Ceyhandan dünya bazarlarına...

Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri regionun enerji ixracının başlıca arteriyası sayılır. Bu kəmər qapalı Xəzər hövzəsi və dünya bazarlarına asan çıxışı olan Aralıq dənizi arasında ilk birbaşa əlaqədir.

BTC Səngəçal terminalından başlayaraq Türkiyədə Aralıq dənizinin sahilinədək 1768 kilometrlik yol keçir. Kəmərin apardığı yükün çatdığı son ünvan Ceyhan dəniz terminalıdır. Türkiyə dövləti və xalqı Ceyhan terminalına ulu öndər Heydər Əliyevin adını verib.

Əslində kəmərin marşrutu İsgəndərun körfəzində bitir. Terminal da elə buradadır. Bu, geniş, innovativ texnologiyalarla təchiz edilmiş müasir obyektdir. Ona görə də Xəzər neftinin dünya bazarına çıxarılmasından əvvəlki son məntəqə kimi böyük əhəmiyyətə malikdir. Sutkada 1,2 milyon barel neft daşımaq gücündə olan belə nəhəng kəmərin fəaliyyətində bu terminalın rolunu şərh etməyə ehtiyac yoxdur.

Ceyhan terminalında hər birinin tutumu 1 milyon barel olan 7 böyük saxlama çəni var. Neftin tankerlərə yükləndiyi yanalma körpüsünün uzunluğu 2 kilometrdir. Burada eyni vaxtda iki tankerə neft doldurulması mümkündür. Tankerlərə yüklənən neftin miqdarı 600 min bareldən 2 milyon barelədək dəyişə bilər. Yanalma körpüsünün qurtaracağında suyun dərinliyinin 33 metr olması imkan verir ki, buraya ən iri tonnajlı tankerlər yaxınlaşsın. Belə tankerlərin uzunluğu adətən 250 metrdən çox olur və onlar 2 milyon barel neft daşımaq gücündədirlər.

Ceyhan terminalının ən müasir standartlara cavab verdiyini təsdiqləyən faktlardan biri də odur ki, burada "sürətli giriş-çıxış” əməliyyatları təmin olunub. Yəni gəmilərin qısa müddətdə neftlə doldurulması mümkündür. Belə ki, körpüdə tankerləri yüksək templə yükləmək - onlara saatda 9600 kubmetr yanacaq vurmaq mümkündür. Nəticədə tankerlər nəzərdə tutulan vaxtdan tez yola salınır.

Terminalda bir sıra texnoloji yeniliklər də tətbiq edilir. Bunlardan biri UÜB sistemidir ki, gəmilərin çənindən karbohidrogen qazlarının ətraf mühitə yayılmadan təmizlənməsinə imkan verir. Ceyhan terminalında eləcə də dənizlərin gəmilərdən çirklənməsinin qarşısının alınmasına dair beynəlxalq MARPOL konvensiyasının normativlərinə ciddi riayət edilir. Bu o deməkdir ki, obyekt gəmilərdən atılan tullantıların təmizlənməsinə dair beynəlxalq standartlara cavab verir.

Nəhayət, Ceyhan terminalı BTC kəmərinin Türkiyədən keçən 1078 kilometrlik hissəsinin "sinir mərkəzi”dir. Belə ki, kəmərin bu hissəsinin bütün əməliyyatları terminaldan idarə edilir. Xatırladaq ki, Ceyhan terminalının operatoru BTC tərəfdaşlarının adından fəaliyyət göstərən BİL (BOTAŞ İnternational Limited) şirkətidir. Buradan dünya bazarına "British Hawthorne” adlı ilk tanker 2006-cı il iyunun 4-də yola salınıb. Həmin vaxtdan indiyədək terminalda yüklənən tankerlərin sayı 4000-i ötüb.

Azərbaycan.- 2019.-7 fevral.- S.9.