O yazını tezliklə oxuyacağıq!..
Həmkarlarımız
Azərbaycan ailələrində hələ indi, XXI əsrdə - cəmiyyətin hərtərəfli inkişaf etdiyi, gender bərabərliyinin bərqərar olduğu bir vaxtda da qızların jurnalist sənətinə yiyələnməsinə münasibət birmənalı deyil. Bu, bəlkə də təbiidir. Çünki əsl jurnalistin - fərqi yoxdur, kişidir, ya qadın - konkret iş saatı olmur. Yazını vaxtında, bəzən təcili surətdə hazırlamaq, ezamiyyətə getmək, qəzetin ertəsi gün çıxacaq nömrəsinin məsul növbətçisi olmaq, daim düşünmək, yeni yazılar üçün mövzu və qəhrəman axtarmaq, qələmə sarılıb saatlarla çalışmaq, gecəni gündüzə qatmaq daim onun qarşısında dayanan tələblər, işlərdir.
Xanım jurnalist ailə həyatı qurandan, ana olandan sonra vəziyyət daha da mürəkkəbləşir... Nə xoş ki, bu çətinlikləri bilə-bilə Rəfiqə xanımın jurnalist sənətinə yiyələnməsi və sonra da ömrünü həmin sahəyə həsr etməsi qarşısında sədd çəkilməyib.
Həm də söhbət bu gündən deyil, 1966-cı ildən, rayonda orta məktəbi bitirib sənədlərini Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indi Bakı Dövlət Universiteti) Jurnalistika fakültəsinə təqdim edən bir qızın taleyindən gedir. "Gəncənin səsi” qəzetinin baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Gəncə şəhər təşkilatının sədri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Ali media mükafatçısı Rəfiqə Sadıqovanı deyirik. O zaman sənədlərini başqa bir ali məktəbə verməsini təkid etmək onun istedadı, savadı, yaradıcı təfəkkürü, bədii-estetik zövqü və seçdiyi sənətə sevgisi qarşısında sədd çəkmək demək olardı. Övladlarının mükəmməl savad, gərəkli peşə sahibi, yaxşı insan olmasını bütün varlığı ilə arzulayan və daim buna çalışan Sədəf xanım isə onların seçiminə həmişə hörmətlə və həssaslıqla yanaşırdı.
Rəfiqə Sadıqovanın bəxti sonra da gətirdi - ömür-gün yoldaşı yaradıcılıq yollarında ona dəstəkçi oldu, işinə, sənətinə həmişə hörmətlə yanaşdı və bu, indiyədək belədir.
Arxaya boylananda Rəfiqə Sadıqova keçdiyi yolların başlanğıcında, o zaman Ağdam rayonunda çıxan "Lenin yolu” qəzetinin redaksiyasında eşitdiyi bir xeyir-duanı da tez-tez xatırlayır: "Qızım, sən elə jurnalistliyi seç, uğur qazana biləcəksən”.
O vaxt orta məktəbin yuxarı siniflərində təhsil alırdı, qəzetə yazmağa isə altıncı sinifdə oxuyandan başlamışdı. Onu "balaca müxbir” deyə çağırırdılar...
İllər keçəcək və ali təhsilini də uğurla başa çatdırıb jurnalist diplomu alan, təyinatı "Gəncənin səsi” (o vaxt "Kirovabad kommunisti” adlanırdı) qəzetinə verilən Rəfiqəni burada "iti qələm” (yəni iti qələm sahibi) deyə çağıracaqlar.
Gəncə intellektual səviyyəsi yüksək olan şəhərdir. Odur ki, gəncəli oxucuların diqqətini cəlb etmək, onların sevgisini qazanmaq o qədər də asan deyil. Rəfiqə Sadıqova isə bunu bacardı - istedadı və biliyi, zəhmətsevərliyi, peşəkarlığı, işinə məsuliyyəti ilə...
Münasibət qarşılıqlı oldu - Rəfiqə bu şəhəri sevdi, oxucular da onun imzasını tanıdılar, qəbul etdilər.
Müxbirlikdən başlayıb sonra şöbə müdiri, redaktor müavini və indi artıq doqquz ildir baş redaktor olan xanım jurnalistin mövzusundan, janrından, həcmindən asılı olmayaraq qələmə aldıqlarının hamısı rəğbətlə qarşılanır. Bu isə jurnalistin peşəkarlıq səviyyəsinin meyarıdır.
Adətən jurnalistlərin əksəriyyəti konkret bir mövzuda yazır. Təbii ki, çalışdıqları mətbuat orqanı, yaxud şöbə onları hər hansı bir sahə üzrə "ixtisaslaşdırır”. Ona görə də qələm sahibləri yaxşı bilirlər ki, uzun müddət bir mövzuda yazdıqdan sonra digərinə keçmək bəzən heç də asan olmur. Amma qələmi üçün bu məhdudiyyət olmayan jurnalistlər də var ki, onlardan biri də məhz Rəfiqə Sadıqovadır.
Biz hələ janrları demirik... Bütün qəzet janrlarından bacarıqla istifadə edən bu xanım jurnalist uzun illərdir publisistikada da qələm işlədir. Portret oçerkləri xüsusilə uğurlu alınır. Burada o, insanın bütün mənəvi aləmini və zahiri görüntülərini kağıza sanki bir rəssam kimi köçürür. Psixoloji məqamları qələmə almaq və hər sözdən yerində istifadə etməklə canlı obraz yaradır.
Rəfiqə Sadıqovanın qadınlara həsr etdiyi silsilə oçerklər xüsusilə diqqəti cəlb edir. Təsadüfi deyil ki, buna görə hələ 1982-ci ildə "Qızıl qələm” mükafatına layiq görülüb. Bu daimi mövzusu indi daha da şaxələnərək müəllifin irihəcmli əsərlərində də öz əksini tapır.
Yeri gəlmişkən, təcrübəli jurnalisti narahat edən məsələlərdən biri bu gün qəzetlərimizdə janrların "itməsi”dir. "Nə üçün jurnalistikamızda zarisovka, oçerk, təhlili yazılar azalıb? Sanki hamı informasiya janrında, xəbər üslubunda yazır...” - deyir.
İnformasiya texnologiyalarının jurnalistlərin köməyinə gəldiyinin yaxşı hal olduğunu söyləsə də, Rəfiqə xanım bundan yerli-yerində, faydalı istifadə etməyin vacibliyini xüsusi vurğulayır. Belə ki, jurnalist hər hansı mənbədən götürdüyü materiala da öz duyğusunu qatmalı, öz münasibətini bildirməli, faktları təhlil etməlidir. Ən azından əldə olunan məlumatların sistemləşdirilməsi, onların arasında əlaqə, keçid yaradılaraq məqalə halına salınması vacibdir.
Qaldı ki, jurnalistin müxtəlif
janrlarda yazmağına... Rəfiqə xanım bunun da
mümkünsüzlüyünü inkar edir: "Gəlin
idmandakı beşnövçülüyü yada salaq...”
Rəhbəri olduğu jurnalist
kollektivinin yaradıcılığında bunlara riayət
edilməsinə çalışan baş redaktor ən
yaxşı nümunəni özü göstərir. İstəyir
ki, "Gəncənin səsi” yüksək səviyyədə
çıxsın, qəzet oxucu əlindən düşməsin.
Axı bu, zəngin ənənələrə malik bir qəzetdir,
gələn il 100 yaşı tamam olacaq!
Jurnalistikada uzun bir yol keçən Rəfiqə
Sadıqova heç vaxt hansısa vəzifəni tutmağa,
yaxud titullar qazanmağa can atmayıb. Layiq
görüldüyü "Tərəqqi” medalı,
"Qızıl qələm”, Həsən bəy Zərdabi
mükafatları, Ali media mükafatı və s. halal zəhmətinə
verilən layiqli qiymətdir.
Bir mükafatı da oxucuların rəğbəti,
daha biri isə həm çevrəsindəki, həm də bəzən
heç yaxından tanımadığı insanların minnətdarlığıdır.
Axı Rəfiqə xanım ünsiyyətcil, qəlbiaçıq,
bacardığı, imkanı çatdığı köməyi
əsirgəməyən insandır. Belələri haqqında
el arasında deyirlər ki, əsl xeyir-şər adamıdır.
Yəni başqasının sevincinə şərik
çıxmağı, dərdini isə bölməyi
bacarır, ona kömək üçün üz tutanı
naümid qoymamağa çalışır. Bu, Rəfiqə
Sadıqovanın genindən, sənətindən, həyat təcrübəsindən
qaynaqlanır.
"Düzü düz, əyrini əyri”
demək onun həyat devizidir. Odur ki, lazım gələndə
haqq səsini ucaltmağı da bacarır. Məsələn,
2004-cü ildə Ankara Ticarət odası və erməni
araşdırmalar mərkəzinin təşkil etdiyi simpoziumda
Xocalı soyqırımı haqqında etdiyi məruzə tədbirin
xüsusi buraxılışında nəşr olunub.
Və bütün bunlar bir yerə
toplanaraq Rəfiqə Sadıqovaya özünü həm də
səriştəli bir yazıçı kimi tanıtmağa
imkan verib. O, "Dünya beş günlük deyil”,
"İkinci toy” və "Nigaran qalacağam”
romanlarının, "Yarımçıq səadət” sənədli
povestinin müəllifidir. "Gecikmiş etiraf” və "Lalə
əfsanəsi” hekayələri ingilis dilinə tərcümə
edilərək Amerika oxucularına təqdim olunub.
2017-ci ildə müəllif bədii
yazılarına görə Prezident mükafatına layiq
görülüb.
Yazıçı-dramaturq, Milli Məclisin
deputatı Hüseynbala Mirələmovun müəllifin
"Gecikmiş etiraf” kitabının "Ön söz”ündə
yazdığı kimi: "Jurnalistlik fəaliyyəti
dövründə daha çox insan taleləri, milli-mənəvi
dəyərlər və ailə-məişət münasibətləri
mövzusunda qələm işlətməyi sevən Rəfiqə
Sadıqovanın çalışdığı "Gəncənin
səsi” qəzetinin səhifələrinə
sığmayacağı və gec-tez ədəbiyyatın
geniş havasına çıxacağı məntiqi və
gözlənilən idi. Belə də oldu. Ədəbiyyatda
ilk qələm təcrübəsi sayılan "Dünya
beş günlük deyil” romanı əslində illər boyu
qəzet səhifələrində bəsləyib boya-başa
çatdırdığı, araya-ərsəyə gətirdiyi
çoxsaylı publisistik qəhrəmanların, özünəməxsus
xarakter və xüsusiyyətləri olan Azərbaycan
qadınının bədii obrazı idi. Əsərin qısa
müddətdə qazandığı uğur və oxucu məhəbbətinin
bir səbəbi bəlkə də elə bunda idi”.
Oxucu istəyinə hörmət əlaməti
olaraq təkrar nəşr edilən, povest, hekayə əlavə
olunmaqla toplu halına salınan "Gecikmiş etiraf”
kitabı həssas, duyğulu, milli mənsubiyyətimizə
bağlı olan, halal zəhməti ilə ucalmağı
bacaran, yüksək və ali keyfiyyətləri özündə
ehtiva edən insanlığın yoluna məharətlə
çıraq tutur. Bu çırağın
işığından istifadə edib öz həyat yolunu
düzgün müəyyənləşdirmək
bacarığı isə arzu edənlərin öz əlindədir.
Rəfiqə Sadıqova
vaxtaşırı ölkənin mərkəzi mətbuatında
da bədii və publisistik yazılarla çıxış
edir. Müxtəlif yazıları ilə respublikadaxili
yaradıcılıq müsabiqələrinin qalibi olub.
Yeri gəlmişkən, Rəfiqə xanım istənilən vaxt paytaxta köçüb mərkəzi mətbuatda çalışa bilərdi, bunun üçün heç bir maneə olmayıb. Əksinə, dəfələrlə imkan və şans da düşüb - həyat yoldaşı, tarix elmləri doktoru, professor Həsənbala Sadıqova Bakıda fəaliyyət göstərmək haqqında təkliflər gəlib. Amma görünür, Gəncə bu ailənin tale şəhəridir...
Bir alim ömrünə yol yoldaşı olan xanım, bir cüt oğul ömrünün keşiyində dayanan anadır Rəfiqə Sadıqova. Dörd əziz nəvəsi isə ömür bağının şirin barıdır.
Həmişə
baharlı duyğularla yaşayan Rəfiqə xanım, demə,
elə yazda dünyaya göz açıb. Bu günlərdə
ömrünün növbəti baharını
qarşılayır və... söz yox ki, "könlü
keçir Qarabağdan”, doğulduğu,
böyüdüyü, ilk gəncliyini yaşadığı
Ağdamdan. Onun hiss və duyğularında bu yerlər
doğma, əziz bir canlı kimi əsirlikdədir və bu, qəlbinin
yeganə, lakin böyük, miqyası ölçüyə gəlməyən
nisgilidir. "Ağdam barədə heç yaza da bilmirəm,
- deyir. - Amma yazacağam, indiyədək yazdıqlarımın
ən yaxşısını azad edilmiş Ağdamdan
yazacağam”.
Həmkarımız Rəfiqə
Sadıqovaya cansağlığı və xoşbəxtlik,
yaradıcılıq uğurları və dediyi o
yazısını tezliklə oxumaq arzusu ilə
Flora SADIQOVA
Azərbaycan.-
2019.- 5 mart.- S.8.