Şəxsiyyət zirvəsi

Heydər Əliyev haqqında düşünərkən onun dahi şəxsiyyət adlı portretinin nə qədər zəngin çalarlarla yaradılmış həyat əsəri olduğuna bir daha əmin olursan. Və zaman ötdükcə bu portretin hələ kəşf olunmamış, onu daha da dolğunlaşdıran yeni cizgilərinin üzə çıxdığını görürsən. O, unikal, dahi şəxsiyyət olaraq bənzərsiz bir həyat yaşayıb, mənəvi ucalığı fəth edib. Mənə elə gəlir ki, bu elə bir zəngin həyat əsəridir ki, onu sonadək dərk etmək heç vaxt mümkün olmayacaq.

"El bilir ki, sən mənimsən...”

Heydər Əliyevin xalqın rifahı və xoşbəxt gələcəyi, layiqli həyat tərzinin bərqərar olması naminə göstərdiyi misilsiz xidmətlər ölcüyəgəlməzdir. Bu dünyaya ülvi bir missiya - öz xalqının xilaskarı kimi gəlmiş Ulu Öndərin əməlləri və fəaliyyəti zaman və məkan çərçivələrinə sığmır.

Heydər Əliyev bir rəhbərin öz xalqı üçün edə biləcəyi mümkün nə varsa, ona nail olub. Bütün bunların bir insan ömrünə necə yerləşdiyini düşünəndə təəccüblənməyə bilmirsən. Onun həyat və fəaliyyəti elə bir məktəbdir ki, haqqında nə qədər danışsan da, nə qədər yazsan da, bu, ümmandan bir damlaya bənzəyəcək. Xalqın öz liderinə bəslədiyi sevgi də elə o ümman qədər möhtəşəmdir. Çünki Tanrının böyük lütfkarlıqla bizə bəxş etdiyi ən dəyərli və fenomenal şəxsiyyətlərdən biri olan Heydər Əliyev doğma torpağına bağlı vətən oğlu kimi Azərbaycanın taleyüklü, çətin və ağır günlərində həmişə xalqın gücünə inanıb, yalnız ona arxalanıb. Bu inamdan ruhlanaraq, canına və qanına hopmuş vətən sevgisi ilə bütün şüurlu həyatını ölkəmizin azad və firavan bir məmləkətə çevrilməsi yolunda fəda edib. Bu məqamda 1998-ci il prezident seçkilərindən sonra "Gülüstan” sarayında təşkil olunmuş andiçmə mərasimində Heydər Əliyevin etdiyi çıxışı xatırladım. Nitqinin sonunda xalq şairimiz Səməd Vurğunun "Azərbaycan” şeirindən bir neçə misranı söyləyərkən onun hansı kövrək hisslər keçirdiyini unutmaq mümkündürmü?! Taleyimə çox minnətdaram ki, həmin anda onun duruşunda, baxışında və səsində aydınca sezilən vətən sevgisini özündən ixtiyarsız ayaq üstə alqışlayanlardan biri də mən olmuşam. İnanıram ki, böyük vətənpərvərlik hissini əks etdirən bu mənzərə gözəl və xoş xatirə kimi qəlb yaddaşlarında və tarixdə əbədi olaraq qalacaq...

Onu tariximizin ən böyük azərbaycanlısı sayanlar əsla yanılmırlar. Bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin "Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam!” kəlamı bir deviz olaraq tolerantlığı ilə seçilən ölkəmizdə yaşayan bütün xalqların vahid ideya, vahid gələcək, vahid dövlət ətrafında birləşməsi üçün bir stimula çevrilib.

Heydər Əliyev şərəf və ləyaqət rəmzidir

Həyat kitabını vərəqlədikcə Ulu Öndərin üzləşdiyi bütün ağır və çətin vəziyyətlərin əqidə, mənlik və ləyaqət sınağından qalib çıxan bir şəxsiyyət olduğunu görürsən. O, keçmiş Sovet İttifaqının ali rəhbərliyindən uzaqlaşdırıldıqdan və hətta ağır ürək xəstəliyi keçirdikdən sonra öz qamətini dikəldərək əqidəsi uğrunda mübarizə yolunda mətin addımlarla irəliyə davam dedi. Hələ qara qüvvələrin böyük güc sahibi olduğu o dövrdə Heydər Əliyev 20 yanvar hadisələri ilə bağlı ən kəskin və cəsarətli bəyanat verərək bu qanlı tarixə ilk obyektiv qiyməti ilə seçilən şəxs oldu.

Ulu Öndərin bioqrafiyasında buna bənzər mərdlik və dəyanət nümunələrinin sayı-hesabı yoxdur. Xatırlayırsınızsa, Dağlıq Qarabağ məsələsinin də müzakirə olunduğu ATƏT-in Lissabon sammitində o, böyük diplomatik təmkin və qətiyyət nümayiş etdirərək, öz xalqının mövqeyini ayağa verməmək üçün, beynəlxalq aləmdə və bu təşkilatın tarixində ilk dəfə olaraq veto hüququndan istifadə edən yeganə dövlət başçısıdır.

Heydər Əliyev Xəzər dənizinin statusuna dair məsələ ilə bağlı İrana rəsmi səfəri zamanı da müzakirələrin gedişində İran prezidentinin sözünü kəsərək onun işlətdiyi "Mazandaran gölü” ifadəsinə sərt reaksiya verməklə böyük cəsarət göstərmişdi. Bu, öz ölkəsinə və dövlətinə şərəf gətirmiş qürur və mənlik nümunəsidir.

Heydər Əliyevin güclü şəxsiyyət kimi qabarıq cəhətlərindən biri onun hətta ən böyük siyasətçilərin qibtə etdiyi polad kimi möhkəm iradəyə malik olması idi. Bununla bağlı ürək ağrısı, lakin fəxarət hissi yaşadan bir hadisəni heç zaman unuda bilməyəcəyəm. Belə bir səhnəni gözünüzün önünə gətirin: Azərbaycan Prezidenti Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Məktəbin yubileyində tribunada çıxış edir. Bu zaman o, qəflətən güclü ürək tutması nəticəsində yıxılır, lakin bədənindəki çoxsaylı zədələrin, sınıqların ağrısını dəf edərək öz nitqinə davam etmək üçün yenidən qalxır... Axı bir Ali Baş Komandan olaraq onun qarşısında gənc zabitlər dayanmışdı... Vətəni qorumaq missiyasını daşıyan əsgər üçün bundan da böyük və ibrətamiz dərs ola bilərmi?!

Qeyri-adi insan, uzaqgörən siyasətçi, xarizmatik lider

Heydər Əliyevin unikallığını səciyyələndirən xüsusiyyətlər saysız-hesabsızdır. Tanrı onu siyasi fəhm kimi nadir istedadla mükafatlandırmışdı. Adi vətəndaşdan tutmuş dünyanın ən qüdrətli ölkələrinin başçılarına qədər onunla müxtəlif mövzular ətrafında ünsiyyətdə olan hər kəs qarşısındakının fenomenal yaddaşından və ensiklopedik biliklərindən heyrətə gəlirdi. Bu kimi keyfiyyətlər, təbii ki, Heydər Əliyevə dövlət idarəçiliyində və vaxtında dəqiq qərarlar qəbul etməsində öz töhfəsini vermişdi.

Hələ Sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi dönəmlərdə respublikamızın mərkəzdən asılılığını azaltmaq üçün müasir sənaye müəssisələrinin yaradılması, hərbi məktəblərin təsis olunması, Ulu Öndərin milli sərvət adlandırdığı istedadlı gənclərin SSRİ-nin aparıcı ali məktəblərində təhsil alması üçün kvotaların əldə olunması, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi möhkəmləndirilməsi və bir çox digər məsələlər onu göstərir ki, ölkəmizin gec-tez müstəqil dövlət olacağına Heydər Əliyevin böyük inamı olub. Zaman keçdi və tarix 1991-ci ildə ilk olaraq Naxçıvanda Azərbaycanın üçrəngli milli bayrağını dövlət atributu kimi başının üstünə qaldıran Ümummilli Liderin dahi uzaqgörənliyinə şahidlik etdi.

Məsələləri əhəmiyyətinə görə məntiqi ardıcıllıqla doğru-düzgün sıralamaq bacarığı siyasi liderlərə xas olan əsas cəhətlərdən biri sayılır. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəlində müstəqilliyimizin itirilməsi təhlükəsi ilə üz-üzə qaldığımız bir zamanda Dağlıq Qarabağ müharibəsi nəzərdə tutulmuş neft strategiyasının reallaşmasına ən ciddi maneə idi. Heydər Əliyev Horadiz əməliyyatında böyük hərbi uğur qazanmaqla Azərbaycan ordusunun gücünü nümayiş etdirərək düşməni atəşkəs barədə razılığa gəlməyə məcbur etdi. O zamanlar bunu məğlubiyyət kimi qələmə vermək istəyənlər hadisələrin sonrakı gedişində yanlış düşündüklərini etiraf etmək zorunda qaldılar.

Hər zaman müdrik Azərbaycan xalqının dəstəyinə arxalanan siyasətçi və rəhbər kimi o, əmin idi ki, qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün milli əqidə birliyinin və həmrəyliyin alternativi yoxdur. Azərbaycanın müstəqilliyinə qarşı baş vermiş 1994-cü il qiyamı zamanı bir çağırışla dəqiqələr ərzində az qala bütün Bakı əhalısinin Heydər Əliyevin ətrafına toplanması xarizmatik lider obrazını canlandıran nümunədir.

Heydər Əliyev: "Qadınlar dövlətimizin, dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin, bu günümüzün, gələcəyimizin dayağıdır”

Ulu Öndər milli-mənəvi dəyərlərin daha çox təzahür etdiyi və dövlətin rüşeymi sayılan ailə məfhumuna xüsusi dəyər verir, övlad tərbiyəsində qadının rolunu yüksək qiymətləndirirdi. Lakin eyni zamanda o, Azərbaycan qadınlarının ictimai proseslərə daha fəal şəkildə qoşulmasının tərəfdarı idi.

O dövrdə daha qlobal hesab olunan məsələlərin bir qədər kölgəsində qalmış qadın hüquqlarının səmərəli şəkildə təmin olunmasına dövlət tərəfindən güclü dəstəyə ehtiyac yarandığını hiss edən və dövlətçilik baxımından zərif cinsin idarəetmədə roluna böyük əhəmiyyət verən Heydər Əliyev 1998-ci ildə Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin təsis olunması barədə müvafiq sərəncam imzaladı. 2006-cı ildə isə statusu və səlahiyyətləri genişləndirilən qurum ötən dövr ərzində Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi kimi yaddaqalan uğurlu fəaliyyətə imza atmışdır. Azərbaycan qadınlarının öz potensialının reallaşmasında bu qurumun rolu çox böyükdür.

Həm tarixi nümunələrimiz, həm də çağdaş Azərbaycan ailəsinin problemlərini xüsusi diqqət altında saxlayan, Azərbaycan qadınının adını beynəlxalq miqyasda ləyaqətlə təmsil edən, öz gözəlliyi, mərhəməti, siyasi fəaliyyəti ilə dünyanın lider qadınlarını çox geridə qoyan Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın timsalında isə müasir örnəyi olan Azərbaycan qadını cəmiyyət və dövlət həyatının bütün istiqamətlərində inkişafa töhfə verərək, həm də Heydər Əliyevin ruhu qarşısında öz mənəvi borcuna sadiqlik göstərməkdədir.

İncə duyğularla dolu ürək

Heydər Əliyevin malik olduğu hər bir xüsusiyyəti barədə saatlarla, günlərlə danışmaq olar. Və bölüşdükcə də bu fikirləri daha da dolğunlaşdıran və bitmək bilməyən yeni düşüncələr ortaya çıxır. Təbii ki, bir yazıda bunu etmək mümkün deyil. Lakin mən burada onu təkcə bir lider və dövlət xadimi kimi xarakterizə edən bəzi keyfiyyətləri haqqında deyil, həm də xalqımızın milli-mənəvi və vazkeçilməz ailə dəyərlərinin sintezindən yoğrulmuş bitkin və mükəmməl obrazına diqqəti çəkmək istərdim.

Nə qədər ciddi və sərt görünməsinə baxmayaraq, o, olduqca duyğusal və çox zərif qəlbli bir insan idi. Ətrafında cərəyan edən hadisələrə təmkinli münasibətini qoruyub saxlamağa çalışardı və demək olar ki, buna həmişə nail olardı. Lakin onun şəxsi həyatındakı əvəzolunmaz bir itkinin ağrı-acısı onu heç vaxt tərk etmirdi. Özünün yeganə dostu saydığı ömür-gün yoldaşı Zərifə xanım Əliyevanı xatırlayarkən onun çöhrəsinə ürək sızladan nisgilli bir ifadə qonurdu. Belə anlarda o, Zərifə xanım haqqında düşünərkən qürur hissinə qarışmış xiffətini gizlədə bilmirdi. Ona gənclik illərini xatırladan "Küçələrə su səpmişəm” xalq mahnısını xüsusi bir zövqlə, sonsuz məhəbbət və həm də kədərlə zümzümə edərdi. Hec nə ilə əvəz olunmayacaq bu itkinin onun həyatındakı izini və doğurduğu təəssüfü ailə dəyərlərinə bir sədaqət nümunəsi kimi Ulu Öndərin həyatından bəhs edən əsərlərdə də açıq-aşkar görmək olar.

Hər zaman xalqın içində

O, öz xoşbəxtliyini xalqına xidmətdə görürdü. Sadə insanların içində olmaqdan həzz alırdı. Böyüklə böyük, uşaqla uşaq kimi rəftarı vardı. Ona görə də hər kəsin Heydər babası idi o...

Hələ uşaq vaxtı onunla görüşmək nəsib olmuş adamlardan biri kimi özümü xoşbəxt sanıram. Bu, ötən əsrin 70-ci illərinin xatirəsidir. Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyevin Füzuli rayonuna səfəri zamanı onu çiçəklərlə qarşılayan məktəblilərin içində mən də var idim. Onun mehriban, gülümsər çöhrəsi, nəvaziş dolu baxışları bu gün də gözümün önündədir. Sonralar taleyin xoş qisməti sayəsində buna bənzər hissləri təkrar-təkrar yaşamışam. YAP-ın ilk üzvlərindən biri kimi mənə partiyaya üzvlük vəsiqəsini şəxsən özü təqdim edəndə də, məni Prezident Aparatına məsul vəzifəyə təyinatımla bağlı qəbul edəndə də, ictimai-siyasi fəaliyyətlə bağlı keçirilən görüşlərdəki söhbətlər zamanı da. Hər görüşdən sonra çəkilmiş xatirə şəkillərinə, haqqında çəkilmiş filmlərə baxanda adamı bürüyən kövrək və səmimi duyğuları ifadə etmək çətindir.

Ulu Öndər Azərbaycan elminin və mədəniyyətinin inkişafına töhfə vermiş insanlara, söz ustalarına böyük diqqət və qayğı ilə yanaşırdı. Eyni zamanda sadə insanlarla çox rahat şəkildə ünsiyyət qura bilirdi. Uşaqlara qoşularaq onlarla bərabər rəqs etməsini, məcburi köçkün gənclərin toy mərasimində şövqlə qol qaldırıb oynamasını, əsgər və zabitlərlə doğma bir insan kimi səmimi söhbət etməsini, onun görüşünə gəlmiş yerli sakinlərlə oturub xüsusi bir həvəslə armudu stəkandan dişləmə qəndlə kəklikotu çayı içməsini və yaxud göycə meyvəsindən dadmasını əks etdirən kadrlar Heydər Əliyevi insanların yaddaşına məhz bu səmimiyyət zirvəsindən köçürüb.

Həyatın mənasını, fəlsəfəsini dərindən dərk etdiyindəndir ki, yalnız xalqın rifahını düşünən Heydər Əliyev sadə həyat tərzinə üstünlük verir, daha çox mənəvi dəyərləri önə çəkirdi. El dilində desək, o, dünya malında gözü olmayan, əxlaqına yalnız yüksək mənəvi dəyərlərin hopduğu çox zəngin bir şəxsiyyət idi. Bəlkə elə buna görədir ki, sənətinə yüksək qiymət verdiyi Xalq şairi Məmməd Arazın sözlərinə bəstələnmiş "Dünya sənin, dünya mənim...” adlı mahnıya qulaq asmağı çox sevirdi.

Yazılmamış əsərlərin qəhrəmanı

Heydər Əliyev heç vaxt kitab yazmayıb, xatirələrini qələmə almayıb. Bunun üçün sadəcə onun zamanı olmayıb. Lakin bütün dünya xalqlarının çox sadə dildə başa düşdüyü, əsrlərə sığmayan, hər sözü, hər izi, hər addımı məna yükünə görə cild-cild kitablara mövzu olan qızıl tarix yaradıb. Haqqında yazılan əsərlər bütöv bir epoxanın inkişaf yoluna işıq salır, siyasi baxışları alimlərin və siyasi texnoloqların tədqiqat obyektinə çevrilir. Təsadüfi deyil ki, dünyanın güc mərkəzləri sayılan dövlətlərin başçıları, beynəlxalq aləmdə tanınmış məşhur siyasətçilər Heydər Əliyevi dünya tarixinin nəhəng şəxsiyyətləri ilə müqayisə ediblər. Qələm əhli onu ictimaiyyətə dünyada baş verən siyasi proseslərə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmək gücündə olan nəhəng siyasət korifeyi kimi təqdim edir.

Ulu Öndərin həyatından bəhs edən çoxsaylı bədii-sənədli filmlərin müəllifi olan görkəmli rejissor Vaqif Mustafayevin çox maraqlı bir fikri var. O deyir ki, Heydər Əliyev yazılmamış romanların, çəkilməmiş filmlərin qəhrəmanıdır. Həqiqətən də, inanıram ki, Heydər Əliyevin irsi hələ bundan sonra da əsrlər boyu alimlər və siyasətçilər tərəfindən tədqiq ediləcək və geniş oxucu və tamaşaçı auditoriyasının diqqətini çəkəcək.

Bizim tale payımız: əgər o, olmasaydı...

Belə bir deyim var ki, həyat və tale kaleydoskop kimidir. Hətta kiçik bir bucaq altında firlatdıqda belə ümumi mənzərə tamamilə dəyişir. Düşünürəm ki, həyat yolunu labirintə bənzədənlər də öz fikirlərində haqlıdırlar. Çünki bəzən geniş və rahat yolda aşıla bilinməyəcək bir sədlə qarşılaşa bilərsən. Lakin sonra çıxış yolunun dar və heç də hamar olmayan cığırlardan keçdiyi bəlli olur. Ona görə də doğru yolu seçə bilmək bacarığı məhz Heydər Əliyev kimi güclü siyasi fəhmə və iti zəkaya malik dahilərə məxsusdur. Çünki Azərbaycan öz müstəqilliyini yalnız onun sayəsində qoruyub saxlaya bildi və özünün təbirincə desək, "dünyaya günəş kimi doğdu”.

Hərdən düşünürəm ki, Heydər Əliyev olmasaydı, Azərbaycanı nə gözləyirdi? Və hər dəfə də təlatümlü okeanda kompasını itirmiş və qiymətli yük daşıyan gəminin taleyi gözümün önünə gəlir. Hansı ki, ya qayalara çırpılaraq məhv olur, ya da yedəyə möhtac olur. Ona görə də Azərbaycan xalqı çox xoşbəxtdir ki, onu o burulğanlardan sağ-salamat çıxararaq müstəqillik limanına çatdırmış Heydər Əliyev kimi bir kapitanı olub.

Bir neçə gündən sonra anadan olmasının 97-ci ildönümünü qeyd edəcəyimiz Ulu Öndərin doğum günü - 10 may tarixi bu il təqvimdə 75 illiyini təntənə ilə qeyd edəcəyimiz Qələbə günü ilə yanaşıdır. Bu, ilk nəzərdə simvolik görünsə də, düşünürəm ki, əslində, həyatda da həmişə qələbə onun yanında olub, onu müşayiət edib. Yəni harada Heydər Əliyevin adı varsa, orada uğur var. Bu siyasi kursu yeni çağırışlar fonunda daha möhtəşəm qələbələrlə davam etdirən islahatçı lider cənab İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşmiş Azərbaycan xalqı özünə mənəvi ata saydığı Heydər Əliyevin qüdrətli əlini həmişə öz kürəyində hiss edəcək. Ona görə də əminəm ki, Ulu Öndər haqqında yazılmış mahnıda olduğu kimi:

"Nə qədər Azərbaycan, nə qədər bu millət var, Heydər "xalqım” deyəcək, xalq "Heydər” söyləyəcək!..”

Bahar MURADOVA,

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri,

YAP İdarə Heyətinin üzvü, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru

Azərbaycan.-2020.- 7 may.- S.1-2.