Cəlilabadda yaz tarla işləri sürətlənir

Bu yaz bir az tez gəlmişdir. Alça, şaftalı, badam ağacları əvvəlki illərə nisbətən təxminən 10-15 gün erkən çiçəkləmişdir. Martın əvvəllərində yağan yağışlar çölü-düzü yamyaşıl çəmənliyə bürümüş, qarçiçəyi, novruzgülü ləçəklənmişdir. Bir sözlə, kənd-kəsəyin indi ayrı vaxtıdır. İndi həm də kəndlinin əlinin iş-gücdən ayrılmayan zamanıdır.

Taxıl qulluq sevir

Taxılçılıq Cəlilabad üçün ənənəvi sahədir. Münbit torpaq, zəhmətkeş adamların əməyi sayəsində burada həmişə yüksək məhsul yetişdirilmişdir. Tarixin müəyyən dövrlərində, məsələn, Birinci Dünya müharibəsi zamanı bu torpağın buğdası nəinki Cəlilabad, ətraf rayonların əhalisini də aclıq və səfalətdən xilas etmişdir.

Bu gün də taxılçılıq rayonun iqtisadiyyatında mühüm yer tutur. Keçən il burada 203 min 708 ton buğda, 15 min 871 ton arpa, 10 min 18 ton vələmir istehsal edilmişdir. Cari ilin məhsulu üçün isə keçən ilin payızında 63 min 400 hektarda səpin aparılmışdır. Bunun 54 min 500 hektarı buğda, 4 min 600 hektarı arpa, 4 min 300 hektarı vələmirdir. Qışın mülayim və yağmursuz keçməsi bitkilərin inkişafına mənfi təsir göstərsə də, mart ayının əvvəlində günboyunca davam edən sızqa yağış vəziyyəti düzəltmişdir. Torpağın humus qatına keçən bu yağıntı bitkilərin köklərini kifayət qədər su ilə təmin etmişdir. Yalnız bundan sonra hər bir fermerdə, torpaq mülkiyyətçisində xoş əhvali-ruhiyyə, yüksək məhsul üçün ümid yaranmışdır.

Cəlilabad torpaqları əsasən dəmyədir. Taxıl əkilən sahələrdən yalnız 6 min 500 hektarı suvarılandır. Sudan söz düşmüşkən qeyd edək ki, rayon ərazisində 84 subartezian quyusu mövcuddur. Yeni qazılan 12 quyuda isə işlər başa çatdırılmaq üzrədir. Cari ildə də daha bir neçə quyunun qazılması nəzərdə tutulur.

Bu il taxılda gəmiricilərin və digər ziyanvericilərin olmaması əkinçiləri sevindirir. Mütəxəssislərin dediyinə görə, bu, keçən il ziyanvericilərə qarşı mübarizənin nümunəvi təşkil edilməsi ilə bağlıdır. Yüksək məhsuldarlıq üçün yemləmənin, mineral gübrələrin - azotun, karbamidin əkinlərə vaxtında verilməsi də mühüm şərtdir. Təəssüf hissi ilə qeyd etməliyik ki, ümumi taxıl əkinlərinin mart ayının 15-nə kimi yalnız 5 min 500 hektarında bu tədbir həyata keçirilmişdir. Səbəb fermerlərin kartına vəsaitin vaxtında köçürülməməsidir. Vaxt isə keçir. Taxıl inkişaf fazasındadır. Bundan belə gübrəsəpən texnika sahəyə girəndə bitkiləri əzib-tökəcək, habelə gecikən yemləmənin də əhəmiyyəti olmayacaq.

Kartof sahələri bol məhsuldan xəbər verir

Keçən il yetişdirilən kartof yaxşı pula getdi. Fermerlərin, torpaq mülkiyyətçilərinin qazancı əvvəlki illərlə müqayisədə yüksək oldu. Bu səbəbdən cəlilabadlılar ümumilikdə keçən ildəkindən 500 hektar çox - 5 min 200 hektarda kartof əkmişlər. Havaların mülayim keçməsini nəzərə alaraq kartof əkinləri əvvəlki illərlə müqayisədə bir ay tez - yanvar ayında aparılmışdır.

Rayon ərazisinə daxil olan kimi yolun hər iki tərəfində cücərti alınmış kartof sahələri diqqəti cəlb edir. Bir tərəfdə qızlar-gəlinlər torpaqdan baş qaldırıb yarpaq bağlayan kartof sahələrini alaqdan təmizləyir, digər tərəfdə ata qoşulmuş xışla cərgələrin arası yumşaldılır, bitkilərin dibi doldurulur. Sahələrdə belə yaxşı çıxışın olmasını kartofçuluqla məşğul olanlar da bu ayın əvvəlində yağan yağışla əlaqələndirirlər. Arzu edirlər ki, Novruz bayramından bir neçə gün sonra və aprel ayının ortalarında yağış yenə yağsın. Qalan aqrotexniki tədbirləri isə onlar vaxtında icra etməyi nəzərdə tutublar, çünki bu sahədə çoxillik təcrübələri var.

Cəlilabadda il ərzində 3 dəfə kartof əkilib-becərilir. Sellofan örtüklər altında yetişdirilən məhsul may ayının əvvəllərində yığılır və nübar məhsul kimi ölkəmizin, habelə qonşu Rusiya Federasiyasının müxtəlif şəhərlərinin, xüsusilə Moskvanın bazarlarında sahibkarları qane edən qiymətə satılır. Bundan sonra açıq havada becərilən faraş kartof yığılır. Onun da çoxu Rusiyanın bazarlarına daşınır. Payızlıq kartof isə az əkilir, çünki məhsuldarlığı nisbətən aşağı olur və yalnız daxili bazarlarda satılır.

Üzüm bağları hələlik çılpaq görünür

Hazırda rayonda 1401 hektar üzüm bağı vardır. Bu, sovet dövründəkindən qat-qat azdır. Səbəb məlumdur. M.Qorbaçovun hakimiyyəti illərində alkoqolizmlə mübarizə pərdəsi altında SSRİ-nin hər yerində olduğu kimi, Azərbaycanda da üzüm bağları məhv edildi, şərab zavodları bağlandı.

Dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra bu sahənin bərpa edilməsi, üzümçülükdə əldə edilən nailiyyətlərin, onun keçmiş şöhrətinin geri qaytarılması üçün tədbirlər görüldü, dövlət proqramı qəbul edildi. Bu tədbirlər çərçivəsində Qarazəncir kəndində müasir texnoloji avadanlıqlar quraşdırılmış yeni şərab zavodu tikilib istifadəyə verildi. İndi rayonda üzüm sahələri ildən-ilə genişlənir. Fransadan gətirilən nadir üzüm sortları bol bar verir.

Artıq tənəklərin budanması və cərgələrarası şum vaxtında və keyfiyyətlə başa çatdırılıb, digər işlər görülüb. Bu günlər suvarma aparılır. 800 hektardan çox sahə suvarılmışdır. Həyata keçirilən tədbirlər, bağların mövcud vəziyyəti deməyə əsas verir ki, cari ildə də Cəlilabad üzümçüləri yüksək nəticələr əldə edəcəklər.

Çiyələk sahələri göz oxşayır

Cəlilabad torpağı hər növ məhsul yetişdirməyə qadir olsa da, zəhmətkeş insan, bacarıqlı mütəxəssis amili mühüm şərtdir. Məhz bunun hesabına rayonda çiyələk də yetişdirilir, özü də intensiv.

Taxıl, üzüm, kartofla müqayisədə çiyələyin əkilib-becərilməsi nisbətən yeni sahədir. Lakin rayondakı fermerlərin təşəbbüskarlığı ilə çiyələk istehsalı ildən-ilə artır. Türkiyədən, Kanadadan və digər yerlərdən daha məhsuldar sortlar gətirilir. Şitillər adətən payızda əkilir. Üstü sellofanla örtülən sahələrin məhsulu daha tez yetişir və nübar məhsul kimi baha satılır.

Az müddət ərzində bu sahədə də zəngin təcrübə əldə edilmişdir. Rayonda mini soyuducular quraşdırılmışdır. Yetişdirilən çiyələk orada lazımi temperatura salınaraq xüsusi maşınlarla xarici ölkələrə ixrac edilir.

Hazırda rayonda 427 hektar çiyələk sahəsi mövcuddur. Keçən il 9 min 300 ton çiyələk istehsal olunmuş, hər hektarın məhsuldarlığı 218 sentner təşkil etmişdir. Çiyələk sahələrinin suvarılmasında artezian quyularından istifadə edilir. Yazın gəlişi ilə əlaqədar çiyələk sahələrində də işlər gündən-günə artır, becərməyə çıxan işçilərin sayı çoxalır.

Əkində gecikmək olmaz

Noxud, mərci, lərgə əkinləri Cəlilabad üçün ənənəvi sahədir. Hələ sovetlər birliyi zamanında ayrı-ayrı adamlar onları həyətlərində əkib-becərirdilər. Torpaqlar şəxsi mülkiyyətə verildikdən sonra rayon əhalisi bu bitkilərin də əkilib-becərilməsinə geniş yer verməyə başlamışlar. Vaxtilə az tapılan bu kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı artmışdır.

Rayon üzrə cari il 3 min 50 hektarda yazlıq dənli-paxlalı bitkilər əkilmişdir ki, bunun da 2 min 800 hektarı noxud, 160 hektarı mərci və 90 hektarı lərgədir. Bir məsələni qeyd etmək lazımdır ki, həmin məhsulların istehsalı və satışı müvafiq qurumlar tərəfindən təşkil və koordinasiya olunmadığından müəyyən çətinliklər yaranır. Belə ki, bir il noxud yaxşı qiymətə satılanda növbəti il çox sayda fermer, torpaq mülkiyyətçisi noxud əkir. Bu dəfə təklif tələbdən çox olduğu üçün məhsulun qiyməti maya dəyərindən qat-qat aşağı düşür. Necə ki 2019-cu ildə sarımsaq əkənlərin başına belə bir iş gəldi. On tonlarla sarımsaq zay olub getdi, fermerlərin zəhməti və çəkdiyi xərc havaya sovruldu.

Bəli, yazın gəlişi ilə Cəlilabad kəndlisinin başını qaldırmağa macalı yoxdur. Hər kəs istəyir ki, toxumu torpağa vaxtında əksin. Bu işdə isə gecikməz olmaz. Çünki toxum torpağa vaxtında düşəndə, aqrotexniki tədbirlər vaxtında görüləndə məhsul da bol olur. Bolluq isə firavanlıq, xoş güzəran deməkdir.

Seyran CAVADOV

Azərbaycan.-2020.- 14 mart.- S.6.