“Mən bu cahana sığmazam...”

Böyük Nəsiminin 600 illiyini keçirəndə, onun heykəlini qoyanda, onun əsərlərini yayanda və onun məzarını Suriyanın Hələb şəhərində ziyarət edəndə, yenə də məhz Azərbaycanın milli mədəniyyətinin nə qədər zəngin olduğunu bir daha dünyaya göstərmək məqsədi daşımışdım.

Heydər ƏLİYEV

Böyük şair və mütəfəkkir Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu İmadəddin Nəsimi 1369-cu ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur.

İlk təhsilini Şamaxıda alaraq, dövrün elmlərini öyrənən şair klassik Şərq və qədim yunan fəlsəfəsini, ədəbiyyatını dərindən mənimsəmiş, islamın və xristianlığın əsaslarına yaxından bələd olmuş, tibb, astronomiya, astrologiya, riyaziyyat və məntiq elmlərinə yiyələnmişdir.

Sonra hürufi Fəzlullah Nəiminin xidmətinə girmiş, onun tərbiyə və təlimlərindən bəhrələnmişdir. Nəsimi sufilik cərəyanına yaxın olsa da, sonradan hürufiliyin aparıcı simalarından olub. Onun ustadı Nəimi edam edilsə də, Nəsimi öz yolundan, hürufilik təlimini təbliğ etməkdən dönməyib.

Nəsimi poeziyası vasitəsilə sülhü, tolerantlığı və multikulturalizmi müdafiə edib. Şair 20 min misranı əhatə edən ədəbi irsinin əsas hissəsini ana dilində qələmə alıb. Nəsimi öz yaradıcılığında Azərbaycan xalqının arzu və istəklərini, ümumbəşəri dəyərləri, insanın fövqəlbəşəri varlıq olmasını tərənnüm edib. Lakin Nəsimi istedadının miqyası o qədər geniş idi ki, o öz yaradıcılığı ilə yalnız Azərbaycan xalqına məxsus deyildi, bütün bəşəriyyəti əsərlərində ifadə edirdi.

Fars və ərəb dillərində eyni dərəcədə gözəl şeirlər yaza bilən İ.Nəsiminin azərbaycanca şeirlərinin dili həm zənginliyi, həm də xalq nitqinə yaxınlığı ilə seçilir, atalar sözləri, zərbi-məsəllər, hikmətli sözlər burada çoxluq təşkil edirdi. Nəsiminin rübailəri Azərbaycan xalq şeiri nümunələri olan bayatılara çox yaxındır.

Dünya ədəbiyyatı və fəlsəfi fikrində böyük rol oynayan şairin ədəbi fəaliyyətindəki mənəvi azadlığa, bəşəri dəyərlərə, insana sevgiyə, azadlıq və əmin-amanlığa çağırış Nəsimi yaradıcılığının himni idi. Despotizmin, nadanlığın və cahilliyin daim təqib etdiyi İ.Nəsimi müxtəlif ölkələrdə sığınacaq axtarsa da, təqib və təhdidlərdən xilas ola bilmir. Hələb şəhərində isə şairin həyatında ən böyük faciə baş verir, 1417-ci ildə dərisi soyulmaqla edam edilir. Edama məhkum olunan Nəsimi dünyadan köçmədi. O, əsrlərdən bəri insanların qəlbində yaşamaqda davam edir, dünya poeziyası, ədəbi və fəlsəfi fikrində öz abidəsini ucaltmağa müvəffəq olub.

İ.Nəsiminin adı Azərbaycanda əbədiləşdirilib, elm və təhsil ocaqlarına, rayon, küçə, meydanlara onun adı verilib, abidəsi ucaldılıb. Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin təşəbbüs və səyləri ilə hələ SSRİ dövründə Bakının mərkəzində şairin abidəsi ucaldılıb, onun adının əbədiləşdirilməsi üçün çox işlər görülüb. 2019-cu ilin "Nəsimi ili” elan olunması barədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən müvafiq sərəncamın imzalanması şairə verilən yüksək dəyərin göstəricisidir.

Azərbaycan.- 2019.- 12 yanvar.- S.1.