Koronavirusdan qorunmağın ən yaxşı yolu özünütəcriddir

Dünyanın kabusuna çevrilmiş COVID-19 bir ildir planeti iflic vəziyyətdə saxlayır. Bütün ölkələr infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün müxtəlif tibbi-profilaktik tədbirlər həyata keçirir, dövlət rəhbərləri vətəndaşlarını qorumaq üçün lazımi addımlar atır, məhdudiyyətlər tətbiq edir. Lakin bunlara rəğmən pandemiyanı lokallaşdırmaq mümkün olmayıb. Hətta əksinə, vəziyyət getdikcə daha kritik hal alır.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) epidemioloji bülletenində qeyd olunub ki, son bir həftə ərzində dünyada daha 4.3 milyon nəfər koronavirus infeksiyasına yoluxub. Bu isə pandemiyanın başlanmasından bəri ən yüksək göstəricidir. Əvvəlki həftədə ən yüksək göstərici 16-22 noyabr tarixləri arasında qeydə alınmışdı. O vaxt dünya üzrə COVID-19-a 4 milyon yeni yoluxma halı baş vermişdi.

Hazırda Yer üzündə 74 milyona yaxın COVID-19-a yoluxma və təxminən 2 milyona qədər ölüm halı qeydə alınıb. Bu isə o deməkdir ki, dünyada yoluxanların ölüm faizi 2,2-dir. Qışın gəlməsi ilə bütün Avropada koronavirusa yoluxma sayında sürətli artım müşahidə olundu.

Azərbaycanda da son aylar sanitar-epidemioloji vəziyyət narahatedici məcraya yönəlib. Ölkədə koronavirusa gündəlik yoluxma halları sürətli templə yüksələrək 4 mini keçib. Bu da real olaraq gündəlik ölüm hallarının artmasına gətirib çıxarıb. Hazırda Azərbaycanda koronavirusa yoluxma üzrə ölüm faizi 1,1-dir.

Məsuliyyətsizlik yoluxma sayının kəskin artmasına rəvac verdi

Etiraf edək ki, karantin rejimi yumşaldıqca insanlar arasında infeksiyaya qarşı laqeydlik, inamsızlıq, xəstələnməyəcəklərinə dair arxayınlıq yaranmışdı. Ölkədə Vətən müharibəsi başlayanda isə infeksiyadan qorunma qaydaları ikinci plana keçmişdi.

Hər kəsin diqqəti, fikri ön cəbhəyə, Azərbaycanın haqq savaşına yönəldiyi üçün koronavirus anlayışı aktuallığını itirmişdi. Xüsusən cəbhədə uğurlu əməliyyatların olması, vətəndaşlarımızın bu məsələyə münasibəti, demək olar ki, koronavirusla mübarizəni unutdurmuşdu. Məsuliyyətsizlik isə COVID-19 infeksiyasına yoluxma sayının kəskin artmasına rəvac verdi. Beləliklə, xüsusi karantin rejiminə, gigiyena qaydalarına riayət olunmaması, maskadan istifadənin azalması, distansiya saxlanılmaması Azərbaycanda sanitar-epidemioloji vəziyyətin pisləşməsinə səbəb oldu.

Nəticədə Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargah tərəfindən ölkədə sanitar-epidemioloji vəziyyət təhlil edilərək, infeksiyaya yoluxma sürətini azaltmaq, insanların bir-biri ilə yaxın təmaslarını minimuma endirmək məqsədi ilə ölkə ərazisində sərtləşdirilmiş xüsusi karantin rejiminin 18 yanvaradək tətbiq edilməsinə qərar verildi.

Dekabrın 14-dən Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə müəyyən edilmiş iş və xidmət sahələri istisna olmaqla, digər sahələrdə iş və xidmətlər dayandırılıb. Bütün ticarət, ictimai iaşə obyektlərinə, o cümlədən restoran, kafe və çay evlərinə müştərilərə yalnız çatdırma xidmətlərinin göstərilməsinə və ya onlayn satışa icazə verilib. Respublikanın bəzi bölgələrinə giriş-çıxış dayandırılıb, eləcə də hərəkət məhdudiyyəti tətbiq olunub. İcazəsi olan vətəndaşlar istisna olmaqla, digər şəxslər yaşayış yerlərini və olduqları yeri SMS-icazə ilə tərk edirlər.

Qarşıdakı 3 ay çox kritik olacaq

ÜST-nin Azərbaycandakı nümayəndəsi Hande Harmancının sözlərinə görə, karantin rejiminin sərtləşməsi ilə bağlı qərar insanları qorumaq üçündür: "Hökumət hər qərarında həm insanların sağlamlığını, həm də iqtisadi vəziyyəti nəzərə alır. Bu, bütün dünyada belədir. Pandemiya əvvəldən onu göstərdi ki, dərman və vaksin olmadığına görə yoluxmanın azaldılması üçün ictimai səhiyyə tədbirlərinin tətbiqindən başqa "silahımız” yoxdur. Sərt karantin rejimi yoluxmanın azaldılmasına tez bir zamanda təsir edir. Ortalama inkubasiya dövrünü nəzərə alsaq, sərt karantin qərarından təxminən 1 həftə keçəndən sonra yoluxmanın sayı azalmağa doğru gedir. Səhiyyə üzərindəki yükü, gərginliyi azaltmalıyıq. Bu səbəbdən yoluxma sayının azalması lazımdır”.

H.Harmancı əlavə edib ki, qarşıdakı 3 ay çox kritik olacaq: "Yaz aylarında peyvəndləmənin tətbiq olunması yoluxma saylarının azalmasına səbəb olacaq. Gənc insanlar peyvənd olunduqca yoluxma da azalacaq”.

Artıq 5 gündür koronavirus infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınması məqsədilə Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, sərt karantin rejimi tətbiq olunan 5 şəhərin və 12 rayonun giriş və çıxışlarında quraşdırılmış xüsusi postlarda polis əməkdaşları və Daxili Qoşunların hərbi qulluqçuları tərəfindən nəzarət-profilaktiki yoxlamalar davam etdirilir.

Daxili İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, 2020-ci il dekabrın 16-da həmin postlardan müvafiq icazə olmadan keçməyə cəhd göstərən 1607 nəqliyyat vasitəsi müəyyən olunaraq geri qaytarılıb. Eləcə də qeyd olunan müddətdə ölkə üzrə karantin rejimi qaydalarını pozan 2646 nəfər barəsində inzibati tənbeh tədbiri tətbiq olunub: "Bu istiqamətdə həyata keçirilən bütün tədbirlər əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə və onların sağlamlığının qorunmasına xidmət edir. Ona görə də vətəndaşlardan bir daha tətbiq edilən izolyasiya tədbirlərinə ciddi riayət etmələrini, operativ qərargahın bütün tövsiyə, təklif və qərarlarını anlayışla qarşılamalarını xahiş edirik”.

Ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün həkimə müraciət etmək lazımdır

Almaniya-Azərbaycan Radioloji və Neyroradioloji Cəmiyyətinin sədri, Köln Universiteti Klinikasının tibb elmləri doktoru, azərbaycanlı alim Nuran Abdullayev deyib ki, koronavirusdan sağalan şəxslərin tam sağaldıqdan 2-3 ay sonra yenidən yüngül də olsa hər hansı ciddi bir simptomları yaranarsa, bu zaman mütləq həkimə müraciət etməsi vacibdir. Çünki elmi tədqiqatlara əsasən, virusdan sağalan şəxslərin müxtəlif orqanlarında - ürəkdə, beyində, onurğa beynində və s. müxtəlif fəsadlara rast gəlinə bilər.

Onun sözlərinə görə, bu xəstəliyi yüngül simptomlarla keçirən insanların sağaldıqdan sonra müəyyən qisminin ürəyində patoloji dəyişikliklər yarandığı elmi tədqiqatlarla sübut olunub: "Xəstələrin beynində ola biləcək dəyişikliklərlə bağlı isə elmi hesabatın müəlliflərindən biri də mənəm. Yaxın günlərdə elmi ədəbiyyata daxil olacaq həmin hesabatda beyində və o cümlədən onurğa beynində COVID-19-un xəstəlikdən tam sağaldıqdan 2 ay sonra yaratdığı ciddi dəyişikliklərdən bəhs ediləcək. Halbuki həkimə bir az tez müraciət edilsəydi, xəstənin vəziyyəti hazırda tam normal ola bilərdi. Ona görə xəstəlikdən sağaldıqdan sonrakı dövrü xəstəlik zamanı yüngül simptomlarla keçən dövrlə eyniləşdirməməyi tövsiyə edirəm. Yüngül baş ağrısı, ürəkbulanma və ürəklə bağlı hər hansı simptomlar müşahidə olunarsa, bu zaman baş verə biləcək ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır”.

Tibb elmləri doktoru bildirib ki, COVID-19-dan sağalan şəxslər arasında müəyyən müddət sonra halsızlıq, yorğunluq, öskürək və hətta subfebril qızdırma kimi simptomların qalıcılığı da müşahidə olunub. Bunlar hətta 2 aya qədər davam edə bilər. Ciddi yanaşı xəstəliyi olanların isə koronavirusu ağır keçirmə ehtimalı daha yüksəkdir: "Bu şəxslər bilməlidirlər ki, koronavirusdan sağaldıqdan sonra da yanaşı xəstəlikləri ilə bağlı müalicələrini davam etdirməli və həkim nəzarətində olmalıdırlar. Onda vəziyyətdən çıxmaq daha asan olur”.

Koronavirusla mübarizədə əsas amil vətəndaş məsuliyyətidir

Təəssüf ki, bəzən insanlar özləri öz sağlamlıqlarına qarşı laqeyd yanaşırlar. Xəstəliyi yüngül keçirənlərin müəyyən hissəsi kimdənsə eşitdiyi, yaxud sosial şəbəkələrdə paylaşılan üsullardan, türkəçarələrdən istifadə edirlər ki, bu da ağırlaşmaların başlıca səbəbidir. Odur ki, həkim məsləhəti olmadan heç bir dərmandan istifadə etməyin.

İndiki məqamda koronavirusla mübarizədə əsas amil vətəndaş məsuliyyətidir. Bizim vətəndaş olaraq aparacağımız mübarizə, üzərimizə düşən məsuliyyət karantin qaydalarına riayət etməkdir. Qaydalara nə qədər çox riayət edilərsə, yoluxma da o qədər az qeydə alınar. Qaydalara əməl edilmədikdə isə yoluxma sayı artır. Bu gün hər kəs məsuliyyətli olmalı, Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın qərarlarına riayət etməli, özünü, yaxınlarını qorumalıdır.

Unutmayaq ki, peyvənd tətbiq olunana qədər dünyanı təşvişə salan bu dəhşətli virusdan ən yaxşı qorunma yolu özünütəcriddir. Yalnız məsuliyyətli, vicdanlı olmaqla, gərəksiz yerə evdən çıxmamaqla, özünütəcrid qaydalarına əməl etməklə bu xəstəliyin geniş yayılmasının qarşısını almaq olar. Durumun nə qədər riskli olduğunu anlamaq lazımdır. Bu çətin və təhlükəli dövrdə həyatımızı, gündəlik vərdişlərimizi evdə davam etdirməliyik. Çünki hazırda ən təhlükəsiz yer elə evimizdir. Odur ki, evimizdə qalaq, sağlam olaq!

Xəyalə MURADLI

Azərbaycan.-2020.- 18 dekabr.- S.1;7.