki biz qeyri-neft
ixracımızı artırırıq və məhsul da
keyfiyyətli olmalıdır. İndi demək olar ki,
ölkələrin əksəriyyətində çox ciddi
laboratoriya nəzarəti var. Əgər məhsul standartlara
bir balaca uyğun deyilsə, onu heç kim
almayacaq. Ona görə qida təhlükəsizliyi
qurumu, ilk növbədə, ölkə əhalisinin sağlam
qida əldə etməsi və eyni zamanda, ixracımız
üçün yaradılır.
Bu il bizdə tərəvəz
istehsalı və ixracı kəskin artacaq. Ölkəmizdə
dörd yüz hektardan çox sahəsi olan istixanalar
yaradılır. Onların bir neçəsi
artıq fəaliyyətə başlayıb. Bu proses
geniş vüsət alıb, çox böyük maraq,
çox böyük gəlir var. Sahibkarlar da bundan çox
faydalanırlar. İxracla bağlı bizim
heç bir problemimiz yoxdur. Biz yeni ixrac
bazarlarına çıxırıq və
çıxacağıq. Ancaq
unutmamalıyıq ki, ənənəvi ixrac bazarlarımız
bizim üçün ən əlverişli bazarlardır.
Ona görə istixanaların yaradılması
prosesi sürətlə gedir. İxrac da
ciddi şəkildə artır və artacaqdır. İndi biz özümüzü tərəvəzlə
nəinki tam təmin edirik, bizim böyük ixrac
imkanımız var. Ona görə 400 hektardan çox sahədə
salınan istixanaların hamısı məhsul ixrac edəcək.
Sahibkarlar indidən öz partnyorları ilə iş qursunlar,
onları dəvət eləsinlər, göstərsinlər,
Azərbaycan məhsullarının
üstünlüyünü izah etsinlər. Dövlət
əlbəttə ki, bu sahədə də öz dəstəyini
göstərir. Dövlət qurumları bu
işlərlə məşğuldurlar. Qida
təhlükəsizliyi qurumu ciddi məşğul
olmalıdır. Sahibkarlar özləri də
məsuliyyətli olmalıdırlar. Onlar
elə bir keyfiyyətli məhsul yetişdirməlidirlər ki,
ixracla heç bir problem olmasın. Çünki
400 hektarda yaradılan bu istixanalar daxili bazar üçün
hesablanmayıb. Ona görə burada
bazarlara adekvat şəkildə məhsulların istehsalı
da təşkil edilməlidir. Yəni, mənim
tövsiyəm ondan ibarətdir ki, burada, sadəcə olaraq,
bir məhsul deyil, çox çeşiddə məhsul
yetişdirilməlidir.
Keçən il
pomidor ixracı rekord həddə çatıb, ölkəyə
151 milyon dollar valyuta gəlib. Buna da böyük tələbat,
böyük maraq var. Ancaq yenə də deyirəm, 400 hektarda
salınan bu istixanaların hamısında pomidor yetişdiriləcəksə,
bəlkə bu qədər bazar da tapmaq çətin olacaq. Ona görə həm dövlət qurumları, həm
sahibkarlar özləri marketinq aparsınlar. Bazarların marketinqini aparsınlar ki, harada nə
satmaq olar, harada hansı məhsullar üçün daha
böyük tələbat var və hansı ölkələrdə
daxili istehsal artır. Biz onu da həmişə
yadda saxlamalıyıq ki, əgər indi ənənəvi
bazarımız olan ölkələrdə daxili istehsal bu və
digər məhsullar üzrə artırsa, deməli,
ixracımız üçün problem yarana bilər. Ona görə burada çox çevik siyasət
aparılmalıdır, əlbəttə ki, dövlət
qurumlarının nəzarəti altında və köməyi
ilə.
Meyvə istehsalı bizdə
artır və artacaq. Xurma ixracı keçən il 90
milyon dollar səviyyəsində olub. 2016-2017-ci
illərdə 800 hektarda yeni xurma bağları salınıb.
İki il ərzində 1800 hektarda nar
bağları salınıb. Ona görə
xurma, nar istehsalı artacaq və artmalıdır. İntensiv bağçılığa çox
böyük diqqət göstərilir. Alma
bağları da sürətlə genişlənir və bu da
ixrac üçün çox önəmli sahəyə
çevrilib.
Pambıqçılığın
inkişafı rekord templərlə gedir. 2015-ci il
ilə 2017-ci ili müqayisə etsək görərik ki,
2015-ci ildə 35 min ton, 2017-ci ildə isə 207 min ton
pambıq tədarük edilib. Pambıqçılıqla
məşğul olan zəhmətkeşlərin sayı 200 minə
çatıbdır. Bu, məşğulluq
deməkdir. Hər gün bu insanlar halal zəhmətlə
pul qazanıb evlərinə aparırlar. Ona
görə mən bir daha demək istəyirəm ki,
pambıqçılığın inkişafının
çox böyük sosial tutumu var. Əlbəttə, bu, ixrac
üçün də çox gəlirli bir sahədir.
Bu il də biz pambıqçılıqla
çox ciddi məşğul olmalıyıq. Baxmayaraq ki,
keçən il 207 min ton pambıq tədarük
edilib, ancaq məhsuldarlıq lazımi səviyyədə
deyil. İndi bu məsələ ciddi təhlil
edilir. Bəzi sahələrdə məhsuldarlıq
yüksəkdir, bəzi sahələrdə yox. Bunun səbəbləri
haqqında indi məlumat toplanılır ki, bu il
biz məhsuldarlığı artıraq və
pambıqçılığı intensiv yollarla inkişaf
etdirək. Burada əlbəttə ki, aqrokimyəvi
xidmət, texnika ilə təminat, su, gübrələr,
pestisidlər və aqronomların səmərəli işi əsas
həlledici amillərdir.
Baramaçılıq da
sürətlə inkişaf edir. Burada da müqayisələr
aparmaq olar. 2015-ci ildə 236 kiloqram barama tədarük
olunmuşdusa, keçən il bu rəqəm
244 tona çatıb. Bu il təqribən
400 ton barama tədarük edilməlidir. Beləliklə,
Şəki ipək kombinatı daha böyük güclə
işləyəcək, daha çox insan cəlb ediləcək.
Əminəm ki, 1-2 ilə Şəki ipək kombinatı tam - sovet vaxtındakı gücü ilə
işləyə bilər.
Tut tinglərinin əkilməsi prosesi
uğurla gedir. Bizim mövcud tinglərimizin
sayı 2 milyon 200 mindir. 2016-2017-ci illərdə 1 milyon
800 min ting əkilmişdir. 2018-ci ildə isə
3 milyon tingin əkilməsi nəzərdə tutulub. Bu da bizim kümçülərə olan dəstəyimizdir.
Baramaçılıq indi geniş vüsət
alır. Ailələr qısa müddət
ərzində yaxşı pul qazanırlar, əlbəttə
ki, dövlətin dəstəyi ilə.
Fındıqçılıq
sürətlə inkişaf edir. 2016-2017-ci illərdə
30 minə yaxın hektarda yeni fındıq bağları
salınıb. Bizim ümumi fındıq
bağlarının sahəsi 67 min hektardır. Yəni,
biz iki il ərzində bağların sahəsini
təxminən iki dəfə artırmışıq və bu
da son hədd deyil. Fındıq
bağlarının sahəsi 80 min hektara
çatmalıdır. Təbii ki, biz
indikindən iki, bəlkə üç dəfə çox məhsul
götürməliyik. Onu da qeyd etməliyəm
ki, fındıq pöhrələrinin alınmasını
dövlət öz üzərinə götürüb. Fındığın ixracı da artır.
Keçən il 114 milyon dollar həcmində
fındıq ixrac etmişik.
Tütünçülük
də sürətlə artır. 2016-cı ildə 3 min 500 ton, 2017-ci
ildə isə 5 min 200 ton quru tütün tədarük
edilibdir. Bir il ərzində istehsal 1,5 dəfə
artmışdır. İndi qurutma kameraları
da alınacaq, bu məhsul ölkəmizdə də istehsal
olunacaq. Dekabr ayında yeni siqaret fabrikinin tikintisinə
start verildi. Ümid edirəm ki, bu siqaret fabriki bu il işə düşəcək və beləliklə,
xaricdən asılılıq azalacaq, ixrac potensialı
yaranacaq.
Bu il yeni qoz
bağlarının salınması nəzərdə tutulur,
yerlər müəyyən edilib. Özəl
sektor bu işə çox böyük maraq göstərir və
təqribən 10 minə yaxın hektarda yeni qoz bağları
salınacaq. Bir neçə ildən sonra
bu da çox böyük gəlir gətirən ixrac sahəsi
olacaq. 2016-2017-ci illərdə bizim
tövsiyəmiz əsasında 200 hektarda yeni badam
bağları salınıb. Məsələni təhlil
etməyə başlayanda mən gördüm ki, Azərbaycanda
cəmi 1000 hektarda badam bağları vardır, onların da təqribən
900 hektarı Naxçıvan Muxtar Respublikasındadır. Abşeronda, Bakıətrafı yerlərdə,
Xızı, Siyəzən, Şabran zonalarında badam
yetişdirilməsi üçün çox gözəl təbii
şərait var, ona görə belə bir tövsiyə
verdik, çağırış etdik. İki
ildə 200 hektarda badam bağları salınıb. Əlbəttə ki, başlanğıc
üçün bu, yaxşı göstəricidir, ancaq
artmalıdır. Ölkəmizdə minlərlə
hektarda badam bağları salınmalıdır, badam emalı
fabriki tikilməlidir, paketləmə olmalıdır. Qısa müddət ərzində daxili bazarı təmin
etməliyik, ixrac etməliyik.
Üzümçülüklə
bağlı son rəqəmlər
aşağıdakılardır: 2016-cı ildə 136 min ton
üzüm tədarük edilmişdir. 2017-ci ildə
bu rəqəm 152 min tona çatıb. İndi
şərab istehsalı bizdə artmalıdır. Mövcud şərab zavodları tam gücü ilə
işləməlidir. Çünki bu, hələ
ki, belə deyil. Bir çox zavodlar tikilib, ancaq onların
biri 20 faiz, biri 50 faiz, digəri 30 faiz gücü ilə işləyir.
Bu, dözülməzdir. Ona
görə tam gücü ilə işləmək
üçün sahibkarlar gərək məsuliyyətli
yanaşsınlar. Yoxsa indi tikiblər
zavodları, amma istifadə etmirlər. Bu,
çox qəribə hadisədir. Ona
görə şərab istehsalı ilə bağlı
dövlət ixrac imkanlarını genişləndirir,
bütün sərgilərdə də iştirak edirik, yeni
kontraktlar bağlayırıq, sahibkarlara kömək göstəririk.
Tezliklə bizdə şərab ixracı
artmalıdır.
Zeytunçuluqla
bağlı.
Son iki ildə 300 hektarda yeni zeytun bağları
salınıb. Bu il və gələn
il Bakıətrafı bölgələrdə, qəsəbələrdə
minimum 3 min hektarda yeni zeytun bağları salınacaqdır. Yeni zeytun yağı fabrikləri yaradılacaq ki,
onların istehsal gücü ildə 3000–4000 ton olacaq. Görün, bizdə nə qədər böyük
zeytun yağı ixracı gözlənilir. Bizim zeytunumuz çox keyfiyyətlidir, sadəcə
olaraq, əvvəlki illərdə səmərəsiz istifadə
olunurdu. Düzdür, bizdə zeytun
yağı istehsalı var idi, ancaq biz özümüzü hələ
də təmin edə bilmirik. Amma belə təbii
imkanı olan bir ölkədə mütləq biz böyük
ixracatçıya çevrilməliyik və çevriləcəyik.
Mən sahibkarların diqqətini
bir sahəyə də cəlb etmək istəyirəm. Bu da çox
perspektivli sahədir və tədricən Azərbaycanda
inkişaf edir. Bu,
arıçılıqdır. Bizim
arıçılıq üçün çox gözəl
təbii şəraitimiz var. Cənubi Qafqazda biz
arıçılığın inkişafı
üçün xüsusi bölgələrə malikik.
Arıçılara indi dövlət dəstəyi
də verilməlidir və veriləcəkdir. Hər arı ailəsinə görə
arıçılara subsidiyalar verilməlidir və veriləcəkdir.
Deməli, ildə hər pətəyə dövlət tərəfindən
10 manat subsidiya veriləcək ki, bu sahəyə maraq daha da
artsın və bal bizim böyük ixrac məhsulumuza
çevrilsin. İndi ABAD konteynerlərində bal
istehsalı təmin edilir. Əlbəttə ki,
onun paketlənməsi, keyfiyyəti ən yüksək səviyyədə
olmalıdır. Mənə verilən məlumata görə,
Azərbaycan balı keyfiyyətinə
görə dünya miqyasında fərqlənən məhsullardan
biridir.
Şəkər
çuğunduru ilə bağlı görülən işlər
nəticə verir. İndi bu sahədə 15 min insan
çalışır və 14 min hektardan 400 min tondan
çox şəkər çuğunduru tədarük edilib.
Bütün bu çuğundur İmişli
şəkər zavoduna göndərilmişdir. Azərbaycanda istehsal olunan şəkərin tərkibində
yerli xammalın səviyyəsi artır. Biz
buna da çalışmalıyıq. Çünki
bizdə şəkər daha çox xaricdən gətirilən
şəkər qamışı hesabına istehsal olunurdu.
Biz şəkər çuğunduru hesabına
bunu etməliyik və bölgələrdə də ciddi təhlil
aparılmalıdır. Bugünkü
çıxışlarda da məhsuldarlıqla bağlı
fikirlər səsləndi. Çuğundurda
şəkərliliklə bağlı çox ciddi təhlil
aparılmalıdır. Çuğundur o
bölgələrdə əkilməlidir ki, orada şəkərlilik
və məhsuldarlıq daha yüksək olur.
Keçən il
çayçılıq, çəltikçilik,
sitrusçuluq üzrə müşavirələr
keçirildi. Bu sahələrə də
böyük diqqət göstəririk. İlk
növbədə, daxili tələbatı təmin etməliyik
və ixrac imkanlarımızı genişləndirməliyik.
Kənd təsərrüfatı ilə
bağlı bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm.
Elektron kənd təsərrüfatı
informasiya sisteminin tətbiqi ilə bağlı işlər
daha sürətlə və daha böyük səmərə
ilə getməlidir.
İdxal və ixracla
bağlı bir neçə söz demək istərdim ki, həm
ictimaiyyət bilsin, həm də sahibkarlar bilsinlər ki, daxili
tələbatı ödəmək və ixracımızı
artırmaq üçün hansı sahələrə daha
çox diqqət göstərilməlidir. Deməli, qida
məhsulları üzrə ixracla bağlı birinci yerdə
pomidor dayanır – 2016-cı ildə 94 milyon dollar, 2017-ci ildə
151 milyon dollar. Fındıq - 2016-cı ildə
105 milyon dollar, 2017-ci ildə 114 milyon dollar. Xurma - 2016-cı ildə 69 milyon dollar, 2017-ci ildə
91 milyon dollar. Alma - 2016-cı ildə 23
milyon dollar, 2017-ci ildə 31 milyon dollar. Kartof
- 2016-cı ildə 16 milyon dollar, 2017-ci ildə 26 milyon dollar.
Albalı və gilas eyni səviyyədədir –
23 milyon dollar. Soğan 2016-cı ildə
ixrac demək olar ki, olmayıb, 2017-ci ildə 15 milyon dollar.
Bitki yağları - 2016-cı ildə 10 milyon dollar, 2017-ci ildə
14,5 milyon dollar. Yəni, bu rəqəmlər
onu göstərir ki, ixracda müsbət dinamika və meyillər
var. Sadaladığım layihələr icra olunduqda bu dinamika
daha da sürətlə gedəcək.
Bizdə qeyri-qida məhsulları
üzrə birinci yerdə qızıldır. 2016-cı ildə
76 milyon dollarlıq, 2017-ci ildə 140 milyon dollarlıq
qızıl satılıb. Alüminium -
2016-cı ildə 98 milyon dollar, 2017-ci ildə 117 milyon dollar.
Polad borular - 2016-cı ildə 43 milyon dollar, 2017-ci ildə 39
milyon dollar – bax, yeganə pozisiyadır ki, burada bir qədər
azalma var. Pambıq mahlıcı - 2016-cı ildə 6 milyon
dollar, 2017-ci ildə 33 milyon dollar. Pambıq iplik
- 2016-cı ildə 18 milyon dollar, 2017-ci ildə bir qədər
azdır - 16 milyon dollar. Tütün -
2016-cı ildə 8 milyon dollar, 2017-ci ildə 14 milyon dollar.
Sement-klinkeri - 2016-cı ildə 8 milyon dollar,
2017-ci ildə 12 milyon dollar. Armatur - 2016-cı
ildə 2 milyon dollar, 2017-ci ildə 10 milyon dollar. Yəni, qida və qeyri-qida məhsulları üzrə
müsbət dinamika mövcuddur. Bu da
çox gözəl göstəricidir və bizə imkan verir
ki, qeyri-neft ixracımızı böyük dərəcədə
artıra bilək.
İdxalla bağlı rəqəmlər. Bu, ilk növbədə,
sahibkarlar üçündür. Onlar
bilsinlər ki, hansı pozisiyalar daha dinamik inkişaf edir və
bu məhsullar üçün bazarlar da var. Ona görə bu
məhsullarda artım olmalıdır. İdxal
olunan məhsullar isə birbaşa sahibkarlara bir tövsiyədir
ki, bax, biz burada idxalı əvəzləmək
üçün daha da fəal işləməliyik. Deməli,
keçən il buğdanın
alınması üçün xaricə 227 milyon dollar valyuta
gedib. İndi buğdanın böyük hissəsi
Azərbaycanda istehsal olunacaq. Kərə
yağı - 50 milyon dollar. Yeni süd
zavodlarının tikintisi və mövcud süd zavodlarında
kərə yağı xətlərinin yaradılması
mütləq təmin edilməlidir. İndi
sahibkarlara kreditlər veriləndə də bu məsələ
nəzərə alınsın. Mineral və
qazlı sular - xaricə 48 milyon dollar gedir. Baxmayaraq ki, bizdə bu qədər gözəl
bulaqlar, yeraltı sular var, istehsal edirik, ancaq çatmır.
Nə etmək lazımdır? Mövcud su müəssisələrinin
gücünü artırmaq lazımdır. Yenə də
dövlət öz dəstəyini göstərsin, sahibkarlar
da fəal olsunlar, Azərbaycanın daxilində 48 milyon
dollarlıq bazar var. Əgər biz bunu istehsal etsək, əlbəttə
ki, xaricdən az gələcək. Düyü -
36 milyon dollar xaricə gedir. İndi çəltikçiliyin
inkişafı sürətlə gedir, hesab edirəm ki, biz bu rəqəmi
azaldacağıq.
Maraqlı bir məsələ
kartofla bağlıdır - 26 milyon dollar dəyərində
satmışıq, 40 milyon dollar dəyərində
almışıq. İndi kartofun istehsalı elə
olmalıdır ki, ümumiyyətlə, idxaldan söhbət
getməsin. Ancaq daxili tələbatı
ödəməliyik və ixrac etməliyik. Bu məsələ ilə bağlı çox ciddi
təhlil aparılmalıdır.
Soya və ondan alınan məhsullar
- 38 milyon dollar xaricə gedir. İndi soya əkini
başlayır. Mənə verilən məlumata
görə, bəzi yerlərdə məhsuldarlıq o qədər
də yaxşı deyil. Əlbəttə,
birinci, ikinci ildən sonra təhlil aparmaq bir qədər
çətindir. Ancaq hesab edirəm ki, bu
sahədə də yerli istehsal üçün yaxşı
potensial var.
Qeyri-qida məhsulları
üzrə. Dərman vasitələri - 211 milyon dollar dəyərində.
Düzdür, biz onun hamısını Azərbaycanda
istehsal edə bilmərik. Ancaq indi bir
neçə dərman zavodu tikilir və idxaldan asılılıq
müəyyən dərəcədə azalacaq.
Siqaret - 160 milyon dollar xaricə
gedir. Həm insanlar zəhərlənir, həm də pul
gedir. Ona görə bu məsələyə
çox ciddi baxmaq lazımdır. Əminəm
ki, indi qəbul edilmiş qanun siqaret çəkənlər
üçün, əlbəttə, yeni bir tövsiyə olacaq
ki, camaat bu pis vərdişdən əl çəksin. Bilirsiniz, bu, xəstəlikdir, bədbəxtlikdir,
çox pis vərdişdir. Bunun insan
orqanizminə heç bir xeyri yoxdur, ziyandan başqa. Xaricə 160 milyon dollar gedir. İndi
biz siqaret fabriki tikirik ki, xaricdən asılılıq
azalsın. Ancaq xaricdən asılılığın
azalmasında ən yaxşı hal o olar ki, Azərbaycanda
siqareti az çəksinlər.
Trikotaj məhsulları -
xaricə təxminən 100 milyon dollar gedir. Bizim fabriklərimiz,
xammalımız var. Ona görə biz bu boşluğu
doldurmalıyıq.
Sabun-yuyucu vasitələr -
100 milyon dollarlıq idxal olunub. Yuyucu vasitələrin
də, sabunun da istehsalı Azərbaycanda təşkil
olunmalıdır. Bu, o qədər çətin
məsələ deyil. Ona görə bu məsələyə
mütləq baxmaq lazımdır.
Şüşə və
ondan hazırlanan məhsullar - təxminən 80 milyon dollar
xaricə gedir.
Bu məsələ öz həllini tapacaq.
Sumqayıt Kimya Sənaye Parkında müasir
şüşə zavodu tikilir. Burada
inşaatda istifadə olunan ən gözəl, müasir
şüşələr istehsal ediləcək, xaricə
ehtiyac olmayacaq. Bizim şüşə
qablar zavodumuz da var. İndi orada yeni xətlər qurulacaq ki,
özümüzü həm məişətdə, həm də
tikintidə istifadə olunan şüşə ilə təmin
edək.
Gübrələr - 55 milyon
dollar həcmində. Karbamid zavodu işə düşəndən
sonra bu məsələnin də həlli nəzərdə
tutulur. Yəni, ancaq sadaladığım
bu pozisiyalar üzrə təqribən bir milyarddan çox
dollar xaricə gedir ki, getməyə bilər, getməməlidir
və getməyəcək. Ona görə
qeyd etdiyim bu məsələlər həm dövlət
orqanları, həm özəl sektor tərəfindən icra
edilməlidir. Bu il biz bunun icrası
ilə bağlı fəal işləməliyik və beləliklə,
idxal azalacaq, ixrac isə artacaq.
Deyə bilərəm ki,
bütövlükdə ölkə iqtisadiyyatının
inkişafı ilə bağlı heç bir problem yoxdur. Maliyyə vəziyyətimiz
çox sabitdir, müsbətdir. Beynəlxalq
qurumlar Azərbaycandakı islahatları yüksək qiymətləndirirlər.
Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf
Bankı, Asiya İnkişaf Bankı, beynəlxalq reytinq
agentlikləri bizdə aparılan islahatları yüksək
qiymətləndirirlər. Davos Dünya
İqtisadi Forumu rəqabətqabiliyyətliliyinə görə
Azərbaycanı 35-ci yerə layiq görüb. Dünya miqyasında 35-ci yeri tutmaq, MDB məkanında
isə birinci olmaq çox böyük nəticədir. İnklüziv inkişaf indeksinə görə, Azərbaycan
inkişafda olan ölkələr arasında
üçüncü yerdədir. Bu
siyahıda cəmi 80-ə yaxın ölkə var. Onu da qeyd
etməliyəm ki, biz MDB məkanında bu göstəriciyə
görə də birinci yerdəyik. Ermənistana
gəldikdə isə o, 45-ci yerdədir və buna görə
də çox sevinir, toy-bayram edir. Biz isə
üçüncü yerdəyik və bizdən qabaq ancaq
inkişaf etmiş ölkələrdir, onların da sayı
30-dur. İnkişaf etmiş ölkələrin
reytinqinə 30 ölkə daxil edilib və 80-ə yaxın
ölkə inkişafda olan ölkədir. İnkişafda
olan ölkələr arasında biz üçüncü yerdəyik.
Deməli, dünya miqyasında inklüziv
inkişaf indeksinə görə biz 33-cü yerdəyik.
Rəqabətqabiliyyətliliyə görə isə
35-ci yerdəyik.
Bu rəqəmlər hər
şeyi əyani şəkildə göstərir. Biz düzgün
yoldayıq, düzgün siyasət aparırıq. Siyasətimiz
xalqımızın maraqlarını təmin edir, dövlətimizi
gücləndirir. Sağ olun.
Azərbaycan.-
2018.- 30 yanvar.- S.4-5.