Tütünçülüyün inkişafı davamlı xarakter alır

Kənd təsərrüfatı qeyri-neft sektorunda coğrafiyasına və əhəmiyyətinə görə xüsusi yer tutur. Azərbaycanda əmək qabiliyyətli əhalinin böyük bir hissəsi bu sahədə çalışır.

Kənd təsərrüfatının inkişafı həmin insanların işlə təminatında və sosial rifahının yaxşılaşmasında önəmli rol oynayır. Ən başlıcası isə, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi aqrar sektorun inkişafından asılıdır. Odur ki, bu sektorda aparılan islahatlar sosial-iqtisadi baxımdan ölkə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Dövlət kənd təsərrüfatının ənənəvi sahələrini yenidən dirçəltməklə məhsul istehsalının artırılmasına nail olmuşdur. Bunun üçün xüsusi dövlət proqramları qəbul olunmuş, fermerlərə bir sıra güzəştlər edilmişdir. Nəticə göz qabağındadır. Məsələn, baramaçılığın inkişafına verilən dövlət dəstəyi sayəsində bu sahədə artım faizlə deyil, dəfələrlə ölçülür. Pambıqçılıq, çəltikçilik, tütünçülük, fındıqçılıq kimi sahələrdə də məhsul istehsalı sürətlə artmağa başlamışdır.

Tütünçülük də Azərbaycanın kənd təsərrüfatında mühüm yer tutan sahələrdən sayılır. Lakin ötən əsrin 90-cı illərindəki sosial-iqtisadi böhran, fermerlərin yetişdirdiyi məhsulu sata bilməməsi digər sahələrə olduğu kimi, tütünçülüyə də marağın azalmasına səbəb olmuşdu. Bu səbəbdən Prezident İlham Əliyev 2016-cı il oktyabrın 5-də sözügedən sahəni dirçəltmək məqsədilə "Azərbaycan Respublikasında tütünçülüyün inkişaf etdirilməsinə dövlət dəstəyi haqqında” sərəncam imzaladı, 10 avqust 2017-ci il tarixli sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasında tütünçülüyün inkişafına dair 2017-2021-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nı təsdiq etdi.

Proqramda qeyd edilir ki, qeyri-neft sektorunun dinamik inkişafı və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər ənənəvi kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişafında mühüm nəticələrin əldə olunmasına gətirib çıxarmışdır. Ölkəmizin əlverişli torpaq-iqlim şəraiti, mövcud işçi qüvvəsi, emal sənayesi müəssisələrinin xammala tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsi, həmçinin ixrac potensialının olması aqrar sektorun inkişafına geniş imkanlar açır. Son illər kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalına verilən güzəştlər, subsidiyalar, həmçinin fermerlərin torpaq vergisindən savayı bütün növ vergilərdən azad olunması digər sahələrlə yanaşı, tütünçülüyün inkişafına da güclü təkan vermişdir.

Ölkəmizdə tütünçülüyün elmi əsaslarla inkişafı, həmçinin bu sahə üzrə yüksək sənaye potensialının yaradılması ötən əsrin 70-ci illərinə təsadüf edir. Həmin illərdə həyata keçirilən uğurlu aqrar siyasət sayəsində tütünçülük sürətlə inkişaf etmişdir. Tütünçülüyün elmi bazasının gücləndirilməsi hesabına 1970-1980-ci illərdə Azərbaycanda əkin sahəsi 17 min hektara çatmış, illik istehsal həcmi 60 min tondan çox olmuşdur. Qeyd etdiyimiz kimi, sonralar bu sahəyə diqqət yetirilmədiyi üçün inkişaf dayanmışdır. Məsələn, 2016-cı ildə tütünün əkin sahəsi 2,4 min hektara düşmüş, illik istehsal həcmi 3,6 ton olmuşdur.

İndi dövlət tərəfindən tütünçülüyün inkişafına verilən dəstək bəhrəsini verir. Belə ki, cari ildə ölkə üzrə 3144 hektar sahədə tütün əkilib. Fermerlər məntəqələrə 5078,2 ton quru tütün təhvil veriblər. Hazırda tütünçülük üzrə orta məhsuldarlıq hər hektardan 18,9 sentnerdir. Yığım başa çatdıqda bu rəqəmin indikindən yüksək olacağı gözlənilir.

Bu il Azərbaycanın 12 rayonunda və Naxçıvan Muxtar Respublikasında tütün əkilib. Vurğulayaq ki, tütünçülüyə marağın artması bu sahəyə verilən dövlət dəstəyi sayəsində mümkün olub. Tütün həm əkinə, həm də məhsula görə subsidiya verilən kənd təsərrüfatı bitkilərinin kateqoriyasına daxil edilib. Belə ki, fermerlər dövlətdən tütün əkilən hər hektara görə 280, təhvil verilən məhsulun hər tonuna görə 50 manat subsidiya alır.

Ölkəmizdə ənənəvi sahələrdən olan tütünçülüyün inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər, bu sahəyə dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi, tütünün satış qiymətinin artırılması Oğuz rayonunun fermerlərinin də tütünçülüyə marağının artmasına səbəb olub. Şimal-qərb bölgəsinin digər rayonları kimi, Oğuzda da gəlirli istehsal sahələrindən olan tütünçülüyün inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər artıq öz müsbət nəticəsini göstərir. Belə ki, bu il rayonda tütün əkini sahələri əvvəlki illə müqayisədə 2,4 dəfədən çox artırılaraq 269 hektara çatdırılıb. Cari mövsümdə sahələrə əsasən "Virciniya botaniki” növlü tütün əkilib. Tütünün yetişdirilməsi ilə əlaqədar 65 fermerlə müqavilə bağlanılıb.

Hazırda rayonun təsərrüfatlarında tütün yığımı davam edir. Torpaq mülkiyyətçiləri mövsümün əvvəlindən indiyədək rayonun Bucaq, Bayan və Sincan kəndlərində fəaliyyət göstərən emal məntəqələrinə 4 min tondan çox "Virciniya botaniki” növlü yaş tütün təhvil veriblər. Bu emal məntəqələrində 400 tonadək quru tütün istehsal edilib. Keçən il isə oğuzlu fermerlər 110 hektar sahədən 215,6 ton quru tütünün təhvil verilməsinə nail olmuşdular.

Zaqatala rayonunda isə tütün yığımı yekunlaşmaq üzrədir. İndiyədək emal məntəqələrinə 557,8 ton quru tütün təhvil verilib. Bu mövsüm rayonda 574 hektar sahədə tütün əkilib. Qeyd edək ki, ötən il zaqatalalı fermerlər tərəfindən 615,2 hektar sahədə tütün yetişdirilərək 607 ton quru tütün istehsal olunmuşdu.

İsmayıllı rayonunda isə cari ildə 60 ton quru tütün yarpağı tədarük edilib. 13 kənddəki 30 hektar tütün əkini sahələrinin məhsuldarlığı 20 sentnerdir.

Qazanılan bütün bu nailiyyətlər tütünçülüyün perspektivlərindən və qarşiya qoyulan hədəflərə çatacağından xəbər verir.

Bu arada Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi sözügedən sahəyə aid son məlumatı açıqlayıb. Bildirilir ki, sahələrdə tütün yarpağı yığımı davam edir. Noyabrın 27-nə olan operativ məlumata əsasən, fermerlər tərəfindən 6240,8 ton tütün yığılıb, qəbul məntəqələrinə 5355,4 ton quru tütün təhvil verilib.

Tütünçü fermerlər tərəfindən aqrotexniki qulluq qaydalarına düzgün riayət edilməsi, şitil seçimi bu il orta məhsuldarlıq göstəricisinin yüksəlməsinə səbəb olub.

Ötən ilin yekununda tütünçülükdə yekun orta məhsuldarlıq 19,3 sentner olub. Bu il yığım prosesi başa çatmasa da orta məhsuldarlıq ötənilki göstəricidən yüksəkdir. Hazırda tütün yarpağı üzrə orta məhsuldarlıq 19,8 sentner təşkil edir ki, bu da ötənilki göstəricidən 0,5 sentner çoxdur. Hazırda məhsul yığımı davam etdiyindən orta məhsuldarlıq göstəricisinin daha da artacağı gözlənilir.

Rüstəm KAMAL,

Azərbaycan. - 2020.- 1 dekabr.- S.8.