Özgə torpağında
çirkli çəkmələrlə
Hekayə
"Kim başqasının torpağını zor ilə əlindən alırsa, demək, Tanrının özünə qarşı çıxmış olur”.
Həzrət Məhəmməd
"Vətəndən kənarda xoşbəxtlik yoxdur, hər kəs öz doğma torpağında kök salmalıdır”.
İvanTurgenev, klassik rus yazıçısı
Sən bir işə bax, gərək elə məhz həmin o ömrünün ən xoşbəxt günündə götürüb onu ən bədbəxt günə pərçimləyəydilər? İndi bu bədbəxtlik sanki əbədi idi, hər gün vəziyyətin düzələcəyinə ümid edirdisə də, hər gün hər şey bir az da pisə doğru gedirdi. Güllə səslərindən, mərmi vıyıltısından diksinir, barıt qoxusundan iyrənirdi daha.
Bunkerləri yeni idi, xüsusi səylərlə hasil olmuşdu, ora dünyanın sementini, qumunu işlətmişdilər. Elə bil, ordu rəhbərliyi duyurmuş ki, 27 ildən sonra müharibə bərpa ediləcək, bu dəfə hücumda azərbaycanlı əsgərlər olacaq, onun əsgərləri də azərbaycanlıların hücumunun səngiməsini burada gözləyəsi olacaqlar.
Qagikgilin dəstəsi on iki nəfər idi. Onlara dəstək
gəlməyincə bunkeri tərk etməmək
tapşırığı verilmişdi. Gözlükdən
yaxınlaşan düşmən əsgərlərini izləməli,
içlərinin ən cəsarətlisi qabağa yeriyib
düşməni bircə gülləyə "qonaq eləməli”
idi. Amma elə oldu ki, qəflətən yer-göy
lərzəyə gəldi. Qarşı tərəfdən
sərrast atılan top mərmiləri onların gizləndiyi
bunkerin yan-yörəsinə düşüb monumental
saydıqları tikilini partladıb-dağıtmağa
başladı, hətta qəlpələrin yağış səslərini
də onlar aydınca eşidirdilər. Daha bir mərmi
onların gizləndiyi bunkerin düz üstünə
düşdü. Beton divarlar silkələndi,
bunkerin bir tərəfi çökdü. Çıxıb
qaçsınlarmı? Yoxsa gözləsinlər?
Nicat yolu görən hansı idi? Çıxıb qaçsalar, gülləyə
tuş gəlməzdilər yəni? Burda
qalsalar bəs, növbəti mərmi onları daş-qalaq
altında məhv etməyəcəkdi ki?
Dəstənin
başçısı, nisbətən yaşlı, saqqalı
az qala sinəsinəcən sallanmış
Livan ermənisi idi. Sifətindən daim zəhrimar
yağır, hamıyla kobud davranırdı. Fasiləsiz də söyüş söyürdü.
Onun adı, soyadı nə idi, kimsə bilmirdi.
Amma hamı onu "Zverik” deyə
çağırırdı. Yanındakı
cavan əsgərlərə Suriyada PKK sıralarında
türklərə qarşı vuruşda qəhrəmanlığından
çox danışmışdı. Deyirdi,
Ermənistan tarixinə Andranik Ozanyandan, Qaregin Njdedən sonra ən
böyük qəhrəman kimi məhz özü düşəsidir.
- Ara, nə
xəbərdir, dovşan kimi qorxmağa başlamısız?! Siz bilmirsiniz e, orda - Suriyadada da toplar çox idi.
Dava top davası idi. Amma biz qurtulmuşduq!
Qagik indi bildi ki, Zverik həm də Azərbaycan dilini
bilirmiş. Çünki indiyə qədər bu dildə əsla
danışmamışdı, nədənsə
axırıncı mərmidən sonra düşmən dilində
çərənləməyə başlamışdı.
Komandirin əcnəbi dildə danışması azərbaycanca
sözlərin qol-qabırğasını qırmaqla olsa belə,
danışa bildiyi üçün onun nə dediyini anlayan
Qagikdən başqa bunkerdəki digər
döyüşçülərin hamısını qorxuya
saldı. Komandirin ana dilində danışmaması onlardan nəyisə
gizlətməsi anlamını bildirmirdi ki?
Çoxu, xüsusən gənc olanları cəbhəyə
yeni gəlmişdilər. Silahla rəftarı
belə düz-əməlli bilmirdilər. Hələ
elə bir güclü döyüşə də düşməmişdilər.
İlk dəfəsindən belə çətinə
düşmələri təəssüfləndirirdi
hamısını, təəssüflənmə bir yana, canlarına hədsiz qorxu da
salmışdı. Üstəlik, bu Zverikin kim
olduğunu bilsəydilər, yəqin ki, azərbaycanlı əsgərlər
heç bunlara - onun əlinin altındakılara da rəhm etməyəcəkdilər.
Axırıncı
dəfə ratsiya ilə komanda gəldi: biz ara
sakitləşən kimi xəbər edəcəyik, hamı
bunkerlərdən çıxıb geri çəkiləcək!
Zverikin
ratsiyada danışana qəzəblə çəmkirməsi
əsgərlərə sarılarını uddurdu: "Siz hara
qaçırsınız? İndi mən
çıxaram, görüm, bu əmri hansı satqın
verib. Sonadək vuruşacağıq!”
Zverikin əlləri
əsə-əsə ratsiyanı kənara atması, bir az da rənginin qaçması Qagikin nəzərindən
yayınmadı.
Anidən bunkerə ölü sükutu
çökdü. On iki insandan çıxan nəfəs belə
sanki havadaca dondu, bunkerin beton tavanından asılıb
qaldı.
Zverikin silahını götürməsi, "Arxamca
bir-bir çıxarsınız” əmri özünü
çox gözlətmədi. Çökmüş betonun
altını bir az qazıyıb
açılmış deşikdən iri bədəni ilə
sivişib çıxdı. Arxasınca da nisbətən
yaşlı əsgərlər sürünüb getdilər.
Heç bir an keçməmiş yeni
partlayış oldu. Bayırda
qışqırıq, söyüş səsləri ətrafı
başına götürdü. Sonra da yenidən ara sakitləşdi.
...Qagik
qaldığı yerdən tərpənməmişdi. Gözünü dolandırıb baxdı. Ətraf tüstü və toz dumanına
bürünmüşdü. İçəridə
özündən başqa daha dörd nəfər
qalmışdı. İkisi Artaşatdan gələn
gənclərdi. Digər ikisi isə onunla
birgə Yerevandan gəlmişdilər. Üç
günlük alayarımçıq təlimdən sonra
onları Suqovuşana göndərmişdilər. Ürək-dirək də vermişdilər ki,
"Heç nədən qorxmayın, məşhur Zverik sizin
komandiriniz olacaq. O, elə bir qəhrəmandır ki,
adı dillərdə gəzir. Suriyada neçə
türk əsgəri öldürüb, heç bilirsiniz?”
Artaşatdan gələn gənclərdən biri dilini dinc
qoymayıb ironiya ilə: - Yəqin ona güllə də
batmır, eləmi? - sualını
vermiş, sual bitər-bitməz Zverikin qəzəbli
baxışını üzərində hiss edib səsini
udmuşdu. Həmin an Qagik də öz
hesabını almışdı. Anlamışdı
ki, bu Zverik deyilən hər kimdirsə, vəhşi xislətlidir.
Onun üçün özününkü, ya
özgəsi deyilən bir fərq yoxdur.
Gənc əsgərlər döyükə-döyükə
Qagikə baxırdılar. Yaşca onlardan iki-üç bayram
böyük idi, ali təhsilliydi, ailəliydi,
sözsüz, başbilənlik etmək, qərar vermək onun
səlahiyyətinə keçməliydi.
Çıxsınlarmı, çıxmasınlarmı?
Yenə qulaqbatırıcı mərmi
yağışı, yenə sükut.
Vaxt keçirdimi? Keçirdisə, nə qədər vaxt
keçmişdi əsgər yoldaşları
çıxıb gedəli?
Burda - yarıuçmuş bunkerdə, daşların
altında səs çıxarmadan görəsən nə qədər
duruş gətirə bilərdilər? Çörəksiz,
susuz nə qədər qalmaq olardı? Ac-susuz
dözmək ələ keçməkdən, ölməkdən
ki yaxşıydı?
Zorən cəbhəyə gətizdirilmişdilər, bu ədalətsiz
müharibənin iştirakçısı olmaları
heç birinin ürəyindən deyildi. Ermənistandan Dağlıq
Qarabağa, oradan da bura - Azərbaycanın Tərtər
bölgəsinə yollananda hamısı narazılıq
etmişdi, sanki aqibətlərini öncədən duymuşdular.
Təkcə o donuz oğlu donuz Zverikin heç nə
vecinə deyildi, fikri-zikri nəsə bir şücaət
göstərib sinəsinə dəmir-dümür asdırmaq
idi.
İlk tanışlıq vədələrində
artaşatlı gənclər zarafatları ilə
seçilirdilər. Onlardan biri indiki bu dəhşət saçan anda da
yumor hissini itirmədiyini büruzə verməklə ya onlara, ola da bilsin özü özünə təsəlli
verdi, deyəsən, bunkerin qapı-pəncərəsindən
içəri soxulmaq istəyən ölümə mane
olmağa çalışdı:
- Nə qəm
dəryasına batmısız, e? Deyirlər,
gülüş olan yerə ölüm ayaq basa bilmir. Gəlin sizə bir lətifə danışım.
Bir dəfə bir erməni, bir gürcü və bir azərbaycanlı...
Artaşatlı danışırdı, Qagikinsə fikri
burdan çox-çox uzaqlarda idi. Doğrudan da niyə
axı belə oldu, lənətə gəlmiş müharibə
onu məhz doğum evindəmi haqlamalıydı, dünyaya
yenicə gəlmiş balasını qucağına alıb
evinə aparmağa imkan verməməliydi?
Növbəti mərmi vıyıltıları içərinin
səslərini "xırp” kəsdi. Bunker növbəti dəfə silkələndi,
başlarına qum-kəsək yağdı. Yox,
deyəsən burda qalmaq elə də təhlükəsiz
deyildi. Gənc əsgərlər dinməz-söyləməz
Qagikin ağzına baxdılar. Bu şəxs onlardan
böyük idisə, demək, həyat təcrübəsi
çoxuydu, ailəliydisə, demək, məsuliyyətliydi, həm
də ali təhsilliydisə, demək, daha
bilikliydi. Nə etmək lazım olduğunu ondan başqa kim biləsiydi ki?
Qagik Yerevan Dövlət Universitetini bitirmişdi. Qafqazşünaslıq
ixtisası dar çərçivə ixtisası kimi
görünsə belə, əslində böyük bir
regionu, onlarca irili-xırdalı xalqı keçmişindən
üzübəri öyrədirdi. Əvvəlcə
elmi işçi olmaq istəyirdi. Qafqaz
xalqları tarixini müxtəlif alternativ mənbələrdən
oxuyub öyrəndikdən sonra Qafqazda erməni xalqının
qədimliyi mövzusundan əl çəkmişdi. Başa düşmüşdü ki, ona universitetdə
öyrədilənlərlə həqiqi Ermənistan tarixi
arasında fərq çoxdur. Üstəlik,
tarixlərinin saxtakarlıq, gözə kül üfürmə
məramı ayrı-ayrı məqamlarda açıqca
gözünə də girmişdi. Hətta bir dəfə
mühazirələrin birində tanınmış professor
Gülbəndyana verdiyi sualla az qala
universitetdən də qovulacaqdı. Tərs və
prinsipial idi, doğma anasına da güzəştə getməzdi.
Dünyanın ən qədim xalqının məhz erməni
xalqı olmasını, bu xalqın az qala Paleolit
dövründən üzübəri Qafqazda məskunlaşmasını
ahəstə-ahəstə bəyan edən Gülbəndyana
sual vermişdi ki, "Hansı səbəbdən bu gün erməni
ailələrində mütləq matriarxat hökm
sürdüyü, qadınların tam
hökmranlığı qəbul edildiyi halda irisindən
xırdasınacan bütün digər Qafqaz xalqlarında
mütləq patriarxat hökm sürür, kişilərin
söylədiyi kəlmə qadınlar üçün qanun
sayılır? Düzünü deyin, azlığın
çoxluğa tabe olması qanunu bəlkə burada əksinə
işləyir, çoxluq azlığa tabedir? Ermənilər
Qafqazın ən qədim, ən köklü xalqıdırsa,
demək bütün digər xalqlar bura sonradan gəliblər?”
Uşaqlıqdan atasız böyümüşdü, ədalət
axtarmışdı, əmrə müntəzir olmaq ona xas
deyildi. Yalançı Ermənistan tarixini yaradanlara ikrah edərək
tədqiqatını dayandırmış, universitet təhsilindən
sonra bir neçə ay müəllim işləsə də,
peşəsindən də əl çəkməli
olmuşdu. Zehinləri zəhərləmək
istəməmişdi. Xırda bizneslə məşğul
olurdu, topdan ətriyyat alıb pərakəndə
satırdı, çörəkpulunu
çıxarırdı. Millətçi
və hərəkatçı olan, fikirdə dabandabana onun
ziddini təşkil edən anası təqaüddəydi, təqaüd
pulu alırdı, həyat yoldaşı isə tibb
bacısıydı, vaxtlı-vaxtında cüzi də olsa əməkhaqqını
alırdı. Əslində pis
dolanmırdılar, uşaqları da doğulub özüylə
ruzi-bərəkət gətirəsiydi. Amma bu müharibə,
bu lənətə gəlmiş müharibə gəlişi
ilə hər şeyi necə də alt-üst etdi...
...Bunkerə
çökmüş sükutu yenə də artaşatlı
gənclər pozdular, bu dəfə digəri astadan
zümzümə etməyə başladı ki, digərlərinin
də qırışıqları açılsın. Qagikinsə xəyalı iyirmi gün əvvələ
- onu xoşbəxtlər xoşbəxti edəsi halda bədbəxtlər
bədbəxti edən həmin o günə güzar etdi.
Arvadını doğum evindən
çıxarasıydı, dünyaya yenicə gələn
körpəsini evlərinə aparasıydı. Üç
gün öncə anası onu şad xəbərlə
muştuluqlayanda "Bəlkə uşağın
adını Artsax qoyaq?” təklifini də vermişdi, amma
anasının sevincinə, qonşuların da aramsız təbriklərinə
başı qarışdığından adın fərqinə
varmamışdı. Ancaq üç
gündən sonra anası ilə birgə arvadını və
oğlunu doğum evindən gətirməyə yollananda sanki
birdən ayılmışdı. Anası
bir daha təkrarlayanda ki, "nəvəmin adını Artsax
qoymuşam”, lap əsəbiləşmişdi.
Üzünü çevirib indiyə qədər xətrinə
dəymədiyi anasına sərt şəkildə çəmkirmişdi:
- Artsax nədir,
ana?
- Necə
yəni Artsax nədir? Artsak bizim tarixi məskənimizdir.
Düz-dünya Artsaxdan danışır, sən
bilmirsən Artsax nədir?
Qagik əvvəlcə
üzdən getmiş, anasının xətrinə çox dəyməmək
fikri ilə "uşağa torpaq adı verməyin
düşər-düşməzi” arqumenti ilə "Artsax”
adının üstündən xətt çəkmək istəmişdi,
amma anasının iki ayağını bir başmağa dirədiyini
gördükdə istər-istəməz hirsini boğa bilməmişdi:
- Ay ana, sən
hardan bilirsən Artsax bizim tarixi məskənimizdir?!
- Bəs
tarixi məskənimiz olmasa, bizimkilər orada niyə qan
tökür, niyə vuruşur?
-
Çünki allahsızdırlar, vicdansızdılar.
- Qagik, sən
nə danışırsan? Niyə allahsız,
vicdansız olsunlar?
- Ona
görə ki, özgə malına tamah salırlar.
Ana -
Mariya Qagikin sözlərini eşitcək birdən-birə
büzüşmüşdü. O, oğlunu diqqətlə
süzmüşdü. Qagik onun gözlərində balaca, 2-3
yaşlı bir uşağa çevrilmişdi, o uşağa
ki, Mariya başını sığallaya-sığallaya onun
qulağına pıçıldayardı: "Oğlum,
yadında saxla, bu dünyada türk adlı bir millət
yaşayır. Onlar sənin əzəli
düşmənlərindir”. Ana sanki hər
dəfəsində oğluna hansısa gizli bir sirrin
üstünü açırdı, halbuki zaman-zaman Mariya bu
"sirri” oğluna təkrar-təkrar söyləməkdəydi
və hər dəfə də tapşırardı: "Yaddan
çıxarma bunu, oğlum”.
Mariya bəxtdən millətçi bir ailədə
doğulmuşdu, onun atası Akop çəkməçi olsa
da, siyasi proseslərin həmişə önündə
getmişdi, övladlarını qatı millətçi kimi
böyüdərək "Kim ki bizdən deyil, demək bizim
düşmənimizdir” ideologiyasına sürükləmişdi. Təsadüfi
deyil ki, ona "Daşnak Akop” deyirdilər.
Tələbəliyində Mariya gizli millətçi dərnəyə
üzvlüyədək gedib çıxmışdı. Ermənistanda
Qarabağ hərəkatı başlayanda, İrəvandakı
Teatr meydanında mitinqlər öz apogey nöqtəsinə
çıxanda Mariya da öncül mövqelərdə qərarlaşmışdı.
Oğlunu ağıllı, təhsilli biri kimi
böyütdüyündən, onu vətənpərvər
birisi kimi tanıyırdı, yenicə dünyaya gəlmiş
nəvəsini də qəhrəman kimi təsəvvür
edirdi, Artsax adını ona yaraşdırırdı, yəgin
ki, nəvəsinin ilk eşitdiyi söz də Mariyanın
"Türk bizim düşmənimizdir” sirri olacaqdı. Amma indi
oğlu ümumerməni məsələsinə naxələf
çıxırdı? Hərəkatda,
meydanlarda bərkiyən, neçə-neçə bəyanatlar,
petisiyalar imzalayan cəsarətli, əzmkar bir qadının
oğlu niyə belə eləsin axı?
Necə olsa da, Mariya öz mövqeyini asanlıqla əldən
vermək fikrində deyildi. Yenidən tarixə
rakurs etmiş, oğluna çox da uzaq olmayan keçmişdən
danışmışdı. Dağlıq Qarabağı
tələb edən izdihamlı mitinqlər, Teatr
meydanının nəbzinin "miatsum”la döyünməsi,
şəxsən özünün odlu-alovlu
çıxışları, erməni cavanlarını
mübarizəyə ruhlandırmaları... Mariya
qürur hissi ilə oğluna danışmışdı ki, həmin
gənclər də onun və silahdaşlarının
çağırışlarından güc alaraq
Qarabağın üzərinə gediblər, Qarabağı
türklərdən azad ediblər.
Bu söhbətlər Qagikin özü üçün
də gözlənilməz olmuşdu, anasını millətçi
birisi kimi tanıyırdısa da, bir qadının hərəkat
liderliyinə meyillənməsi onun ağlına belə gəlməzdi. Sakitcə anasından
soruşmuşdu:
- Bunlar nə
vaxt olub, ay ana?
Anası
da gözü önündə eynən balaca uşaq kimi dayanan
Qagiki bağrına basıb öpmüşdü, istəmişdi
ki, oğlu barı bundan sonra
anasının Qarabağ uğrundakı mübarizəsinin
tarixçəsini yaxşı bilsin.
- Bunlar
80-ci illərin sonları 90-cı illərin əvvəllərində
olub, mənim balam. Onda sən hələ
dünyaya göz açmamışdın. Meydanda bizim qışqırıqlarımız sayəsində
erməni cavanlarının qanı cuşa gəlirdi. Onlar məhz bizim sayəmizdə azərbaycanlıları
bir nəfər kimi öncə Ermənistandan, ardınca da
Böyük Qarabağdan qovub
çıxartmışdılar.
Qagik elə doğum evinin qabağındaca ədalətsiz
danışan anası ilə mübahisə etməyə məcbur
olmuşdu, müxtəlif tarixlər, faktlar gətirmək
çabalarına girişmişdi. Amma anası ona aman vermir,
dil-boğaza qoymurdu:
- Yenə
azərbaycanlılar baş qaldırıblar. Böyük
Qarabağı qaytarmaq istəyirlər. Amma
havayı şeydir. Yuxularında görərlər.
Bizim erməni cavanları onlara təzə
Xocalı, Qaradağlı faciələri yaşadarlar,
ağılları başlarına gələr.
Qagikin
etirazları yağış kimi yağırdı:
- İndi o zaman deyil, ana. Bəlkə də,
onlar bundan sonra dərs alacaqlar. O vaxt elədikləri
cinayətlərə, törətdikləri əməllərə
görə cavab verməli olarlar.
Amma ana təslim
olmurdu:
- Yox, yox,
Qagik, dünya bizim t
ərəfimizdədir. Biz çox qədim
xalqıq. Biz yeri gələndə
heç nəyə, heç kimə rəhm etmirik. Biz onların burunlarını ovub yerlərinə
oturdarıq.
- Siz, yəni
kim?
-
Bütün dünya erməniləri. Hamısına
xəbər vermişik. Axışıb gəlməkdədirlər.
Tezliklə Qarabağa hücum çəkən
azərbaycanlılar qan içində boğulacaqlar.
- Sən
nə danışdığını bilirsən, ana?
- Mən
nə danışdığımı yaxşı bilirəm,
nəvəmi də qəhrəman erməni əsgəri kimi
böyüdəcəm. Ona başa salacam ki,
heç vaxt düşmənə rəhm etməsin.
Qagik doğum evinin qəbul şöbəsinə
adlayanda anası ilə danışmağın faydasız olduğunu
başa düşmüş, daha dinməmişdi. Amma qəti qərara
gəlmişdi ki, oğlunun adını Artsax yazdırmayacaq.
Nə yazdırsa da, anasının
razılaşmayıb dava-dalaş salacağını da
başa düşürdü. Ona görə
də yaddaşında tarixlə bağlı olub-qalan
adları aramağa başlamışdı. Pompey ordusunun erməni əsilli bir əsgərinin
adını yadına salmışdı. Bu,
Vartan idi. Hərçənd ki, Qagik tarixi
yaxşı bildiyindən ona da əmin idi ki, Vartanın qəhrəmanlığı
da uydurmadır. Vartan, əslində Qafqaz
xalqlarına xəyanət etmiş erməni casusunun
adıydı. Amma hər halda Artsax
olmaqdansa, Vartan olmaq daha yaxşıydı.
Doğum evinin ikinci mərtəbəsinə qalxmışdılar. Burada baş həkimin qəbul otağı yerləşirdi. Qagik dəhlizdə oturub gözləmişdi, anası içəriyə keçmişdi.
Doğum evinin tibb işçiləri Mariyanı yaxşı tanıyırdılar. Axı Yerevanda məşhur mitinqlərdə onun cır səslə mikrofonla danışmağı yaşlı nəslin yadından çıxmamışdı. Cavan nəsil də az-çox onu tanıyanlardan barəsində eşitdikləri üçün Mariyanın qabağını kəsməmişdilər, o, birbaşa baş həkimin yanına girmişdi. Baş həkim yaşlı bir qadın idi. Mariya onu yaxşı tanıyırdı. Çünki qız nəvələri də dünyaya gələndə onun yanına gəlib-getmişdi, payını, umacağını da kəsməmişdi. Mariya düşünürdü ki, baş həkim onu gülə-gülə qarşılayacaq, tez ayağa qalxacaq, xalatının cibini də ona tərəf yaxın edəcək ki, Mariya hədiyyəsini asanlıqla ora qoysun. Amma Mariyanın gözlədiyi kimi olmamışdı. Baş həkim heç yerindən tərpənməmişdi də. Başını azca qaldırıb Mariyanın salamını alıb ona yer göstərmişdi. Mariya əyləşmək istəməmişdi, özüylə gətirdiyi gül dəstəsini masanın üstünə qoymaq istəmiş, gözləri ilə kabinetə nəzər salanda gözü bir tərəfdə boş güldanı almışdı. Güldanı götürüb suyla doldurmaq üçün bayıra çıxmaq istəmişdi, amma baş həkim ona əli ilə oturmağa işarə eləmişdi.
Mariya baş həkimin qəribə davranışından bir şey anlaya bilməmişdi. Elə bil onun tanıdığı həmişəki acgöz insan deyildi.
Nəhayət baş həkimin sirri açılmışdı, o, masanın siyirməsini çəkmiş, xeyli axtarışdan sonra bir kağız tapıb çıxararaq öncə özü diqqətlə oxumuş, sonra Mariyaya uzatmışdı. Mariya istər-istəməz yarım vərəqlik kağızın üstündəki bir neçə cümləlik yazıya nəzər yetirmişdi. Bu, Yerevanın Mərkəzi Hərbi Komissarlığından gəlmiş çağırış vərəqi idi. Orada açıq-aydın Stepanyan Qagikin adını görəndə gözlərinə inanmamışdı. Bir daha oxumuş, yenə oxumuşdu... Bəli, onun oğlunu səfərbərliyə çağırırdılar.
Mariyanın səsi batmışdı. Ha istəmişdi ki, nəsə desin, amma deyə bilməmişdi. Heç anlamırdı bu çağırış vərəqəsinin doğum evinə nə dəxli var. Hələ orasını demirdi ki, kim cəsarət edib Mariyanın oğlunu hərbi xidmətə çağıra bilərdi?
Onun ağlından bu an nələr keçirdi, inciklik, küskünlük dolurdu içinə... O, Qarabağ uğrunda can qoyub. Birinci Qarabağ savaşında nə qədər cavanları döyüşə ruhlandırıb, özü də onlarla birgə Qarabağa gedib, orada hərbi hissələrin qonağı olub, günlərlə hərbçilərin yanında qalıb. Birinci Qarabağ savaşının qəhrəmanları onu yaxşı tanıyır, hələ arabir onun evinə qonaq da gəlirlər. Doğrudur, az qala aradan 30 il keçib, hamısı yaşlanıblar. Amma ənənə davam edir.
Tezliklə baş həkim məsələnin kökünü açmışdı. Demək, hər şeyə əl atan Hərbi Komissarlıq buna da əl atırmış. Zorən insanları cəbhəyə aparmaq üçün kimin övladı dünyaya gəlirdisə, onun başının üstünü məhz doğum evindəcə kəsdirirmişlər.
Baş həkim ona izah eləmişdi ki, əgər oğlu hərbi komissarlığa gedib çağırışa razılıq verməsə, gəlinini və uşağı xəstəxanadan buraxmayacaqlar.
Mariya pərt halda istəmişdi köhnə təhər-tövrunu işə salsın, Ermənistan uğrunda, Qarabağ uğrunda xidmətlərini xatırlatsın. Səsini də qaldırmaq istəmişdi. Amma deməzsənmiş, baş həkim tədbirini öncədən görübmüş, onun barmağını hansısa bir düyməyə uzatması ilə Mariyanın tanımadığı qara maskalı, hərbi formalı şəxslər içəri doluşmuşdular. İki nəfər Mariyanın qoluna girmiş, demək olar, onu zorla qaldırıb qapıdan bayıra çıxarmışdılar.
Məsələ Qagikə aydın olanda o, qınayıcı baxışlarla anasına baxmışdı, bu baxışlar bir kəlmə ifadə etmişdi: "Ay ana, bu da sənin Artsaxın!”
(ardı var)
Mirələmov, Hüseynbala Fazil
oğlu.
Azərbaycan.-2020.- 28 noyabr.- S.7.