“Biz güclü ölkəyik və öz
torpağımızda döyüşürük”
Prezident İlham Əliyev İspaniyanın EFE informasiya
agentliyinə müsahibə verib
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 4-də İspaniyanın EFE informasiya agentliyinə müsahibə verib.
AZƏRTAC müsahibəni təqdim edir.
– Sabahınız xeyir, cənab Prezident. Bizimlə
söhbət etmək, bizə müsahibə vermək
üçün vaxt ayırdığınıza görə
təşəkkür edirik.
– Bu imkana görə təşəkkür edirəm.
- Hazırda Dağlıq Qarabağdakı müharibənin
altıncı həftəsi başlayır. Cəbhədə
hazırda vəziyyət necədir?
– Cəbhədəki vəziyyət Azərbaycan Ordusunun üstünlüyünü göstərir. Biz bir-birinin ardınca kəndləri, şəhərləri azad edirik. Döyüş meydanındakı bu müddət ərzində Azərbaycan, demək olar ki, 30 il işğal altında olan ərazisinin böyük hissəsini azad edib. Azərbaycan Ordusunun uğurlu hücum əməliyyatı davam edir. Bu, bir daha onu göstərir ki, biz güclü ölkəyik və öz torpağımızda döyüşürük. Biz Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan ərazisini, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa edirik. Yeri gəlmişkən, biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının Ermənistan qoşunlarının bizim ərazilərimizdən çıxarılmasını tələb edən, lakin Ermənistan tərəfindən demək olar ki, 30 il ərzində əməl olunmayan qətnamələrini icra edirik.
– Siz işğal olunmuş 7 rayonun - 5 üstəgəl
2 azad edilməsini istəyirsiniz. Siz onlardan artıq neçəsini
azad etmisiniz?
– Faktiki olaraq, işğal olunmuş rayonlardan 5-dən 4-ü artıq ya tamamilə, ya da qismən azad edilib. Bu gün biz işğal altında olan digər rayonların işğaldan azad edilməsinin aktiv mərhələsindəyik. Qeyd etdiyim kimi, biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini icra edirik və yeri gəlmişkən, biz artıq əsas prinsiplərin bir hissəsini yerinə yetirmişik. Çünki ATƏT-in Minsk qrupu tərəfindən təklif olunan həll üçün əsas prinsiplər faktiki olaraq Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinin boşaldılmasını tələb edirdi. Əfsuslar olsun ki, Ermənistan könüllü şəkildə bunu etmək istəmirdi, ona görə də biz onları bunu etməyə məcbur etməli olduq.
– Hər iki tərəf artıq 3 humanitar atəşkəslə
bağlı razılığa gəlib. Lakin onlar heç bir
neçə dəqiqə də belə çəkməyib.
Nəyə görə müharibəni üç dəfə
durdurmaq və danışıqlara başlamaq mümkün
olmamışdır?
– Düşünürəm, bu atəşkəslərin işləməməsinin səbəblərindən biri ondan ibarət idi ki, Ermənistan artıq bizim tərəfimizdən azad edilmiş əraziləri geri almağa cəhd göstərirdi. Başqa sözlə, onları yenidən işğal etmək istədilər. Ona görə də onlar sizin doğru olaraq qeyd etdiyiniz kimi, humanitar məqsədlərlə elan olunmuş bu atəşkəsdən resursları səfərbər etmək və yeni hücuma keçmək üçün istifadə etmək istədilər. Onlar bunu edə bilməyəndə, Ermənistan ərazisindən Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri olan Gəncəyə ballistik raketlə hücum etdilər. Onlar bunu iki dəfə etdilər. Lakin birinci dəfə oktyabrın 10-da, atəşkəs elan olunandan dərhal sonra etdilər və bunun nəticəsində 10 mülki şəxs həlak oldu, onlarla adam yaralandı. Beləliklə, onlar birinci atəşkəsi kobud şəkildə pozdular. İkinci atəşkəs də elan olunan vaxtdan təxminən 5 dəqiqə sonra onlar tərəfindən pozuldu və üçüncü atəşkəsi onlar dinc şəhər olan Bərdəyə hücum etməklə pozdular. Orada 21 nəfər mülki şəxs qətlə yetirildi, 70 nəfər yaralandı. Beləliklə, hər 3 dəfə bu, Ermənistanın bizə qarşı məqsədli şəkildə təcavüzkar hücumu idi və biz cavab verməli və özümüzü müdafiə etməli olduq.
– Siz dediniz ki, Ermənistan qoşunlarının
çıxarılması ilə bağlı konkret təqvim
istəyirsiniz. Ermənistan dedi ki, kompromisə hazırdır,
ancaq təslim olmağa, həmin əraziləri təslim etməyə
yox. Siz də kompromisə hazırsınız? Bu kompromis necə
olacaq?
– İlk növbədə, bizim mövqeyimiz demək olar ki, bu 40 gün ərzində artıq dəfələrlə bəyan edilib. Mən dəfələrlə demişəm ki, bizim vəzifəmiz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etmək, bir milyon azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünü öz doğma torpaqlarına, onların əsrlərboyu yaşadıqları ərazilərə geri qaytarmaq və bundan sonra həmin ərazidə Azərbaycan əhalisi və erməni icması arasında sülh şəraitində birgəyaşayışı təmin etməkdir. Bizim mövqeyimiz sağlam düşüncəyə, humanitar zəminə əsaslanır və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən dəstəklənir. Beləliklə, bu, çox açıq-aşkardır. Ermənistan kompromisdən danışanda konkret heç nə demir. Onlar yalnız öz müqəddəratını təyinetmədən danışırlar, amma öz müqəddəratını təyinetmə onlar tərəfdən kompromis deyil. Onlar öz mövqelərində daha dəqiq olmalıdırlar, çünki hazırda o, çox qeyri-müəyyəndir. Ona görə də biz Ermənistan qoşunlarının işğal olunmuş ərazilərdən çıxması üçün vaxt cədvəli tələb etdik və biz bunu toqquşmaların ilk günündən tələb etdik. Beləliklə, əgər Ermənistan bizə qulaq assaydı və məntiqlə davransaydı, bu gün biz hazırda qarşılaşdığımız vəziyyətdə olmazdıq. Müharibə bəlkə də bir ay əvvəl bitərdi. Ona görə də Ermənistan tərəfdən kompromis çox dəqiq olmalıdır. Hələ də işğal altında olan Ağdam rayonunun bir hissəsini, Kəlbəcər və Laçını boşaltmaq üçün vaxt cədvəli bizə təqdim edilməlidir, Ermənistanın baş naziri bunu şəxsən bəyan etməlidir. Lakin onlar nəinki bizə vaxt cədvəli vermirlər, onlar həmin əraziləri boşaldacaqlarını demirlər. Sentyabrın 27-dən bu yana bütün bu vaxt ərzində Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyi ərazilərin boşaldılacağı barədə heç vaxt heç nə deməyib. Belə olan halda, onlar 7 rayonun qaytarılmasını təmin etmək üçün bu prinsipləri işləyib hazırlamış Minsk qrupunun həmsədrlərinə faktiki olaraq hörmətsizlik nümayiş etdirirlər və faktiki olaraq daha çox eskalasiyaya gətirib çıxarırlar. Beləliklə, biz Ermənistanın baş nazirinin Kəlbəcər, Laçın və Ağdamın qalan hissəsini boşaldacaqlarını açıq şəkildə deməyini gözləyirik.
– Əgər belə olmasa, Sizin üçün
yalnız hərbi variant mövcuddur?
– Başqa yol qalmır, bilirsiniz,
başqa variant yoxdur. Biz hərbi əməliyyatları davam
etdirmək istəmirik və mən dəfələrlə
demişəm və bu gün də təkrar edə bilərəm,
əgər Ermənistanın baş naziri şəxsən
özü, bu qan tökülməsinə görə məsuliyyət
daşıyan şəxs belə bir bəyanat versə, biz dərhal
dayanmağa hazırıq, dərhal. Mən
sözünə əməl edən insanam və biz bunu edərik.
Lakin o, bunu demir. O, vaxt qazanmaq istəyir, daha çox hərbi
yardım əldə etmək üçün atəşkəs
istəyir, Azərbaycana qarşı yeni hücumlar etmək və
bizim azad etdiyimiz əraziləri geri almaq üçün bu atəşkəsdən
istifadə etmək istəyir. Onun niyyəti
bundan ibarətdir.
– Siz hazırda cənab
Paşinyanla bir masa arxasında oturmağa
hazırsınız, yoxsa bunun bir mənası yoxdur?
– Xeyr, bunun qətiyyən heç bir
mənası yoxdur. Son iki il ərzində
mənim onunla çoxsaylı görüşlərim olub,
lakin onların hamısı tamamilə səmərəsiz və
mənasız olub, ilk görüşlər istisna olmaqla. O, mənə
söz vermişdi ki, əgər Azərbaycan dırnaqarası
"inqilab”dan sonra ona vaxt versə, o, yaxşı
hazırlaşacaq, Ermənistanda siyasi cəhətdən
öz mövqeyini gücləndirəcək və sonra əsas
prinsipləri yerinə yetirmək üçün konstruktiv
şəkildə işləməyə hazır olacaq. Bu, onun Ermənistanda rəhbərliyinin ilk
aylarında mənə söylədikləri idi. Lakin bir
ildən sonra o, tamamilə fərqli sözlər dedi. O dedi ki,
Azərbaycana qaytarılası bir santimetr belə torpaq yoxdur.
Dedi ki, "Qarabağ Ermənistandır”. Dedi ki, Azərbaycan
Dağlıq Qarabağdakı qondarma qurumun dırnaqarası
"rəhbərliyi” ilə danışıqlar
aparmalıdır. Beləliklə, o,
danışıqlar prosesini pozmaq üçün hər
şeyi etdi. Ona görə də
hazırda mən onunla görüşməkdə bir məna
görmürəm. Bu yaxınlarda bizim
xarici işlər nazirlərimiz Cenevrədə
görüşüblər və mən
düşünürəm ki, hazırda bu, təmaslar
üçün doğru formatdır.
– Siz dediniz ki, demək
olar 30 il ərzində Minsk qrupu
işğal edilmiş ərazilərin qaytarılması
üçün heç nə etməmişdir və ya bu
istiqamətdə heç bir irəliləyişə nail
olmamışdır. Hazırda ABŞ, Rusiya və Fransadan
gözləntiniz nədir?
– Bəli, siz haqlısınız. Mən demişəm ki, Minsk qrupu heç bir nəticə
əldə etməyib. Lakin mən, eyni zamanda, demişəm
ki, onların fəaliyyətinə tamamilə göz yuma və onları yalnız tənqid edə
bilmərəm. Çünki hazırda masada
olan əsas prinsiplər Minsk qrupunun köməyi ilə
işlənib hazırlanmış prinsiplərdir. Beləliklə, onlar işlədilər,
çalışdılar. Lakin onlar əraziləri
boşaltması ilə bağlı Ermənistana təzyiq
göstərmək üçün əllərində olan
bütün alətlərdən istifadə etmədilər.
Bu ölkələrdən hər birinin birtərəfli qaydada
Ermənistana təsir etmək üçün kifayət qədər
vasitələri var, istər hərbi dəstək olsun, istər
siyasi dəstək, iqtisadi dəstək, diaspor dəstəyi və
s. Lakin onlar əllərində olan bu alətlərdən
istifadə etmədilər, onlar BMT Təhlükəsizlik
Şurasının daimi üzvləri olaraq özlərinin qəbul
etdikləri BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin
icrasında israr etmədilər. Ona görə
də nəticənin olmaması faktı, əlbəttə
ki, onların bacarmadığından çox istəmədiyini
nümayiş etdirir. Əgər onlar bacarmadılarsa, kim bacarar? BMT Təhlükəsizlik
Şurasının 3 daimi üzvü kiçik,
yoxsullaşmış, asılı Ermənistana təsir edə
bilmir? Onlar, sadəcə olaraq, istəmədilər.
Onlar vəziyyətin sabit olmasını istəyirdilər,
bu, doğrudur. Onlar sülh ssenarisini istəyirdilər.
Lakin onlar görəndə ki, demək olar 30 ildir sülh
ssenarisi yoxdur və Ermənistanın yeni hökuməti bəyanatlar
və əməllərlə prosesi faktiki olaraq məhv edir,
düşünürəm ki, onlar hərəkətə
keçməli idilər. Mən dəfələrlə
onların liderləri, yüksək rütbəli rəsmiləri
ilə danışaraq çağırış etmişəm
ki, Ermənistana təzyiq göstərin, sanksiya tətbiq edin.
Əgər sanksiya tətbiq etmək istəmirsinizsə,
ən azı bunu dilə gətirin, elan edin ki, sanksiyalar tətbiq
olunacaq, əks halda, bu təcavüzkara təzyiq göstərmək
üçün başqa heç bir mexanizm olmayacaq. Beləliklə, düşünürəm, bu
gün onlar dərk ediblər ki, uzun illər "münaqişənin
hərbi həlli yoxdur” deməklə səhv ediblər. Biz bu reallığı dəyişdik. Hərbi həll yolu var. Lakin bizim bu gün
danışdığımız ondan ibarətdir ki, gəlin,
hərbi həllin həmin səhifəsini bağlayaq və
siyasi həllə keçək. Beləliklə,
hərbi-siyasi həll üstünlük təşkil etməlidir.
Əgər Ermənistanın baş naziri mənim
artıq ondan tələb etdiyimi desə, biz bu gün
dayanmağa hazırıq. İndi sülh
prosesi artıq qismən yerinə yetirilmiş əsas prinsiplərin
qalan hissəsinin icrasına əsaslanmalıdır. Bizə
Kəlbəcər, Laçın və Ağdamın bir hissəsinin
boşaldılması ilə bağlı dəqiq vaxt cədvəli
lazımdır. Bundan sonra düşünürəm
ki, regiona sülh gələcək.
– Mən Sizdən
"Amnesty International”ın faktiki olaraq hər iki tərəfin
kasetli bombalardan istifadə etməsinə dair bəyanatları
ilə bağlı soruşmaq istəyirəm. Siz də, rəsmi
İrəvan da qeyd edirsiniz ki, tərəflər mülki əhaliyə
qarşı fosfor tərkibli sursatdan istifadə edir. Siz beynəlxalq konvensiyalarla qadağan edilən
silahlardan istifadə edirsiniz?
– Biz qadağan olunmuş silahlardan
istifadə etmirik. Bizim ərazi
bütövlüyümüzü bərpa etmək
üçün kifayət qədər sursatımız var.
Bu, birincisi. İkincisi, biz mülki şəxslərə
hücum etmirik. Oktyabrın 10-dan sonra
Dağlıq Qarabağdakı şəhərlərə
hücum etmirik. Ondan əvvəl, bəli,
bunu qəbul edirik. Lakin bu, ona görə
oldu ki, Ermənistan ordusunun hərbi hissələrinin və
infrastrukturunun çoxu Dağlıq Qarabağın
dırnaqarası "paytaxtı” olan Xankəndidə cəmləşmişdi.
Ona görə də biz bunu etməli idik. Biz təhlükəsizliyimizi təmin etmək və
əməliyyatımızın daha səmərəli olması
üçün həmin mühüm hərbi obyektləri
vurmalı idik. Lakin humanitar atəşkəs
elan olunandan sonra, - bunu dəfələrlə elan etmişik, -
biz heç vaxt insanların yaşadığı heç bir
şəhəri və ya kəndi vurmamışıq. Buna zidd olaraq ermənilər nə etdi. Onlar Ermənistan ərazisindən Gəncəyə
ballistik raket atdılar və bu, sübuta yetirilib.
Baxmayaraq ki, Ermənistanın baş naziri bunu onların etmədiyini
dedi. Lakin bu, gülüncdür. Çünki ballistik raketin buraxılışı
peyklər vasitəsilə müşahidə olunur. Hər kəs onun haradan buraxıldığını
və onun hədəfinin nə olduğunu bilir. Gəncədə mülki şəxslərin
yaşadığı əraziləri qəsdən iki dəfə
vurdular. Onlar Bərdəyə çox
dağıdıcı "Smerç” raketləri ilə iki dəfə
zərbə endirdilər və yalnız bir hücum nəticəsində
21 insan öldürülmüş və 70 insan yaralanmışdır.
Bir çox hücumlar olmuşdur. Onlar Tərtərdə dəfn mərasiminə zərbə
vurdular, bu, tamamilə insan davranışının
bütün normalarından kənar bir şeydir. İnsanlar dünyasını dəyişmiş
şəxsi dəfn edəndə onlar qəbiristanlığı
vurdular və dörd nəfər qətlə yetirildi. Onların kasetli bombalardan istifadə etmələri
beynəlxalq media və QHT-lər tərəfindən təsdiq
olunmuşdur. Əminəm ki, bu barədə
ilk dəfə məlumat verən oranı ziyarət etmiş
beynəlxalq media olmuşdur. "Amnesty
International” və "Human Rights Watch” təşkilatlarının
bu halları təsdiq etməkdən savayı başqa bir
seçimi yox idi. Lakin sual
orasındadır ki, nə üçün onlar birinci növbədə
Azərbaycana gəlmədilər? Nə
üçün onlar yalnız Ermənistan tərəfindən
işləyirdilər? Yalnız beynəlxalq
media, Qərb mediası ermənilərin istifadə etdiyi
kasetli bombaları göstərdikdən sonra bu iki QHT bunu təsdiq
etdi. Onların bunu təsdiq etməsi
yaxşı haldır, lakin səmimi desəm, bunun
açıq-aşkar olmasını nəzərə alaraq
onların bu məsələni necə təsdiq etməməsini
də təsəvvürümə gətirə bilmirəm.
- Rusiya, Sergey
Lavrov dünən dedi ki, Dağlıq Qarabağda təqribən
iki min muzdlu döyüşür. Bununla
bağlı nə deyərdiniz?
-Mən bu ittihamlara, bu əsassız
ittihamlara dəfələrlə cavab vermişəm. Səmimi desəm, təəssüflənirəm ki,
bitərəf olmalı, onlara ATƏT tərəfindən
verilmiş mandata əsasən hərəkət etməli olan
ölkələrin yüksək səviyyəli rəsmiləri
təsdiqini tapmamış bu əsassız dırnaqarası
"informasiya”dan və şayiələrdən istifadə
edirlər. Bu, birincisi. İkincisi,
bizdə heç bir muzdlu yoxdur. Mən bu
haqda dəfələrlə demişəm. Bizim onlara ehtiyacımız yoxdur. Bizim 100 min döyüşçüdən ibarət
ordumuz var, biz tam səfərbərlik elan etsək, bundan bir
neçə dəfə çox toplaya bilərik. Lakin biz Ermənistandan fərqli olaraq bunu etmirik.
Bizim tərəfimizdə hər hansı bir əcnəbi
döyüşçünün vuruşması ilə
bağlı heç bir sübut yoxdur. Bu
bir aydan çox müddət ərzində bizə heç
bir sübut, heç bir sənəd, heç bir dəlil təqdim
edilməmişdir. Yalnız bəyanatlar.
Bəs, onda nə üçün onlar Ermənistan
tərəfində baş verənləri, Ermənistan tərəfindən
neçə muzdlunun döyüşdüyünü
görmürlər? Nə
üçün bizi ittiham etməyə çalışan nə
Rusiya, nə də Fransa bunun haqqında heç nə deməyib?
Bizdə artıq əcnəbi pasportları olan
zərərsizləşdirilmiş insanların siyahısı
var. Amerikalı, fransalı, kanadalı, livanlı, iraqlı,
postsovet məkanı ölkələrindən, onlarla
Gürcüstandandır. Bəli, onlar o
ölkələrdə yaşayan ermənilərdir, lakin bu,
heç bir fərq etmir. Əgər onlar
başqa ölkələrin vətəndaşlarıdırsa,
onların orada olması qanunsuz hesab edilir. Bu
vaxtadək bu məsələ barədə heç nə
deyilməmişdir, amma bizim sübutlarımız var. Bizim əlimizdə
pasportlar var. Bizim sübutumuz var, video var. Bunun haqqında
heç nə deyilməyib. Bu, bizim tərəfimizdən
qəbul edilə bilməyən selektiv bir yanaşmadır, bu,
vasitəçilərin mandatına uyğun deyil. Mən dəfələrlə demişəm, vasitəçilər
bitərəf olmalıdırlar. Əgər
onlar tərəf tuturlarsa, bu, onların işidir, lakin onda
vasitəçilikdən çıxmalıdırlar. Hər
bir ölkənin istənilən ölkəyə yaxşı
və ya pis münasibəti ola bilər. Biz müəyyən səbəblər üzündən
bəzi ölkələr tərəfindən ermənilərə
qarşı xüsusi hisslərin olduğunu başa
düşürük. Bunu öz ölkələrinin
adından deyirlərsə, biz buna etiraz etmirik. Lakin əgər siz vasitəçisinizsə,
xahiş edirəm, bitərəf olun və ittihamlardan uzaq
durun. Əgər biz bizi muzdlularla bağlı
ittiham edənləri dünyanın müxtəlif yerlərində
nə etdikləri haqqında ittiham etməyə başlasaq,
bu, çox uzun bir məsələ olacaq. Biz
bunu etmirik. Buna görə biz tərəfdaşlarımızdan
eynisini gözləyirik.
-Türkiyənin Sizə nəinki siyasi, eyni zamanda, hərbi
dəstək də göstərdiyini söyləyənlərə
nə deyərdiniz?
-Mən deyərdim ki, bu növbəti
təxribat, növbəti feyk xəbərdir. Türkiyədən
heç bir hərbi dəstək yoxdur. Biz
Türkiyədən yalnız müasir hərbi avadanlıq
alırıq. Bu, həqiqətdir. Bu, dünyada istənilən ordunun paxıllıq edə
biləcəyi yeni müasir avadanlıqdır. Türkiyənin hərbi sənaye kompleksi, həqiqətən
də, möcüzələr göstərir. Bu avadanlıq bizə döyüş meydanında
çox kömək edir. Lakin biz onu
alırıq, biz müqavilələr imzalayırıq, hər
şey şəffafdır, hər şey qanunidir. Biz başqa ölkələrdən də silah
alırıq. Nəyə görə heç kim bizim Rusiyadan nə qədər silah
aldığımızdan danışmır? Yalnız
Türkiyə. Çünki Türkiyə əfsuslar
olsun ki, indi müxtəlif avropalı siyasətçilərin
hücumuna məruz qalır. Türkiyəni
qaralamaq cəhdləri var. Türkiyəni şantaj etmək,
ona təzyiq göstərmək cəhdləri var. Bu, tamamilə
qəbuledilməzdir. Bizim əsas
silahlarımız Rusiyadan gəlir. Biz
başqa ölkələrdən də silah alırıq.
Yalnız Türkiyənin adı hallanır.
Bu, birincisi. İkincisi,
Türkiyənin bizə hərbi dəstək göstərdiyini
həmişə deməyə davam edənlər nəyə
görə vasitəçi, Minsk qrupunun həmsədri olan
Rusiyanın Ermənistana hərbi dəstək göstərdiyini
demirlər? Bizim əlimizdə sübutlar
var, bu 40 gün ərzində Ermənistanın hansı məbləğdə
silahla təchiz edildiyi ilə bağlı məlumatı Rusiya
rəsmilərinə təqdim etmişik. Niyə
heç kim bu barədə
danışmır? Gəlin, bunun haqqında
danışaq, gəlin, ədalətli olaq. Buna görə birincisi, bu, səhv məlumatdır.
İkincisi, biz Türkiyə hərbi
avadanlığını alırıq və almağa davam edəcəyik.
Üçüncüsü, bu məsələ
ilə bağlı heç bir ikili standart olmamalıdır.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycana Türkiyə
tərəfindən hərbi dəstək göstərildiyini
deyənlər, hesab edirəm, bu absurd ittihamlardan çəkinməlidirlər.
-Açıq-aydındır
ki, Türkiyənin regionda marağı var, necə ki,
Rusiyanın və İranın var. Ermənistan Rusiyaya öz təhlükəsizliyinin
təmin olunmasının mümkünlüyü barədə
müraciət etmişdir. Siz müharibənin
beynəlmiləlləşdirilməsindən qorxursunuz?
-Ermənistan lap əvvəldən elə
bunu etmək istəyirdi və biz həmişə buna
qarşı idik. Mən dəfələrlə
bütün ölkələrə demişəm, bu
münaqişədən uzaq durun. Bu, bizim
məsələmizdir, bu, ərazi bütövlüyü
uğrunda bizim döyüşümüzdür. Münaqişəni beynəlmiləlləşdirmək
üçün heç bir cəhd olmamalıdır. Lakin Ermənistan bunun üçün hər
şeyi etdi. Ermənistanın baş nazirinin Rusiya
Prezidentinə göndərdiyi məktub təkcə onların
öz məğlubiyyətini artıq qəbul etdiyini, bizim
döyüş meydanında onlara qalib gəldiyimizi göstərmir,
eyni zamanda, onu göstərir ki, onlar münaqişəni beynəlmiləlləşdirmək
istəyirlər, onlar Rusiyanı birbaşa müharibədə
iştiraka sürükləmək istəyirlər, bu da
tamamilə qəbuledilməzdir. Mənim bildiyimə
görə, bu, Rusiya tərəfindən rədd edilmişdir
və Rusiyanın xarici işlər naziri bununla bağlı bəyanat
vermişdir. Ola bilsin, bunu lap dəqiqliklə
ifadə etmirəm, lakin belə bir mesaj var idi ki,
döyüş Azərbaycanın ərazisində
aparılır. Əgər Azərbaycan, əgər
istənilən ölkə Ermənistana hücum etsə, onda
Rusiya öhdəliyini yerinə yetirməlidir. Lakin döyüş bizim torpağımızda gedir.
Hesab edirəm ki, bu cəhdlər tamamilə faydasızdır.
Rusiyanın mövqeyi xarici işlər naziri tərəfindən
ifadə olunmuşdur. İranın da
mövqeyi ifadə edilmişdir. Yəqin
siz ölkələrin ərazi bütövlüyünün təminatına
dair İranın münaqişənin həll edilməsi ilə
bağlı planını eşitmisiniz. Bu
yaxınlarda İranın Ali Rəhbəri Ermənistanın
Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan ərazilərini
boşaltmalı olduğu ilə bağlı bəyanat
vermişdir. Bu, iki qonşu ölkənin
reaksiyasıdır. Türkiyənin
mövqeyi yaxşı bəllidir. Türkiyə
həmişə beynəlxalq hüququ və BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qətnamələrini dəstəkləyir.
Həmçinin Gürcüstan da dəfələrlə
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmişdir.
Bu, bizim qonşuların mövqeyidir. Ermənistan təcrid olunub. Onlar
münaqişəni beynəlmiləlləşdirmək istəyirlər,
onlar dəstək qazanmaq üçün bəzi feyk xəbərlərdən
və tarixdən olan bəzi feyk məlumatlardan istifadə etmək
istəyirlər. Lakin Ermənistan
üçün ən yaxşı hərəkət öz məğlubiyyətini,
bizim qələbəmizi qəbul etmək və yerdə qalan
torpaqları boşaldacaqlarına dair üzərinə öhdəlik
götürməkdən ibarətdir.
-Əgər onlar
Dağlıq Qarabağın müstəqilliyini
tanıyarlarsa, Sizin buna reaksiyanız necə
olardı?
-Bilirsiniz, onlar müstəqilliyi
tanımaq istəsəydilər, uzun müddət bundan öncə
tanıyardılar. Nəyə görə əvvəl
tanımadılar? Çünki onlar
aydın başa düşürdülər ki, bu, çox məntiqsiz
addım nəticəsində danışıqlar tamamilə
dayanacaqdır. Odur ki, onlar bunu etsələr,
danışılası bir şey qalmayacaq. Sonra nə sülh təşəbbüsü, nə
əsas prinsiplər, nə də gələcək tənzimləmə,
heç nə masa üzərində olmayacaq. Hesab edirəm ki, onlar bunu başa düşürlər.
Onlar həmişə bundan bizi qorxutmaq
üçün bir alət kimi istifadə etmək istəyirdilər
və deyirdilər Azərbaycan bunu etsə, biz müstəqilliyi
tanıyacağıq. Mən bu müharibə günlərində
dəfələrlə demişəm və indi də deyirəm,
Ermənistanın baş naziri, bu gün Dağlıq
Qarabağı tanı, bunu et, cəsarətini
göstər, sözünün bir məna
daşıdığını göstər, bu gün
Dağlıq Qarabağı tanı. Yenə də
siz görəcəksiniz ki, onlar bunu etməyəcəklər.
Çünki onlar qorxaqdırlar, onlar yalnız
dinc vətəndaşlara qarşı vuruşa bilirlər və
onlar gücümüzü, birliyimizi görüb
qaçırlar.
-Siz indi regionun
muxtariyyətini qəbul etməyə hazırsınız?
-Bu, əsas prinsiplər üzərində
gələcək danışıqların bir hissəsi
olmalıdır. Çünki əsas
prinsiplərin birinci hissəsində işğal olunmuş ərazilərdən
- 5 üstəgəl 2 rayondan vaxt cədvəlinə
müvafiq olaraq qoşunların çıxarılması tələb
olunurdu. Sonra təhlükəsizlik, sülhməramlı
əməliyyatlar, Dağlıq Qarabağın statusu kimi əsas
prinsiplərin başqa elementləri də var idi. Biz həmişə
bunu müzakirə etməyə çox açıq idik. Biz
dəfələrlə onlara müxtəlif yolları təklif
etmişdik, lakin onlar bunları rədd etmişlər. Biz
onlara Azərbaycan daxilində muxtariyyət təklif etdik, biz
onlara mədəni muxtariyyət təklif etdik. Biz dedik ki,
dünyada, Avropada, Skandinaviya, Alan Adaları timsalında,
İtaliyada Cənubi Tirol timsalında və bir çox
başqa yerlərdə yaxşı nümunələr var.
Lakin onlar hər şeyi rədd etdilər. Onlar yalnız
müstəqillik tələb edirdilər və istəyirdilər
ki, biz bu müstəqilliyi tanıyaq. Bunu etməklə onlar, əslində,
bizim bunu heç vaxt etməyəcəyimizi bilərək
münaqişəni dondurmaq üçün hər şeyi
edirdilər. Mən bilirəm, biz birincisi münaqişənin
bu qaynar fazasını bitirməliyik, danışıqlar
masasına qayıtmalıyıq, Ermənistan mənim
artıq dediyim öhdəlikləri üzərinə
götürməlidir və sonra biz gələcəkdə nə
baş verəcək onun haqqında danışa bilərik.
Bu məsələ ilə bağlı indi heç nə deyə
bilmərəm.
-Çox sağ olun, cənab Prezident. Mən bizə
vaxt ayırdığınız üçün Sizə minnətdarlığımı
bildirirəm.
-Suallarınıza, Azərbaycana
marağınıza görə çox sağ olun.
Azərbaycan.-
2020.-6 noyabr.- S.1-2.