Azərbaycan kəndinin bolluq, bar-bərəkət ili

Aqrar sektor ölkə iqtisadiyyatında xüsusi çəkiyə malikdir. Bu sahə həm əhatə dairəsinə, həm də burada çalışanların sayına görə ilk yerdədir. Digər tərəfdən, ölkənin strateji məsələlərindən olan ərzaq təhlükəsizliyində mühüm yer tutur. Kənd təsərrüfatı həmçinin sənaye və emal sahələrinin inkişafında xammal bazası rolunu oynayır. Belə ki, toxuculuq sənayesi üçün pambıq, yun aqrar sektorda yetişdirilir. Ərzaq emalı sahəsində də kənd təsərrüfatı məhsullarından istifadə olunur.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev keçmiş SSRİ məkanında ilk dəfə aqrar islahatlar keçirdi. Həmin dövr üçün bu, çox riskli idi. Buna baxmayaraq, ölkəmiz dünya təcrübəsinə əsaslanaraq aqrar islahatların keçirilməsinə qərar verdi. Lakin 70 ildən sonra ilk dəfə torpaq sahibi olan kəndlinin onu əkib-becərməyə vəsait və texnikası yox idi. Odur ki, müstəqilliyimizin bərpasından sonrakı ilk illərdə bazar və supermarketlərdəki kənd təsərrüfatı məhsullarının çox hissəsi xaricdən gətirilirdi.

Prezident İlham Əliyev belə vəziyyətdən çıxmaq üçün aqrar sektorun inkişafına xüsusi önəm verdi. Kəndliyə maddi kömək məqsədilə güzəştli kreditlərin verilməsinə başlandı. Eyni zamanda kəndliyə əkin zamanı istifadə etdiyi yanacaq və sürtkü yağlarına görə subsidiyalar ödənildi. Digər tərəfdən, kəndliyə güzəştli şərtlərlə gübrə və kənd təsərrüfatı texnikası satıldı. Həmçinin damazlıq üçün daha məhsuldar heyvan və bitki sortları da, demək olar ki, kəndlilərə pulsuz verildi. Prezident İlham Əliyev dövlətin fermerlərə göstərdiyi qayğının yüksək olduğunu bildirərək demişdir ki, dünyanın heç bir ölkəsində Azərbaycanda olduğu qədər kəndliyə dəstək verilmir.

Bütün bunların nəticəsi olaraq aqrar sektorda məhsul istehsalı ildən-ilə artır. Hazırda bazar və marketlərdə satılan kənd təsərrüfatı məhsullarında yerli istehsal üstünlük təşkil edir. Son dövrlərin statistikasına diqqət yetirdikdə görürük ki, məhsul ixracında da aqrar sektorun çəkisi və malların çeşidi artıb.

Cari il də kənd təsərrüfatı üçün uğurlu olub. Bu sahə üzrə yanvar-noyabr aylarının statistikasında göstərilir ki, ümumi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 7,1 faiz artıb. Heyvandarlıqda artım 3,2, bitkiçilikdə 11,3 faizdir. Eyni zamanda kənd təsərrüfatının ümumi daxili məhsuldakı payı ötənilki 5,4 faizdən artaraq 6 faizə çatıb.

Bu il kənd təsərrüfatının bütün sahələrində yüksək artım müşahidə edilib. Məlumdur ki, taxılçılıq strateji əhəmiyyət daşıyan sahədir, ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyinin təminatında müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Cari ildə qarğıdalı ilə birlikdə 3512,4 min ton taxıl yığılıb. Bu da ötən illə müqayisədə 6,9 faiz çox artım deməkdir.

Aqrar sektorda ikinci önəmli sahə pambıqçılıqdır. Bu sahə ilk növbədə toxuculuq sənayesinin xammal bazası olsa da, heyvandarlığın inkişafında mühüm rol oynayır. Pambıqdan ayrılan çiyiddən heyvandarlıqda geniş istifadə edilir. Cari ildə bu sahədə məhsul yetişdirmək üçün 100 min hektar yararlı torpaq sahəsi ayrılıb. 20 rayonda 19 mindən çox istehsalçı ilə pambıq əkmək üçün müqavilə bağlanıb. Məqsəd fermerləri əmin etməkdir ki, onların istehsal etdikləri məhsul münasib qiymətə alınacaq. Bu, kəndli üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyan bir haldır. Yəni fermer bilmək istəyir ki, istehsal etdiyi məhsulu münasib qiymətə sata biləcəkmi? Bu cür müqavilələrin bağlanması isə həmin sualı aradan qaldırır.

Hesabat dövründə 292,5 min ton xam pambıq məhsulu tədarük edilərək məntəqələrə təhvil verilib. Ölkə üzrə pambıqçılıqda orta məhsuldarlıq hər hektarda 29,3 sentner olub. Sahələrin 86,7 faizi maşınla, 13,3 faizi əllə yığılıb. Məhsulun vaxtında və itkisiz yığılması üçün dövlət tərəfindən 469 müasir pambıqyığan kombayn alınaraq fermerlərə xidmət göstərir. Belə dəstək sayəsində bu il pambıq istehsalında 32,7 faiz artım qeydə alınıb.

Cari ildə heyvandarlıqda diri çəkidə ət istehsalında 2,8, süd istehsalında 2,1, yumurta istehsalında 8,8, yun istehsalında 1,1, barama istehsalında 25,3 faiz artım qeydə alınıb.

Baramaçılıqda bu artım İpəkçilik üzrə Dövlət Proqramının qəbulundan sonra yaranıb. Baramaçılığın yem bazasını möhkəmləndirmək üçün Çindən 3,5 milyon ting gətirilərək istehsalçılara paylanıb. Bu il barama istehsalçıları tərəfindən təhvil verilən 624,4 ton yaş baramaya görə onlara 3,1 milyon manat subsidiya verilib. Dövlət tərəfindən bu sahəyə verilən dəstək sayəsində baramaçılıqda məhsul istehsalı ildən-ilə rekord səviyyədə artır.

Aqrar sektorda bitkiçilikdə də müxtəlif məhsullar üzrə artım qeydə alınıb. Cari ildə şəkər çuğunduru üzrə 16,9, kartof yığımında 11,7, tərəvəzdə - 13,2, bostan məhsullarında - 11,5, meyvə və giləmeyvədə - 7,8, üzümdə - 25,4, tütündə - 3,3, yaşıl çay yarpağı yığımında 4,9, günəbaxan istehsalında 42,9 artım müşahidə edilib. Fındıq bağlarının sahələri genişləndirilərək 75 min hektara, badam bağları 1200 hektara, zeytun bağları 3900 hektara çatdırılıb.

Həmin sahələrə dövlət tərəfindən artırılan qayğı sayəsində ixracda da belə məhsulların payı getdikcə çoxalır. Bunun nəticəsidir ki, cari ilin 11 ayı ərzində kənd təsərrüfatı məhsullarının ixrac həcmi 680,3 milyon dollar olub. Bu da ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 13,2 faiz çoxdur.

Dövlət aqrar sektorun inkişafı üçün cari ildə də öz köməyini əsirgəmədi. Bu ilin 11 ayı ərzində fermerlərə 3791 kənd təsərrüfatı texnikası, o cümlədən 135 taxılyığan kombayn, 711 traktor və 2945 ədəd digər texnikalar güzəştli şərtlərlə fermerlərə satılıb. Ümumilikdə isə dövlət büdcəsi hesabına kənd təsərrüfatı texnikalarının fermerlərə güzəştli lizinq şərti satışı siyasəti çərçivəsində bugünədək 37416 texnika lizinq yolu ilə satılaraq fermerlərin istifadəsinə verilib.

Qeyd etdiyimiz kimi, müstəqilliyimizin ilk illərində torpaq payı alan kəndlinin ondan istifadə etmək üçün vəsaiti yox idi. Bu üzdən əkin sahələrinin çoxu istifadəsiz qalmışdı. Dövlət bu problemi aradan qaldırmaq üçün kəndliyə maddi dəstək göstərməyə başladı. Bunun bir forması da güzəştli şərtlərlə kreditin verilməsidir. Cari ildə də bu siyasət uğurla davam edir. İlin 11 ayı ərzində aqrar sahəyə AKİA xətti ilə 660 layihə üzrə 19,6 milyon manat, Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun xətti ilə isə 1152 layihə üzrə 113 milyon manat güzəştli kredit verilib.

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan.- 2019.- 28 dekabr.- S. 1; 9.