Azərbaycan
təhsilinin pandemiya sınağı
COVID-19
pandemiyası bütün dünyada ənənəvi şəraitdən
tam fərqli bir situasiya yaratmış, sosial-iqtisadi prioritetlərə
yenidən baxılmasını zəruri etmişdir. Hər bir
ölkə bu situasiyadan daha az itkilərlə çıxmaq
üçün xüsusi strategiyalar müəyyənləşdirmişdir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən
dəfələrlə vurğulandığı və beynəlxalq
aləmdə etiraf edildiyi kimi, Azərbaycan pandemiya
dövründə ən uğurlu strategiya seçən
ölkələrdən biri olmuşdur.
Pandemiyanın
təsirlərini minimuma endirmək məqsədilə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti tərəfindən vaxtında və
çevik qərarların qəbul edilməsi,
qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi
pandemiyanın geniş yayılmasının
qarşısını almışdır. İlk növbədə
səhiyyə sistemi gücləndirilmiş, sosial cəhətdən
həssas əhaliyə davamlı dəstək mexanizmləri tətbiq
edilmiş, iqtisadi dayanıqlığın təmin edilməsi
ilə bağlı əhəmiyyətli addımlar
atılmışdır. Bütün ölkə ictimaiyyəti
vaxtında atılmış bu addımları böyük rəğbətlə
qarşılamışdır. Təqdirəlayiq haldır ki,
pandemiya ilə mübarizədə Azərbaycan təcrübəsi
bir sıra ölkələr tərəfindən öyrənilmiş
və tətbiq edilmişdir.
Çevik addım atan 12 ölkədən
biri
Pandemiya
dünyada təhsil sistemlərinə də təsirsiz
qalmamışdır. İlkin mərhələdə ölkələrin
təhsil sistemi pandemiyaya adekvat reaksiya göstərə bilməmiş,
sadəcə proseslərin arxasınca getmişdir. Əksər
hallarda təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin
dayandırılmasının qısa bir müddət sürəcəyi
və tezliklə fəaliyyətini davam etdirəcəyi barədə
gözləntilər var idi. Lakin pandemiyanın kütləvi
itkilərlə müşayiət edilməsi və hələ
uzun müddət davam edəcəyi aydın olandan sonra, təhsil
sistemləri təhsilin fasiləsizliyinin təmin edilməsi ilə
bağlı tədbirlər görməyə
başlamışlar.
Pandemiya
şəraitində Azərbaycanda təhsilin fasiləsizliyinin
təmin edilməsi bir sıra istiqamətləri və mərhələləri
əhatə etmişdir. Belə ki, ilk mərhələdə,
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 30 yanvar 2020-ci
il tarixli 35s nömrəli sərəncamı ilə təsdiq
edilmiş "Azərbaycan Respublikasında yeni koronavirus xəstəliyinin
yayılmasının qarşısının alınmasına
dair Fəaliyyət Planı”nın icrası ilə
bağlı Təhsil Nazirliyi tərəfindən Tədbirlər
Planı hazırlanıb həyata keçirilməsinə
başlandı. Nazirlikdə 7/24 saat rejimində fəaliyyət
göstərən Qərargah yaradıldı və hər
gün hər bir təhsil müəssisəsindən vəziyyətlə
bağlı məlumatlar toplandı, ümumiləşdirildi və
Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargaha
ötürüldü.
Təhsil
Nazirliyi tərəfindən yerli təhsili idarəetmə
orqanlarına və təhsil müəssisələrinə vəziyyətə
həssas yanaşılaraq tibbi-profilaktik tədbirlərin
görülməsi ilə bağlı təlimati məktub
göndərildi, təhsil müəssisələrində
tibbi-profilaktik tədbirlərlə bağlı təhsilverənlər,
təhsilalanlar və valideynlər arasında aktiv maarifləndirmə
və izahat işlərinin həyata keçirilməsi, müəssisələrin
zəruri tibbi ləvazimatlarla, dezinfeksiyaedici və gigiyenik
vasitələrlə təchiz olunmasına nəzarətin
artırılması və aidiyyəti qurumlar tərəfindən
sanitar-epidemioloji işlərin aparılmasına şəraitin
yaradılması, kütləvi tədbirlərin məhdudlaşdırılması
barədə tapşırıqlar verildi. Valideynlər
üçün tövsiyələr, "Təhsil müəssisələrində
koronavirus (COVID-19) infeksiyasının yayılmasının
qarşısının alınması üzrə profilaktik tədbirlər
barədə təlimat” hazırlandı və tətbiq edildi.
Bütün təhsil müəssisələrində sistemli
şəkildə dezinfeksiya işləri aparılmağa
başlandı. Həyata keçirilən tədbirlər təhsil
müəssisələrində sanitar-gigiyenik vəziyyətin
yaxşılaşmasına əhəmiyyətli təsir etdi,
heç bir yoluxma halı baş vermədi ki, bu da ən vacib
məqamlardan biri idi.
Cari
il fevralın 28-də ölkədə ilk koronavirusa yoluxma
halı (tranzitlə keçən əcnəbi vətəndaşda)
aşkarlandıqdan dərhal sonra növbəti iş
günündə - martın 2-də dövlət
başçısının tapşırığına
uyğun olaraq, Nazirlər Kabineti tərəfindən COVID-19
infeksiyasına yoluxma halının qarşısının
alınması, ölkə ərazisində yerləşən
bütün təhsil müəssisələrində tibbi
profilaktik, dezinfeksiyaedici və digər qabaqlayıcı tədbirlərin
intensivləşdirilməsi məqsədilə tədrisin, təlim-tərbiyə
prosesinin dayandırılması və bununla əlaqədar
bütün tədbirlərin təxirə salınması barədə
qərar qəbul edildi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, həmin
vaxt ölkə ərazisində bütün təhsil müəssisələrinin
fəaliyyətini dayandırması barədə qərar
dünyada yalnız 12 ölkə tərəfindən
verilmişdi, sonradan isə bu qərar, demək olar ki,
bütün ölkələri əhatə etdi.
Qərara
uyğun olaraq, martın 3-dən bütün təhsil müəssisələrində
tədris, təlim-tərbiyə prosesi mərhələlərlə
tədris ilinin sonunadək dayandırıldı. Təhsilin
fasiləsizliyini və davamlılığını təmin
etmək məqsədilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən
təxirəsalınmadan yeni təşəbbüslərin
reallaşdırılmasına başlandı. Qeyd etmək
lazımdır ki, bu, artıq pandemiya şəraitində təhsilin
təşkili sahəsində ikinci mərhələ idi.
1 milyondan çox müəllim-şagird
heyəti yeni təşəbbüslərdən yararlandı
İlk
növbədə əhatə dairəsinə görə ən
geniş olan ümumi təhsil pilləsində teledərslərin
təşkili ilə bağlı işlərə
başlandı. Bu məqsədlə qısa müddət ərzində
yüksək peşəkarlığa malik müəllimlərdən
ibarət heyət müəyyənləşdirildi, texniki təchizat
məsələləri həll edildi və teledərslərin
çəkilişlərinə başlandı.
Dərslərin
nümayişi üçün televiziyanın seçilməsi
təsadüfi deyildi. Belə ki, ölkənin bütün
regionlarında, xüsusilə də ucqar kəndlərdə
şagirdlərin fasiləsiz və sürətli internet
bağlantısı ilə təmin edilməsi sahəsində
çətinliklər olduğu üçün onların
müəyyən hissəsinin dərslərdən yararlana bilməməsi
ehtimalı var idi. Dövlət televiziyasının
bütün ölkəni əhatə etdiyi nəzərə
alınaraq, dərslərin 2 televiziya kanalında (Azərbaycan
Televiziyasının "Mədəniyyət” kanalı və
"ARB Günəş” kanalı) yayımlanması barədə
qərar qəbul edildi. Zaman göstərdi ki, bu, vaxtında
verilmiş və yeganə düzgün qərar idi. Ümumi təhsil
müəssisələrinin şagirdləri üçün
11 mart 2020-ci il tarixindən etibarən şənbə və
bazar günləri istisna olmaqla, hər gün 5-6 saat TV dərslər
yayımlanmağa başlandı, təhsilin əhatəliyi və
əlçatanlığı təmin olundu, ümumi təhsil
müəssisələrində təhsil alan 1,6 milyon
şagird tədrisə cəlb olundu. Dərslər ümumi təhsil
proqramına uyğun olaraq bütün sinifləri və əksər
fənləri əhatə edir. Nümayiş etdirilən
bütün teledərslər sonradan sərbəst istifadə
üçün Təhsil Nazirliyinin www.video.edu.az elektron
portalında və rəsmi "Facebook” səhifəsində,
"Youtube” kanalında da yerləşdirilir ki, bu da şagirdlər
üçün əlavə imkanlar yaradır. Teledərslərlə
yanaşı, hər həftə ev
tapşırıqlarının həllinə həsr
olunmuş 2 saatlıq interaktiv verilişlər də təqdim
edilir ki, bu da şagirdlərlə əks əlaqəyə
imkan yaradır. Təqdirəlayiq haldır ki, Azərbaycanın
teledərslər təcrübəsi sonradan Gürcüstan,
Türkiyə, Ukrayna, Böyük Britaniya və digər
ölkələr tərəfindən istifadə edilməyə
başlandı. Tədris ilinin sonunadək təqdim edilən
teledərslərin ümumi sayı 2124 təşkil edəcəkdir.
Bu
işlərin məntiqi davamı olaraq növbəti addım
kimi, aprelin 2-dən "Virtual məktəb” layihəsinə
start verildi, ölkənin ən iri milli onlayn platforması
şagirdlərin istifadəsinə verildi. Layihənin məqsədi
yayımlanan teledərslərin interaktivliyini təmin etmək
və ümumilikdə məsafədən tədris
imkanlarını genişləndirmək idi. Hər bir
şagird "Virtual məktəb” portalında qeydiyyatdan
keçərək öz yaşına uyğun sinfə təyin
olunur. Portal vasitəsilə şagirdlər teledərslərdə
tədris olunan mövzulara əsasən hazırlanmış
ev tapşırıqlarını yerinə yetirir və əlavə
tədris resurslarından faydalana bilirlər. Portala hər həftə
müxtəlif mövzu və fənlərə uyğun olaraq
yeni tapşırıqlar əlavə olunur. Müəllimlərin
portalda qeydiyyatı təmin edilmiş, onlar tərəfindən
portalda onlayn dərslərin keçirilməsi
üçün imkanlar yaradılmışdır. Sonradan
portalın funksionallığı genişləndirilərək
qeyd olunan imkanlarla yanaşı, görüntülü və
audio dərslərin keçirilməsi, teledərslərin izlənilməsi,
tədris cədvəlinin tutulması, şagird və müəllim
qruplarının təşkili, sənədlərin üzərində
birgə iş, həftəlik tapşırıqların həll
edilməsi, o cümlədən şagird və müəllimlər
arasında yazışma imkanları da təqdim edilmişdir.
Bu günə onlayn platformada qeydiyyatdan keçmiş müəllim
və şagirdlərin sayı 1 milyondan artıqdır. Həmin
platforma üzərindən artıq 1 aydan çoxdur ki, hər
həftə şagirdlər arasında "Virtual əlaçı”
müsabiqəsi keçirilir və həftənin qalibi elan
edilir ki, bu da onların motivasiyasının
artırılmasına və sağlam rəqabətə imkan
yaradır. Bu günədək 100-dən artıq şagird bu
müsabiqənin qalibi olmuşdur.
Eyni
zamanda yeni bir təşəbbüs kimi, təhsilalanlara daha
geniş təlim imkanlarının yaradılması, müəllimlərə
təlimlərin verilməsi və mentor dəstəyinin
göstərilməsi məqsədilə "onlayn siniflər”in
fəaliyyəti təşkil edildi. Burada iştirak edən
qabaqcıl müəllimlər müxtəlif şagird
qrupları üçün onlayn dərslərin tədrisində,
digər müəllimlərə mentor dəstəyinin
göstərilməsində, habelə müəllim heyətinin
potensialının inkişafına yönəlmiş təşəbbüslərin
həyata keçirilməsində iştirak edirlər. Həmçinin
yerli təhsili idarəetmə orqanlarına müəllimlərin
ixtisasının artırılması, məzmunun
uyğunlaşdırılması, təhsilalanların
motivasiyasının artırılması istiqamətində dəstək
göstərilir. Bu istiqamətdə 1000-dən çox müəllim
distant təhsil mövzusunda onlayn təlimlərə cəlb
olunmuşdur.
Məktəblilərin tarixi nailiyyəti,
təhsil layihəsinin COVID-19-la mübarizəyə töhfəsi
Bunlarla
yanaşı, mövcud vəziyyətlə əlaqədar
olaraq ənənəvi keçirilən müxtəlif
müsabiqə, yarışlar da virtual və onlayn formatda təşkil
edilir. Əhəmiyyətli haldır ki, cari ilin aprel ayında
virtual formatda keçirilən Avropa Qızlar Riyaziyyat
Olimpiadasında azərbaycanlı məktəblilər tarixi
nailiyyət əldə edərək 3 bürünc medal
qazanmışlar.
Pandemiya
ilə mübarizəyə töhfə verilməsi istiqamətində
aprel ayının əvvəlindən Təhsil Nazirliyinin
"STEAM Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində
COVID-19 infeksiyasından qorunmaq üçün "üz sipəri”,
eləcə də bir çox tibbi cihaz və
avadanlıqların müxtəlif detallarının sınaq
istehsalına başlanmışdır. Proses çərçivəsində
1500-dən çox "üz sipəri” istehsal olunaraq tibb
işçilərinə və1400 "üz sipəri” isə
polis işçilərinə təqdim edilmişdir.
İstehsal prosesi insan əməyi olmadan, xüsusi 3D printerlərlə
həyata keçirilir. "Üz sipəri”nin
hazırlanmasında istifadə olunan məhsullar ekoloji təmiz
və insan həyatı üçün təhlükəsizdir.
Bu qoruyucu sipər insanın üzünü tam örtməklə
hava-damcı yolu ilə yayılan infeksiyalara qarşı
müdafiə rolunu oynayır. "STEAM Azərbaycan” layihəsinə
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə 2019-cu ilin
sentyabr ayından start verilmişdir. Layihə hazırda ölkənin
42 məktəbində 6 mindən çox şagirdi əhatə
edir. İxtiraçılığın, innovasiyaların və
yaradıcılığın şagirdlər arasında təşviq
edilməsi layihənin əsas məqsədlərindəndir.
Azərbaycanda tətbiq edilən təhsil
platforması UNESKO-nun rəsmi siyahısında
Xüsusi
vurğulamaq lazımdır ki, pandemiya dövründə Azərbaycanda
tətbiq edilən təhsil platforması UNESKO-nun rəsmi
saytında təqdim edilən siyahıda yer
almışdır. Belə ki, dünyada COVID-19
pandemiyasının yayılması ilə əlaqədar
UNESKO-nun rəsmi saytında
(https://en.unesco.org/covid19/educationresponse/solutions) şagirdlərin
öyrənmə prosesini asanlaşdırmaq məqsədilə
distant təhsil platformaları, elektron portallar və təlim tətbiqlərinin
siyahısı təqdim olunmuşdur. Ölkəmizdə tətbiq
edilən hesablama təfəkkürü və riyazi
bacarıqların inkişafına xidmət edən "Polyup”
platforması da bu siyahıya salınmışdır. 2018-ci
ilin dekabr ayından etibarən Azərbaycanda 90 məktəbdən
ümumilikdə 1000-dən çox müəllim və 10 min
şagird "Polyup” layihəsinə qoşularaq fəal şəkildə
respublika üzrə keçirilən müsabiqələrdə
iştirak edirlər. 2019-cu ilin fevral ayından başlayaraq Azərbaycan
üzrə 10 "Polyup” müsabiqə həyata
keçirilmişdir. Bundan əlavə, portal vasitəsilə
müəllim və şagirdlərə beynəlxalq
müsabiqələrdə iştirak imkanları da
yaradılmışdır. Hazırda Təhsil Nazirliyi
"Polyup” platformasındakı resursları teledərslərə
və www.video.edu.az portalında yerləşən digər
videoresurslara inteqrasiya etmişdir.
Təhsil
Nazirliyi pandemiya dövründə məktəbəqədər
təhsilin davamlılığı ilə bağlı tədbirlərin
həyata keçirilməsinə nail olmuşdur. Belə ki,
Nazirliyin Təhsil İnstitutu tərəfindən həyata
keçirilən "İcma əsaslı məktəbəqədər
təhsilin inkişafı” layihəsi çərçivəsində
UNICEF-in maliyyə dəstəyi ilə "Oynayırıq və
öyrənirik” adlı teledərslərə start
verilmişdir. Məktəbəqədər yaş
dövrünə aid uşaqlar üçün hazırlanan
teledərslər "ARB Günəş” telekanalının
efirində həftənin iki günü yayımlanır. Teledərslərdə
uşaqlara mövzulara dair nəzəri məlumatlar verilməklə
yanaşı, onların inkişafı üçün
praktiki məşğələlər də təqdim olunur.
Teledərslərlə yanaşı, uşaqlar
üçün onlayn dərslər və tərbiyəçi
müəllimlər üçün vebinarların təşkili
də davam etdirilir. Layihə çərçivəsində
ölkə üzrə 33 rayon və şəhərin 308
icmasını əhatə edən 321 icma əsaslı məktəbəqədər
təhsil qrupuna 6212 nəfər 3-4 yaşlı uşaq cəlb
edilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, təşkil
edilən teledərslər, onlayn dərslər və vebinarlar
yalnız Təhsil Nazirliyi tərəfindən həyata
keçirilən layihənin əhatə etdiyi uşaqlar və
tərbiyəçilər üçün deyil, ölkənin
bütün məktəbəqədər təhsil müəssisələri
üçün əhəmiyyətlidir.
Məktəblilərin ev şəraitində
məktəbdənkənar fəaliyyətinin səmərəli
təşkili
Pandemiya
dövründə Təhsil Nazirliyi tərəfindən həyata
keçirilən fəaliyyətlərin bir istiqaməti təhsilin
fasiləsizliyinin təmin edilməsi idisə, digər ondan az
vacib olmayan istiqaməti məktəblilərin ev şəraitində
asudə vaxtlarının səmərəli təşkilinə
nail olmaq, onların fiziki hazırlığı və
yaradıcılıq imkanlarının inkişaf etdirilməsini
təmin etmək idi. Məhz bu istiqamətdə məktəbdənkənar
təhsil sahəsində bir sıra uğurlu təşəbbüslər
həyata keçirilməkdədir. Təhsil Nazirliyi tərəfindən
aprelin 1-dən məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinin
qrup və dərnəklərinə cəlb edilən məktəblilər
üçün dərs cədvəlinə uyğun olaraq
onlayn dərslərə start verilmişdir. Məşqçi-müəllim
və dərnək rəhbərləri müxtəlif proqram təminatlarından
yararlanaraq məktəbliləri interaktiv tədris prosesinə
cəlb edir, onların fiziki sağlamlıqlarının təmin
edilməsi üçün idmanın bütün növləri
üzrə məşq prosesi, yaradıcılıq qabiliyyətlərinin
inkişafı üçün rəqs, rəsm,
bacarıqlı əllər, bədii qiraət, ifa, biçmə-tikmə,
erudit və s. sahələr üzrə dərslər təşkil
edir, mövzuya uyğun sual-cavab, fikir mübadiləsi aparmaq
imkanı yaradır. Onlayn dərslərdə indiyədək
27 idman növü və 103 dərnək üzrə 15 min nəfərdən
artıq qrup və dərnək üzvü, 1200-dən
çox müəllim iştirak etmişdir.
Martın
11-dən başlayaraq Təhsil Nazirliyinin təşkilatçılığı
ilə "Mədəniyyət” və "ARB Günəş”
telekanallarında yayımlanan "Dərs vaxtı”
proqramına uyğun olaraq fiziki tərbiyə dərsləri,
14 aprel tarixindən isə yaradıcılıq fəaliyyəti
ilə bağlı teledərslər keçirilir, hər həftənin
şənbə günü "Mədəniyyət”
telekanalında "Dərsdən sonra” teleproqramı
yayımlanır.
Məktəbdənkənar
fəaliyyət sahəsində onlayn platformalarda reallaşan
ölkədaxili və beynəlxalq səviyyəli idman
yarışları, yaradıcılıq müsabiqələri,
sərgilər, "dəyirmi masa”lar və digər tədbirlər
də həyata keçirilmişdir. Belə ki, uşaq-gənclər
inkişaf mərkəzləri tərəfindən respublika səviyyəli
"Biz birlikdə güclüyük!”, "Heç kim
unudulmur, heç nə yaddan çıxmır”
mövzularında rəsm müsabiqələri, "Evdə
qalaq, evdə yaradaq!” yaradıcılıq festivalı, "Gələcək
naminə birlikdə!” videoçarx müsabiqəsi, "Evdə
qalaq, nəğmə deyək” müsabiqəsi, Ümummilli
Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 97-ci
ildönümünə həsr olunmuş "Ürəklərdə
yaşayan Ulu Öndər” adlı virtual sərgi və "dəyirmi
masa”lar, Böyük Britaniya, İsveçrə, Fransa,
Türkiyə, Rusiya, Özbəkistan, Ukrayna, Gürcüstan və
Belarusdan məktəblilərin iştirakı ilə
"Qavaldaş” - zərb çalğı alətləri
ifaçılığı üzrə uşaq və gənclərin
III Respublika və I Beynəlxalq festival-müsabiqəsi,
ABŞ-ın Milli Aeronavtika və Kosmos Administrasiyası (NASA)
və Tusi Bohm Planetariumun birgə təşkilatçılığı
ilə keçirilən "Bir günün alimi” (Scientist for
a day) inşa-yazı müsabiqəsi, "Yaşıl şəbəkə”
ekoloji maarifləndirmə proqramı çərçivəsində
gənclərin V Ekoloji Forumu, "Üç alov” uşaq və
gənclərin beynəlxalq folklor, klassik və müasir
yaradıcılıq festivalı, Beynəlxalq Muzeylər
Gününə həsr olunmuş "Məktəblilər
üçün muzey həftəsi” çərçivəsində
Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi, Qazaxıstan Milli Muzeyi,
Qırğızıstan Milli İncəsənət Muzeyi,
Türkiyə Troya Muzeyi, Özbəkistan Dövlət Tarix
Muzeyi və Macarıstan Milli Muzeyinin iştirakı ilə
"Türk dünyası muzeylərinin həftəsi” təşkil
edilmişdir. Eyni zamanda şahmat üzrə respublika
birinciliyi, 17 yaşadək şahmatçılar arasında
Qran-Pri turniri, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan
olmasının 97-ci ildönümünə həsr olunmuş
şahmat üzrə "Beynəlxalq təhsil kuboku” və
digər idman tədbirləri keçirilmişdir. Bu tədbirlərə
ümumilikdə 20 mindən çox məktəbli
qoşulmuşdur.
Peşə təhsilində
alternativ tədris və təlim metodlarına zərurət
Peşə
təhsili. COVID-19 pandemiyası peşə təhsilində də
alternativ tədris və təlim metodlarını nəzərdən
keçirməyi zəruri etmişdir. Təhsil Nazirliyi
yanında Peşə Təhsili üzrə Dövlət
Agentliyi (PTDA) bir sıra peşə və ixtisaslar üzrə
videodərslərin hazırlanmasına
başlamışdır. Daha çox sayda peşəni əhatə
etmək üçün Avropa Birliyi tərəfindən dəstəklənən
layihələr çərçivəsində BMTİP və
GİZ bu təşəbbüsə qoşulmuşdur.
Hazırlanmış videodərslər "İT və
proqramlaşdırma üzrə mütəxəssis”,
"Geyim üzrə dizayner”, "Bərbər”,
"Aşpaz”, "Qənnadçı-şirniyyatçı”,
"İsitmə-soyutma, havalandırma sistemləri və
avadanlıqları üzrə montajçı”, "Avtomobil
diaqnostikası və təmiri mütəxəssisi” və
"Mebel ustası” kimi ixtisasları əhatə etmişdir. Təşəbbüsün
ikinci mərhələsi olaraq, GİZ-in dəstəyi və
özəl sektor nümayəndələrinin iştirakı
ilə turizm istiqaməti üzrə peşələr
üçün ("Aşpaz köməkçisi”,
"Hotel administratoru”, "Turizm təşkilatçısı”)
videodərslərin yayımlanmasına
başlanmışdır.
Peşə
təhsili və təlimi sistemində təhsilalanların tədris
prosesində iştirakını təmin etmək
üçün mart ayından etibarən "Mədəniyyət”
telekanalında həftədə iki dəfə olmaqla 4 videodərsin
yayımlanması həyata keçirilməkdədir. Bu videodərslər
PTDA-nın rəsmi "Youtube” kanalı, həmçinin
video.edu.az portalı vasitəsi ilə də
paylaşılır. Bu təşəbbüslərlə
yanaşı, PTDA öyrənmə nəticələrinin qiymətləndirilməsi
vasitələrinin hazırlanmasına və seçilmiş
peşələr üzrə tam onlayn mənbələrin
(video dərslər və mətnlər daxil olmaqla) tərcüməsinə
də başlanmışdır.
Sosial dəstəyə ehtiyacı
olan 20 mindən çox tələbə artıq qeydiyyatdan
keçib
Ali təhsil.
Təhsil proqramlarının mənimsənilməsinin təmin
edilməsi məqsədilə Təhsil Nazirliyinin tövsiyəsinə
uyğun olaraq, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində
müxtəlif onlayn platformalar üzərindən dərslərin
təşkilinə başlanmışdır. Həmin dərslərə
bugünədək 100 mindən artıq tələbə və
professor-müəllim heyəti qoşulmuşdur. Ali təhsil
müəssisələrinə Təhsil Nazirliyinin təqdim
etdiyi "MS Teams” platformasından ödənişsiz istifadə
imkanı yaradılmışdır və onlara texniki dəstək
göstərilməkdədir. Bununla yanaşı, tədris
prosesinin məsafədən təşkili zamanı ali təhsil
müəssisələrinin özlərinin daxili tədrisin
elektron idarəedilməsi sistemi, Stanford Universitetinin
"Coursera for Campus” proqramı (UNEC, BANM), "Blackboard
Colloborate” proqramı (ADA), KOICA şirkətinin sistemi (AzTU),
"ZOOM” və "Moodle”, "Google classroom” və digər
proqramların imkanlarından geniş istifadə olunur.
"Online” dərslərdə müəyyən səbəblərdən
iştirak edə bilməyən tələbələrə
mühazirələrin videoyazısını izləmək
imkanları da yaradılmışdır. Sadalanan proqramlar dərsləri
məsafədən təşkil etməklə yanaşı, həm
də tələbələr üçün zəruri olan
mühazirələri, sillabusları, təqdimatları, sərbəst
işlərin mövzularını, imtahan suallarını və
digər tədris materiallarını həmin sistemdə yerləşdirməyə
imkan verir.
Koronavirus
pandemiyasının təsirlərinin minimuma endirilməsi məqsədilə
Nazirlər Kabinetinin "Sosial baxımdan həssas əhali
qrupuna aid edilən ailələrin üzvü olan tələbələrin
təhsil haqqı xərclərinin ödənilməsi barədə”
13 aprel 2020-ci il tarixli qərarı imzalanmışdır. Həssas
əhali qrupuna ünvanlı dövlət sosial yardımı
alanlar; hər iki valideyni (tək valideyni olduqda isə həmin
şəxs) və ya qanuni nümayəndələri
aşağıdakı kateqoriyaların hər hansı birinə
aid olanlar: I və II dərəcə əlilliyi olan şəxslər;
işsiz kimi qeydiyyatda olanlar; yaşa görə əmək
pensiyaçıları; yaşa görə sosial müavinət
alanlar aid edilmişdir. Qərar ali, orta ixtisas və peşə
təhsili müəssisələrində təhsil alan 22 mindən
artıq tələbəni əhatə edəcək. Qeyd edilən
kateqoriyalardan olan tələbələrin təhsil haqqı xərcinin
50 faizi 2019-2020-ci ilin yaz semestri üzrə, 50 faizi isə
2020-2021-ci tədris ilinin payız semestri üzrə elektron
qaydada dövlət büdcəsi hesabına ödəniləcək.
Tələbələrin təhsil haqqı xərclərinin
dövlət tərəfindən ödənilməsi
üçün 40 milyon manat məbləğində vəsait
nəzərdə tutulmuşdur. Təhsil Nazirliyi tərəfindən
bu məqsədlə yaradılmış e-telebe.edu.az elektron
portalı üzərindən artıq 20 mindən çox tələbə
qeydiyyatdan keçərək sənədlərini təqdim
etmişdir.
Dövlət
başçısı tərəfindən ötən il
imzalanmış müvafiq fərman və sərəncamlara
uyğun olaraq, hazırda ölkəmizdə hər iki tələbədən
birinin təhsil xərcləri dövlət hesabına ödənilir.
O cümlədən sosial həssas qrupdan olan 17 min tələbə
dövlət hesabına oxuyur ki, onların təhsil xərcləri
üçün cari ildə 39.9 milyon manat vəsait nəzərdə
tutulmuşdur.
Psixoloji dəstək
üçün 1521-dən artıq zəng
Pandemiyanın
təsirlərinin azaldılması istiqamətində Təhsil
Nazirliyi tərəfindən bir sıra sosial-psixoloji fəaliyyətlər
də həyata keçirilmişdir. Pandemiya ilə əlaqədar
evdə qalan şagird və müəllimlərə, eləcə
də vətəndaşlara mənəvi-psixoloji dəstək
məqsədilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən 6
aprel tarixindən 146-3 "Qaynar xətt” xidməti fəaliyyətə
başlamışdır. Xidmətin təşkili
üçün təcrübəli məktəb
psixoloqları işə cəlb edilmişdir və hazırda
xidmətə müraciət edən hər bir vətəndaşa
psixoloqlar tərəfindən telefon vasitəsilə psixoloji məsləhətlər
təşkil edilir, zəruri mənəvi dəstək
göstərilir. İndiyədək daxil olan 1521-dən
artıq zəng əsasən karantin dövründə
yaşlı insanlarda yoluxma riskinin artması ilə
bağlı yaşanan təşviş, yeniyetmə və tələbələrin
vərdiş etdikləri gündəlik həyat şəraitindən
təcrid olunması, təhsil müəssisələrində
dərslərin dayandırılması nəticəsində
depressiv vəziyyət, evdə qalmağa məcbur olan
kiçik yaşlı məktəblilərdə
müşahidə olunan aqressiv davranışlar və
abituriyentlərin qəbul imtahanları ilə bağlı
yaşadığı həyəcanla əlaqəli
olmuşdur. Müraciət edən bütün şəxslərə
peşəkar psixoloji dəstək göstərilmiş,
tövsiyələr verilmişdir.
Bu
istiqamətdə daha bir təşəbbüs
"Böyüklərimizi qoruyaq!” sosial aksiyası
olmuşdur. 24 mart tarixindən İqtisadiyyat, Əmək və
Əhalinin Sosial Müdafiəsi, Təhsil nazirlikləri və
"Azərmaş” ASC-nin birgə təşəbbüsü
ilə yaşı 65-dən yuxarı tənha vətəndaşlar
üçün "Böyüklərimizi qoruyaq!” adlı
sosial aksiyaya başlanmışdır. Aksiya xüsusi karantin
dövründə yaşı 65-dən yuxarı olan tənha
vətəndaşlara evdə sosial xidmətlərin daha
operativ və səmərəli təşkilinə dəstək
verilməsi məqsədini daşıyır. Aksiya çərçivəsində
Təhsil Nazirliyinin "Bir” Tələbə-Könüllü
proqramının könüllüləri tərəfindən
yaşlı insanlara zəruri dəstək göstərilmişdir
və hazırda da aksiya davam etməkdədir.
Müəllimlik alternativi olmayan bir
peşədir
Müəllim
peşəsinə yeni baxış. Pandemiya müəllim
peşəsinin nə qədər əhəmiyyətli
olduğunu bir daha təsdiq etdi. Belə fikirlər səslənirdi
ki, müasir inkişaf dövründə müəllimə
ehtiyac azalır, təhsilalanlar sərbəst öyrənmə
imkanlarından yararlana bilir. Lakin belə hadisələr bir
daha sübut edir ki, müəllimlik alternativi olmayan bir peşədir.
Cəmiyyət bir daha əmin oldu ki, Azərbaycan müəllimləri
hər zaman üzərlərinə düşən
missiyanı şərəflə yerinə yetirmiş,
şagirdlərə mükəmməl bilik, savad verməklə
yanaşı, onların milli-mənəvi dəyərlər,
azərbaycançılıq ruhunda tərbiyəsinə,
layiqli vətəndaş kimi formalaşmasına bütün həyatını
sərf etmişlər. Pandemiya dövründə fədakarlıq
göstərən peşə sahibləri insanların
sağlamlığını təmin edən həkimlərlə
yanaşı, şəxsi qayğılarını kənara
qoyaraq təhsilin fasiləsizliyini təmin edən müəllimlər
oldu. Müəllimlər ən müasir elektron sistemlərdən,
platformalardan istifadə edərək onlayn dərslər təşkil
etdilər, proqram materiallarının mənimsənilməsinə
səy göstərdilər, şagirdləri ilə ünsiyyətdə
oldular və tədris ilinin uğurla başa
çatdırılmasına zəmin yaratdılar.
Pandemiyadan çıxarılan dərs
və verilən qərarlar
Təhsil
Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən fəaliyyətlərin
üçüncü mərhələsi tədris ilinin
yekunlaşdırılması ilə bağlı
addımların müəyyənləşdirilməsi oldu.
Bununla əlaqədar Dövlət İmtahan Mərkəzi, Təhsil
Nazirliyi yanında İctimai Şura, mütəxəssislərlə
çoxsaylı müzakirələr təşkil edildi.
Ümumi təhsil müəssisələrində yekun qiymətləndirmələrin
və monitorinqlərin aparılması, birinci sinfə qəbulun
təşkili, təhsilalanların bir sinifdən digərinə
keçirilməsi, buraxılış imtahanlarının təşkili,
ali təhsil müəssisələrində və təhsilin
digər pillələrində yay imtahan sessiyalarının təşkili,
müəllimlərin işə qəbulu imtahanlarının
keçirilməsi vaxtı, formatı və qaydaları ilə
bağlı qərarlar qəbul edildi.
Uşaqların
ümumi təhsil müəssisələrinin birinci siniflərinə
qəbulu ilə bağlı xüsusi çətinlik
yaranmadı. Belə ki, pandemiyadan əvvəl
başlanmış elektron qəbul prosesi davam etdirildi. Təhsil
Nazirliyi tərəfindən hələ bir neçə il
bundan əvvəl yaradılmış elektron qəbul sistemi
bütün ölkəni əhatə etdi və bu proses
uğurla həyata keçirildi. Artıq 135 mindən çox
şagirdin qəbul prosesi yekunlaşmışdır. Eyni
zamanda məktəbəhazırlıq qruplarına qəbulun
da ölkə üzrə elektron sistemlə həyata
keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər həyata
keçirilməkdədir. May ayından başlayaraq tədris
digər dillərdə təşkil olunmuş siniflərə
qəbul üçün şifahi nitq
bacarığının yoxlanılması müsahibələri
onlayn şəkildə təşkil edilir. Qeyd etmək
lazımdır ki, vaxtilə elektron qəbulla bağlı Təhsil
Nazirliyi tərəfindən atılmış bu
qabaqlayıcı addımların son dərəcə zəruri
olduğu bir daha təsdiqləndi.
DİM-lə
aparılan müzakirələr nəticəsində
buraxılış imtahanlarının məzmununa yenidən
baxılması, tədris prosesinin
dayandırıldığı dövrə təsadüf edən
mövzuların imtahan proqramlarına daxil edilməməsi barədə
qərar qəbul edildi. Buraxılış imtahanlarının
pandemiya tələbləri nəzərə alınmaqla
keçirilməsi nəzərdə tutuldu.
"Ümumi
təhsil pilləsində təhsilalanların attestasiyasının
(məktəbdaxili qiymətləndirmənin)
aparılmasının müvəqqəti Qaydası” Təhsil
Nazirliyinin Kollegiyası tərəfindən təsdiq edildi və
nəzərdə tutuldu ki, şagirdlərin birinci
yarımillik üçün nəticələri tədris ili
üzrə illik nəticələr kimi qəbul edilsin. Hər
hansı fənn üzrə qeyri-müvəffəq qiymətlər
alan və ya nəticələrini yaxşılaşdırmaq
istəyən şagirdlər üçün isə 30
gün müddətində təhsil müəssisəsinə
müraciət etmək imkanı yaradıldı.
Nazirlər
Kabinetinin "Koronavirus (COVID-19) pandemiyasının ölkənin
təhsil müəssisələrində təhsil prosesinə
mənfi təsirinin aradan qaldırılması ilə
bağlı bəzi tədbirlər barədə” 18 may 2020-ci
il tarixli 179 nömrəli qərarına əsasən, ali və
orta ixtisas təhsili müəssisələrində cari
attestasiyalardan (fənlər üzrə attestasiyalardan) müvəffəqiyyətlə
keçmiş tələbələr təhsil müddətində
əldə etdikləri nəticələrə (Ümumi Orta
Müvəffəqiyyət Göstəricisinə - ÜOMG)
uyğun olaraq yekun attestasiyadan keçmiş hesab olundular. Təşkil
olunmuş attestasiyalarda (yekun attestasiya və ya aralıq qiymətləndirmə)
iştirak edə bilməyən və ya iştirak edib
qeyri-müvəffəq qiymət almış tələbələr
üçün (avqust - sentyabr aylarında) isə növbəti
semestr başlayana qədər imtahan sessiyasının təşkil
olunması barədə qərar qəbul edildi. Peşə təhsili
ilə bağlı da analoji qərarlar qəbul edildi.
Ümumi
təhsil müəssisələrinə mərkəzləşdirilmiş
müsabiqə əsasında müddətli müqavilə ilə
işə qəbul olunmuş müəllimlərin daimi əsaslarla
işə qəbul edilməsi üçün elektron
müsabiqə və onlayn müsahibələr təşkil
edilmiş, həmin müsahibələrdə 1200-dək
müəllim iştirak etmişdir. Hazırda müəllimlərin
yerdəyişməsi üzrə tədbirlər həyata
keçirilməkdədir.
Pandemiya
insanların bütün həyat tərzinə,
davranışına və fəaliyyətinə güclü
təsir etmişdir. Bu səbəbdən pandemiya və
postpandemiya dövrü təhsil sistemini nəzərə
alınması vacib olan bir sıra
çağırışlarla üz-üzə qoymuşdur. Təhsil
sistemində daha çevik və optimal məzmun və tədris
strategiyalarının tətbiqi, innovasiyaların təşviq
edilməsi ilə bağlı təşəbbüslərin
genişləndirilməsi ön plana
çıxmışdır. Bütün təhsil pillələrində,
xüsusilə ali təhsildə distant təhsil təcrübəsinin
daha geniş tətbiq edilməsi, texnoloji təchizat və
keyfiyyətli internet bağlantısının təmin edilməsi
məsələlərinin həll edilməsi, yeni təhsilalma
forması ilə bağlı qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi
vacib istiqamətlərdən biridir.
Pandemiyanın
əsas dərslərindən biri də ondan ibarət oldu ki, həm
təhsilverənlər, həm də təhsilalanlar mükəmməl
rəqəmsal bacarıqlara malik olmalıdırlar. Belə
bacarıqların olmaması yüksək texnologiyalardan və
müasir tətbiqlərdən istifadə imkanlarını məhdudlaşdırır,
təhsilə və fəaliyyətə ciddi maneələr
yaradır. Bu baxımdan əsas fəaliyyət istiqamətlərindən
biri də rəqəmsal bacarıqların
formalaşdırılmasına xidmət edən tədbirlərin
əhatə dairəsinin genişləndirilməsi
olmalıdır.
İxtiyar HÜSEYNLİ
Azərbaycan.-2020.- 4 iyun.- S.8.