El anası

Unudulmazlar

O, el anası idi...

Öz gəlişləri ilə dünyanı sonsuzlaşdırdıqlarını müjdələyən minlərlə körpənin doğulmasına vəsilə olan...

Qadın qucağının ən misilsiz mükafatı olan körpələri ana qolları ilə qovuşduran...

Bir körpənin həniriylə, bir ananın baxışında həkk olunmuş sevinc işartısıyla qızınan...

El anası...

Deyin, varmıdır dünyada bundan gözəl bir ad, ünvan?!.

...Ki ondan uca olsun?! Elə dünyanın mahiyyəti, məğzi, var olması da bu həyata bir insan qazandırmaq, onun daimi olmasına azacıq da olsa kömək etmək deyilmi?!

Azərbaycan tarixində özünəməxsus yeri olan çox qadınlar olub. At belində olanda da, əlinə qələm alanda da, hana arxasına keçib zərif ilmə vuranda da, körpəsinə laylay deyəndə də eyni dərəcədə zərif, əzmkar və qüdrətli qadınlar...

Belə hökmlü, zabitəli qadınlarımızdan biri də Şamama Ələsgərova idi. Məşhur həkim, mama-ginekoloq, uzun illər hamımızın Krupskaya adı ilə tanıdığımız 5 nömrəli doğum evinin direktoru işləmiş Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı Şamama Ələsgərovanın şərəfli ömür yoluna işıq tutmağa çalışmışıq...

Qüdrətli nəslin layiqli davamçısı

XIX əsrin ortalarında İrəvanın Xidərçay məhəlləsində Qurbanəli adında bir şəxs yaşayırdı. Onun iki övladı vardı: Məmmədkərim və Ələkbər. Zaman keçir, Məmmədkərim Kərbəlayi Qurbanəli oğlu İrəvanın bəy nəslindən Zəhra xanım Süleymanbəyova ilə ailə qurur. Zəhra xanımın anası Bilqeys Qazıyeva İrəvan quberniyasının zadəganlarından Mirzə Cabbar Qazıyevin nəslindən idi. Məmmədkərimlə Zəhra xanımın beş övladı olur: Tərlan, Göyçək, Əziz, Şamama, Ziyad.

Vurğulamaq yerinə düşər ki, bu nəsil Azərbaycan tibb elminə Əziz Əliyev (Azərbaycanın görkəmli dövlət və elm xadimi, tibb elmləri doktoru, professor), Zərifə Əliyeva (Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki), Tamerlan Əliyev (əməkdar elm xadimi, Dövlət mükafatı laureatı, tibb elmləri doktoru, professor), Cəmil Əliyev (Tibb elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Respublika Milli Onkologiya Mərkəzinin direktoru, AMEA-nın akademiki), Əziz Əliyev (tibb elmləri doktoru, professor, İ.M.Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Bakı filialının rektoru) kimi dəyərli nümayəndələr, ən əsası isə İlham Əliyev kimi parlaq siyasətçini - Lideri yetişdirmişdir. Bu mötəbər ailənin daha bir layiqli təmsilçisi də Şamama Ələsgərova idi.

100 minlərin dünyaya göz açdığı "Krupskayanı” O yaratdı...

1904-cü il martın 8-də İrəvanda anadan olan Şamama xanım ilk təhsilini gimnaziyada alır. 1941-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetini bitirir və cəbhəyə göndərilir. Daha sonra o, müharibə illərində Azərbycan SSR Xalq Səhiyyə Komissarlığında şöbə müdiri, kadrlar idarəsinin rəisi işləyir.

1945-ci ildə Şamama xanım N.Krupskaya adlı 5 nömrəli klinik doğum evinin baş həkimi təyin olunur və ömrünün sonuna qədər 1977-ci il iyunun 2-nə kimi həmin vəzifəni yerinə yetirir.

Şamama Ələsgərovanın yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti sayəsində doğum evi respublikanın iri müalicə-profilaktika idarəsinə çevrilmiş və keçmiş ittifaqda geniş şöhrət qazanmışdı. 5 nömrəli doğum evinin təşkilində böyük əmək sərf edərək bu tibb ocağının maddi texniki bazasını zamanının tələblərinə uyğun yüksək səviyyədə təşkil edən Şamama xanım kadr seçiminə də xüsusi diqqət yetirirdi. O, həkim personalını işə götürdükdə həmin şəxsin peşə bacarığını, elmi səviyyəsini müfəssəl öyrənirdi. Orta və kiçik tibb işçiləri də Şamama xanımın "senzurasından” keçdikdən sonra işə götürülürdü. Beləliklə, bacarıqlı və istedadlı rəhbər az zaman içərisində yüksək professionallığı ilə seçilən tibbi heyəti, ciddi sanitariya rejimli zamanının qabaqcıl, nümunəvi, böyük bir tibb ocağını qurmağı bacarır.

Şamama xanım 1958-ci ildə Səhiyyə əlaçısı, 2 il sonra respublikanın əməkdar həkimi adına layiq görülür. 1969-cu il fevralın 5-də ona xidmətlərinə görə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verilib. O respublikada bu ada layiq görülən ilk səhiyyə işçisi idi. Şamama xanım haqqında ozamankı dövri mətbutada "Pravda”, "İzvestiya”, "Komsomolskaya Prvada”, "Bakı” və digər mərkəzi orqanlarda müntəzəm olaraq məqalələr dərc edilmişdir. Şamama xanım Azərbaycan SSR Ali Sovetinin doqqzuncu çağırış deputatı olmuşdur, "Şərəf nişanı” ordeni və medallarla tətlif edilmişdir.

Heç təsadüfi deyil ki, hazırda bu doğum evi məhz Şamama Ələsgərovanın adını daşıyır.

Heydər Əliyev: "Qızım anadan olarkən mən bütün gecəni burada keçirdim...”

1995-ci ilin aprelin 7-də ulu öndər Heydər Əliyev Ümumdünya Sağlamlıq Günü münasibətilə Bakıdakı 5 saylı Kliniki Doğum Evinin işçiləri ilə görüşür.

Görüşdə uzun müddət bu tibb ocağına rəhbərlik etmiş Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Şamama Ələsgərovanın adının verilməsi təklifi ilə çıxış edir. Bu doğum evi ilə həyatının ən xoş anlarının bağlı olduğunu dilə gətirir, Şamama xanımın şəxsi keyfiyyətlərindən danışır:

- Əgər kollektiv belə bir təklif irəli sürürsə, mən də buna etiraz etmirəm. Mən Şamama Ələsgərovanı yaxşı tanıyıram. Şamama Ələsgərova 30 ildən çox bu doğum evinə rəhbərlik etmiş, hətta İkinci Dünya müharibəsi dövründə bura hərbi qospital olan vaxtdan burada çalışmışdır. Şamama Ələsgərova bütün səhiyyə işçilərinə örnək və nümunə idi. Onun gecəsi-gündüzü elə burada keçirdi. Doğum evi binasının abadlaşması, müasir avadanlıqla təchiz edilməsi, həkimlərin biliklərinin təkmilləşdirilməsi, elmi işlər aparılması və başqa sahələrdə o, çoxlu işlər görübdür.

Bu doğum evi mənim üçün də çox əzizdir. Çünki hər iki övladım - qızım və oğlum burada anadan olublar. Bir şeyi deyə bilərəm ki, 1954-cü ildə qızım anadan olarkən mən bütün gecəni burada keçirdim. Lakin Şamama xanım mənə yuxarı qalxmağa icazə vermədi. Qızım olması münasibətilə məni təbrik etdi, amma mənə onu görməyə icazə vermədi. Üç gün ərzində uşağı görmək mümkün olmadı. Mən mərhum həyat yoldaşım Zərifə xanıma məktub yazırdım, Şamama xanım onu aparırdı və cavab gətirirdi.

Heydər Əliyev: "İlham anadan olanda Şamama xanım məni aldatdı...”

- Oğlum olanda isə Şamama xanım məni aldatdı. Mən axşam həyat yoldaşımı doğum evinə gətirəndə Şamama xanım dedi ki, uşaq hələ gec olacaqdır, sən burada qalma. Mən də ona inandım və evə getdim. Təxminən üç saatdan sonra zəng vurub məni təbrik edərək dedi ki, oğlun olubdur. Mən çox sevindim. Səhərisi günü yenə bura gəldim.

Amma Şamama xanım yenə də məni yuxarı buraxmadı. Mən bunları ona görə deyirəm ki, o, çox nizam-intizam sevən adam idi. Heç kəsə güzəşt etmirdi. Siz bilirsiniz ki, Şamama xanım mənim qohumumdur. O mənim həyat yoldaşım Zərifə xanımın bibisi idi. Buna baxmayaraq o, nə qohumluğu, nə tanışlığı, nə dostluğu, nə vəzifəni, nə də başqa bir şeyi nəzərə alan adam deyildi. Şamama xanım deyirdi: qanun hamı üçün qanundur, kimsəyə güzəşt olmayacaqdır. Nə vaxt həyat yoldaşınız buradan çıxacaqsa, onda gəlib uşağı görərsiniz.

Şamama xanım haqqında xatirələr çoxdur. O vaxtlar o, ən yüksək ada - Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü, respublika Ali Sovetinin deputatı idi. O, çox fədakar insan idi. Onun şəxsi həyatı yox idi, bütün ömrü burada keçirdi. Çox gözəl insan, xeyirxah adam idi. Həyat yoldaşım bəzən mənə danışırdı ki, Şamama xanım üç gündür evə gəlmir, ağır xəstələri var. Mən Şamama xanıma sağlığında da böyük hörmətlə yanaşmışam, onun xatirəsi də mənim üçün həmişə əzizdir. Azərbaycanın səhiyyə tarixində Şamama xanımın görkəmli yeri vardır.

O, həm də mükəmməl örnək idi

"Ortaboylu, dümağ bir qadın idi. Saçları həmişə xınalı olardı, heç zaman ağarmış görməzdik. Səliqə-sahmanına söz ola bilməzdi. Özünə qarşı o qədər tələbkar idi ki, hər şeyi ən kiçik detallarına qədər düşünürdü. Həmişə onu iki cür paltarda görürdük. Bir güllü donu vardı işə geyinirdi, Moskvaya, ya harasa iclasa gedəndə isə həmişə mavi, yaxası lentli paltarını geyinirdi. Düşünürdük ki, Şamama xanım necə edir ki, illərlə geyməsinə baxmayaraq bu paltarlar solmur, cırılmır. Sonralar onun evinə gedəndə hər şey aydın oldu. Zivədə hər zaman gördüyümüz həmin o iki paltardan 5-6-sı yuyulub asılmışdı. O, hətta istəmirdi desinlər ki, Şamama xanım hər gün bir paltar geyinir...”

5 nömrəli klinik doğum evində vaxtilə Şamama xanımın bura işə götürdüyü mama-ginekoloqlarla söhbət edirik...

Ömürlərinin 50 ilə yaxın bir dövrünü bu tibb ocağına həsr etmiş qocaman həkimlər gəlişimizin məramını öyrəndikdə o qədər sevinir, həvəslə danışırlar ki...

Onların özünə də gənclik illəri ilə bağlı xatirələrə, Şamama xanımla ilk tanış olduqları günlərə xəyalən səyahət etmək çox xoş idi...

"Şamama xanım tələbkar və işinə bağlı biri idi. Ürəyi bu xəstəxana ilə döyünürdü. İş saat 7:30-da başlasa da, o artıq saat 7-dən burada olurdu”.

1972-ci ildən 5 saylı klinik xəstəxanada çalışan mama-ginekoloq Səidə Əkbərova Şamama xanımla bağlı xatirələrini bizimlə bölüşür. Deyir heç xəbərimiz olmurdu ki, o hansı qapıdan gəlib: "Bir də görürdük ki, lap tezdən Şamama xanım otağındadır. Gecədən nə olmuşdusa, hamısını bilirdi, elə bil bizimlə bərabər o da növbədə qalmışdı. O, heç gecəni də rahat yatmırdı. Növbətçi deyirdi ki, bir də görürəm axşam saat 9-da səssiz-səmirsiz gəlib işə”.

Baxmayaraq ki, "KQB” generalının qızı idim...

Mama-ginekoloq Sevil Xalıqova bu xəstəxanaya yeni gəldiyi günləri xatırlayır: "Əmrlə bu xəstəxanaya işə göndərilmişdim. Şamama xanım mənə dedi ki, gəlmisən, xoş gəlmisən, amma əmrini hələ verməyəcəm. Get, 3 ay sənə vaxt verirəm, görüm necə işləyirsən. Baxmayaraq ki, atam "KQB” generalı idi, məşhur Abdul Xalıqovun qızıydım... Kimliyindən asılı olmayaraq o, yeni işə götürdüyü gənci 2-3 ay sınaq müddətindən keçirirdi. Baxırdı tərbiyəsinə, işinə, ailəsinə, sonra deyirdi ki, səni qəbul edirəm, ya yox”.

Səidə Əkbərova: "O zaman burada Azərbaycan səhiyyəsinin qaymaqları, çox savadlı, adlı-sanlı həkimlər işləyirdi. Bu xəstəxana bir ocaq idi. Burada o qədər gənc həkim hazırlanıb respublikanın başqa mama-ginekologiya ocaqlarına göndəriliblər ki, indi artıq onların özləri də yaşlaşıblar. Şamama xanım rus dilində də çox səlis bilirdi. O zaman bura çoxmillətli kollektiv idi. Osetin, rus, ləzgi, erməni, hətta ispan mənşəli xanım var idi. Bizim səhərlər keçirdiyimiz 5 dəqiqəlik iclas, elə bil ki, elmi-praktik konferensiya idi. Hər bir doğuş, əməliyyat müzakirə olunurdu...”

Ona bağışlanan varidatı Müdafiə Fonduna köçürtdü

Mama-ginekoloq Əzizə Səmədova danışır ki, Şamama xanımın xəbərçi adamlardan da acığı gəlirdi: "O bu xüsusiyyətimizə də diqqət edirdi. Bir dəfə məni çağırıb dedi bilirəm ki, ağzıbütövsən. Ona görə də sənin Ali Sovetə deputatlığa namizədliyini təklif etmişəm. Düzdür, mən seçilmədim, amma elə onun göstərdiyi bu etimad bəs edərdi. O belə bir adam idi: kimsəsizlərin arxa-dayağı. Bilirsiniz, Şamama xanım neçə xadiməni oxutdurub tibb bacısı etmişdi, neçə tibb bacısına təklif etmişdi ki, get Tibb İnstitutunda oxu. Nə gecə yuxusu var idi, nə səhər. Gedirdi evə, amma səhərəcən 3 dəfə doğum evinə qayıdırdı, yoxlayırdı, yenə gedirdi. Deyirdi ki, görüm həkimlərin hansı iynə-dərmana ehtiyacı var, xəstələrin nə şikayəti var? Hamısını özü düzüb qoşurdu...”

Sevil Xalıqova: "Şamama xanım insanları dinləməyi bacarırdı. O gözəl ana, sirdaş, bizə arxa idi. Biz ona söykənmişdik. Nə problemimiz, dərdimiz vardısa, Şamama xanıma deyirdik, o, bizi dinləyir, əlindən gəldiyi qədər kömək edirdi”.

Mama-ginekoloq Zəhra Hüseynova maraqlı bir fakt danışır: "Böyük Vətən müharibəsi zamanı, bir rus hərbçi o zaman bu xəstəxanada yerləşən cərrahi hospitalda xeyli müalicə alır. Şamama xanım həmin hərbçini əməliyyat edib sağaldır. İllər keçir, Şamama xanıma Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı veriləndə bu barədə "Oqonyok” jurnalında məlumat verilir və həmin hərbçi Şamama xanımın fotosunu görüb tanıyır. O, Şamama xanımı axtarıb tapır və gəlib onunla görüşür. Deyir ki, mənim bütün ailəm müharibədə həlak olub, heç kimim yoxdur. İstəyirəm bütün varidatımı sizə bağışlayım. Əvvəlcə Şamama xanım etiraz edir, amma hərbçi israr edir ki, onsuz da mənim heç kimim yoxdur. Bu zaman Şamama xanım deyir ki, yaxşı, sabah bu ünvana gələrsən. O, həmin hərbçini Partiya Komitəsinə aparır. Və oradakı üzvlərin iştirakı ilə xeyli məbləğdə pulu Müdafiə Fonduna köçürür. Onun belə xeyriyyəçilik əməlləri də var idi... Şamama xanım kimi insanlar bu dünyaya tək-tək gəlir...”

Qəfil ölüm

70-dən çox yaşı var idi, amma yenə də gəncliyindəki kimi şövqlə işləyirdi. Evdən daha çox iş yerində olur, xəstələri, həkimləri dinləyir, nəyə ehtiyacları olduğu ilə şəxsən maraqlanır, həlli ilə məşğul olurdu. O, daşıdığı missiyanın fərqində idi, bilirdi ki, rəhbərlik etdiyi bu müqəddəs ocaq hər an yeni bir insanın dünyaya göz açmasına vəsilə olur...

1977-ci ilin 2 iyununda Şamama xanım növbəti dəfə iş yerinə baş çəkib evə dönür. Amma bir daha doğma iş yerinə qayıtmaq ona nəsib olmur. Elə həmin gün qəfil gələn amansız ölümlə dünyasını dəyişir...

Bağırovun göndərdiyi "çekist” Şamama xanıma deyir ki...

Şamama xanımın hazırda 3 nəvə yadigarı var, yeganə qızı Sona isə dünyasını dəyişib.

Sona xanımın dayısı Əziz Əliyevlə bağlı xatirələrində anası ilə bağlı maraqlı faktlar var: "Əziz dayıma olan təzyiqlər çoxaldıqca, mənəvi repressiyaların təsirinə məruz qaldıqca, bizim bütün qohumlar da sıxışdırılırdı. Anam Şamama Ələsgərova da belə repressiyalara, təzyiqlərə məruz qalanlardan oldu. Yaxşı yadımdadır, Azərbaycan KP MK-nın, səhv etmirəmsə, VIII qurultayı idi. Anam da Krupskaya adına Doğum evinin baş həkimi idi. Anam baş həkim kimi qurultay nümayəndəsi idi. O, geyinib-kecinib qurultaya getdi. Heç bir saat keçməmiş geri qayıtdı. Mən təəccübləndim. Anam dedi ki, Bağırov zalda məni görən kimi cin atına mindi. Əsəbi-əsəbi dedi: "Aleskerova, mandat ostavte, vıxodite iz zala”.

Krupskaya adına xəstəxananı 1945-ci ildə anam açmışdı. İşləri də çox ağır idi. Şəhər Sovetinin deputatı idi. İctimai işlərlə çox məşğul olurdu. Bir gün Bağırov anamın yanına "çekist” göndərir ki, Şamama xanım xəstəxanada yatan Əfəndiyeva adlı bir xanıma zöhrəvi xəstə olması haqqında arayış versin. Anam o arayışı vermir.

İkinci dəfə həmin şəxs yenə gəlib ki, Əfəndiyevanın xəstə olması haqda arayış verin, ya da işdən çıxmanız haqqında ərizə”.

Bunu da Bağırov ona görə edirdi ki, o qadının yoldaşını sürgün eləmək istəyirdi. Anam o arayışı ikinci dəfə də vermədi. Çünki o qadında elə bir xəstəlik yox idi. Anam gedir raykoma. O vaxt raykomun bürosunun üzvü Bakun vardı, özü də admiral idi. Məsələdən agah olan Bakun anamı müdafiə eləmişdi”.

İlham Əliyev də burada dünyaya gəlib

Şamama Ələsgərova bu dünyadan fiziki olaraq köçsə də, bu gün də qoyub getdiyi ənənə adını daşıdığı 5 saylı klinik doğum evində davam edir.

Doğum evinin baş həkimi Xədicə Əhmədova söyləyir ki, bu tibb müəssisəsi həqiqətən bir ocaqdır: "Həm tibb professionallığı, həm də həkim şəfqəti baxımından daim nümunə olmuşdur. Bu doğum evi əhali tərəfindən çox sevilmiş, həkimlərinə çox böyük güvən göstərilmişdir. Hazırda xəstəxanada 99-u həkim olmaqla, 433 işçi çalışır, ildə təxminən 2800-3000 körpə anadan olur”.

Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev də 1961-ci ilin dekabrın 24-də bu doğum evində dünyaya göz açıb...

Bu gün sənin günündür

O, el anası idi...

Bu dünyaya yaxşılıq, xeyirxahlıq etmək üçün gəlmişdi...

Onun əməllərinin, xeyirxahlığının əsasında insanlığa sevgi, şəfqət, mərhəmət dayanırdı...

Hələ sağlığında qəlblərdə özünə, əbədi abidə ucaltmışdı...

Yüksək insani keyfiyyətləri, alicənablığı, kübarlığı, zabitəsi, əzmi ilə...

Bu dünyada hər kəsin bir ömür payı var, amma onu necə yaşamaq tamamilə fərdlərə, şəxslərə özəl keyfiyyətdir...

Şamama xanım qismətinə yazılmış bu ömrə özünəməxsus naxış vurdu, şərəf, dəyər qatdı...

Bu gün sənin günündür, qətiyyətli Azərbaycan qadını!

Ruhunuz şad olsun, Şamama xanım...

Yasəmən MUSAYEVA

Azərbaycan.- 2019.- 7 mart.- S.1; 9.