Alazan Baycan
Alazan Baycan! Bu imza ilə
ilk tanışlığım uzun illər bundan öncə istiqlal şairimiz Əhməd Cavadın həyat və yaradıcılığını araşdırarkən olmuşdur.
Ədəbi aləmdə Alazan
Baycan kimi tanıdığımız bu
şəxsin əsl soyadı Hacı Həsənzadədir. 1929-cu
ildə Qazax Müəllimlər Seminariyasını
bitirən Hacı Həsənzadə azadlıq
carçısı Əhməd
Cavad şeirlərinin
pərəstişkarı olub.
Əhməd Cavad şeirlərinin
təsiri altında gözəl poeziya nümunələri yaradıb.
Onlardan biri də mühacirətdə
olarkən Əhməd
Cavadın "Göy-göl”
şeirinə yazdığı
eyni adlı nəzirədir.
Mühacir yazarın "Könül
sazından” (1983) və
"Dağ çiçəkləri”
(1987) şeir kitabları
Azərbaycan Kultur Dərnəyinin dəstəyi
ilə işıq üzü görüb. İkinci kitaba
ön sözü Əhməd Qaraca yazıb. Mühacir yazar Almaniyada
Freyburq şəhəri,
Höte küçəsində
yaşayarkən Baycan
Hötedən və Nitşedən türk dilinə tərcümələr
edib. "Dağ çiçəkləri”
şeir kitabına şairin Hötedən tərcümə etdiyi 8, Nitşedən isə 5 əsəri daxil edilib.
Ömrünün böyük
hissəsini Almaniyada keçirən mühacir şair, həkim Alazan Baycan 12 may 1913-cü
ildə Yelizavetpol quberniyasının Qazax nahiyəsində doğulub,
ibtidai və orta təhsilini Qazax şəhərində
alıb. Qazax Müəllimlər Seminariyasını
bitirdikdən sonra bir il Balakəndə müəllim
işləyib. 1931-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Tibb fakültəsinə daxil olub.
Əsl ad-soyadı Hacı Həsənzadə olan Alazan Baycan dəmir
pərdənin endiyi
1930-cu illərdə ölkəni
tərk edib. 1933-cü ildə oxuduğu fakültədən ayrılaraq
İrana, oradan da Türkiyəyə keçib.
1934-cü ildə
İstanbul Universitetinin
Tibb fakültəsinə
daxil olub, 1939-cu ildə isə bitirib. Həkimlik fəaliyyətinə
başlayan Baycan İstanbulda bir il Gülhanə
Tətbiqi Məktəb
və Klinikasında, daha sonra Gemlik
Hərbi Xəstəxanasında
çalışıb.
Baycan 1942-ci ildə
mühacir həmyerlisi
Fuad Əmircanla birlikdə Almaniyaya gedib, bir il Berlin Universitetində
çalışıb. 1943-cü
ildən etibarən Freyburq Universitetində fəaliyyətə başlayıb.
1948-ci ildə daxili xəstəliklər üzrə
mütəxəssis adına layiq görülüb. Baycan həmin
ildən etibarən özəl müayinəxana
açaraq fərdi qaydada fəaliyyət göstərib.
Alazan Baycan mühacirətdə
olduğu ilk günlərdən
ömrünün sonuna
kimi Azərbaycanla, əqidə yoldaşları
və doğmaları
ilə əlaqə saxlayıb. Bu barədə mərhum professor Abbas Zamanov "Ədəbiyyat”
qəzetinin 1990-cı il 4 may tarixli sayında yazır: "Doktor A.Baycan qürbətdə didərgin
həyatı sürsə
də, vətənlə
əlaqələrini kəsməmişdir.
Həmişə doğma Azərbaycandan
müxtəlif yollarla
qəzet, jurnal, kitab əldə etmiş, Azərbaycanla birgə yaşamış,
birgə nəfəs almışdır. Mühacirətdə yaşayan bir çoxları onun kitabxanasından istifadə
edirdilər. Mən şəxsən
20 ilə yaxın onunla məktublaşmış,
kitab mübadiləsi etmişəm. A.Baycanın şeirlərinin
yeganə leytmotivi vətən həsrətidir.
O, mənə göndərdiyi məktubların
birində yazırdı:
"Dünyada yeganə
arzum ana vətəni ziyarət etməkdir. Heç bilmirəm bu
istək mənə qismət olacaqdırmı?”
Çox təəssüf ki, vətənindən didərgin düşən qərib oğlunun arzusu həqiqətə çevrilmədi. O, ömrü boyu vətən həsrəti ilə yaşadı, vətən həsrəti ilə də öldü. Qərbi Almaniyanın Freyburq şəhərində 1989-cu il noyabrın 9-da gözlərini həyata yumdu. Doktor A.Baycanın həyat yoldaşı İnqa xanım mənə göndərdiyi kədərli məktubda yazmışdı. Alazan ömrünün son dəqiqələrində bu sözləri dedi: "Azərbaycan... Qazax... Səməd. O, bu sözləri deyəndən sonra keçindi”.
Rəhman SALMANLI
Azərbaycan.-
2019.- 6 dekabr.- S.11.
"Azərbaycan”