Emal olunan xurmaya tələbat çoxdur

Aqrar sektorda aparılan islahatlar genişdir. Bu, təkcə coğrafi baxımdan deyil, islahatların əhatə dairəsinə görə də belədir. İslahatlar dövründə ənənəvi sahələrin yenidən bərpası da gündəmə gəldi. Beləliklə, son illər unudulmaq üzrə olan sahələrin dirçəldilməsi istiqamətində böyük işlər görüldü.

Pambıqçılığın, tütünçülüyün, tərəvəzçiliyin, çəltikçiliyin, fındıqçılığın, baramaçılığın yenidən inkişafı üçün dövlət tərəfindən müxtəlif layihələr hazırlandı, həmin sahə ilə məşğul olan fermerlərə dəstək verildi. Belə sahələrdən biri də xurma istehsalının inkişafıdır. Xurma istehsalında da yüksək məhsuldarlığa nail olmaq üçün İspaniyadan xurma tingləri gətirilərək fermerlərə paylanıb.

Hazırda ölkəmizin 21 rayonunda xurma yetişdirilir. Beş il əvvəl İspaniyadan gətirilən həmin yeni xurma sortları fermerlərə verildikdən sonra bu sahədə məhsul istehsalı artıb.

Bunun sayəsində ötən il ölkəmiz 200 min ton xurma ixrac edib. Belə ki, həmin rəqəm 2017-ci illə müqayisədə 17 faiz çoxdur. Cari ildə xurma istehsalının daha 15 faiz artacağı proqnozlaşdırılır.

Xurma istehsalı çoxaldıqca bu məhsulun dünya bazarına ixracı da artır. Hazırda Azərbaycan dünyada xurma istehsalı və ixracına görə beşinci yerdədir. Lakin ölkəmizdə bu sahənin dinamik inkişafı qarşıdakı illərdə daha yüksək pilləyə yüksəlməyə imkan verəcək.

Qeyri-neft sektoru üzrə ixracın 0,15 faizi xurmanın payına düşür. Ötən il bu sektor üzrə ixrac 1 milyard 689 milyon dollar təşkil edib. İxrac olunan qeyri-neft məhsullarında 177,4 milyon dollarla pomidor istehsalı birinci, 118 milyon dollarla qızıl (sikkə kəsilməsində istifadə olunmayan, digər emal olunmamış formalarda) ikinci, 114,5 milyon dollarla xurma ixracı üçüncü yerdə qərarlaşıb.

Hazırda xurma ixracında əsas alıcı ölkələr Rusiya, Ukrayna, Belarus, Moldova, Qazaxıstandır. Bir sıra ərəb ölkələri də Azərbaycanda istehsal olunan xurmanı idxal edirlər. Avropa ölkələri isə daha çox emal olunan quru xurma almağa üstünlük verir. Xüsusilə Almaniya və Hollandiyada bu məhsula tələbat daha yüksəkdir. Elə ənənəvi bazarımız olan Rusiya, Ukrayna və digər MDB ölkələri də quru xurma almağa maraq göstərir.

Məlumdur ki, Avropa ölkələrinə məhsul ixracı çətin prosesdən keçir. Burada standartlar MDB ölkələri ilə müqayisədə daha yüksəkdir. Avropa standartlarına əməl olunarsa, təkcə Almaniyaya ildə təqribən 2 milyon dollar dəyərində quru xurma ixrac etmək mümkündür. Hazırda emal edilən quru xurma Almaniya ilə yanaşı, Avropa İttifaqı dövlətlərindən olan Baltikyanı ölkələrə də ixrac olunur. Xarici bazarda tələbat yüksək olduğu üçün ötən il 30 faizlik artım müşahidə edilib.

Avropa ölkələrinə məhsul ixracı üçün çoxsaylı uyğunluq və gigiyenik sertifikatlar tələb olunur. Bu səbəbdən də Avropa bazarlarına məhsul ixrac edərkən onların tələbləri yerinə yetirilməlidir. Ölkəmizdə Balakən və Göyçay rayonlarında yarıqurudulmuş və ya qurudulmuş xurma üzrə yeni istehsal müəssisələri yaradılıb. Lakin bunların istehsal etdikləri məhsulun keyfiyyəti Avropa standartlarına tam cavab vermir. Üstəlik, onların istehsal gücü də xarici tələbatın ödənilməsi üçün yetərli deyil. Bunun üçün yüksək texnologiyalarla təmin olunan yeni müəssisələrin açılması zəruridir.

Dünyada xurmadan bir çox qiymətli məhsullar hazırlanır. Xurma qurusu, bəhməz çox qiymətli məhsul sayılır və əczaçılıqda geniş istifadə olunur. Əgər yeni müəssisələr açılarsa və qurudulmuş xurma məhsulu dünya bazarına çıxarılarsa, daha çox gəlir əldə edə bilərik. Belə ki, satış həyata keçirilərkən hazır məhsul xammaldan baha satılır.

Xurma istehsalını və ixracını artırmaq, xarici bazarda müştəri tapmaq üçün Xurma İstehsalçıları və İxracçıları Assosiasiyası yaradılıb. Məqsəd fermerlərə istehsal və ixracda dəstək olmaqdır. Assosiasiyanın əsas məqsədlərindən biri də ölkədə istehsal olunan xurma məhsullarının "Made in Azerbaijan” brendi ilə satışını həyata keçirmək üçün fermerlərə kömək göstərməklə bu sahə ilə məşğul olan sahibkarların işini əlaqələndirməkdir. Assosiasiya yarandığı gündən fermerlərə hər cür dəstək verməklə məhsul istehsalının artımına və ixracına yardımçı olur. Bununla yanaşı, assosiasiya 21 rayonda xurma yetişdirməklə məşğul olan sahibkarların tələb və istəklərinin dövlət qurumlarına çatdırılması istiqamətində də mühüm rol oynayır.

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan.- 2019.- 17 noyabr.- S. 1; 5.