Azərbaycan qazının TANAP-la Avropaya test rejimində nəqlinə başlanıb

Gələn ilin birinci rübündə TAP-ın da tam gücü ilə fəaliyyət göstərəcəyi bildirilir

Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Şahdəniz” yatağından çıxarılan təbii qazın Trans-Anadolu Qaz Boru Kəməri (TANAP) vasitəsilə Avropaya test rejimində nəqlinə başlanıb.

Qaz Türkiyə-Yunanıstan sərhədində TANAP-a birləşən Trans-Adriatik Qaz Boru Kəməri (TAP) ilə Adriatik dənizinin altından keçəcək və İtaliyaya qədər çatdırılacaq. TAP-ın 2021-ci ilin birinci rübündə tam gücü ilə fəaliyyət göstərəcəyi bildirilir.

TAP "Cənub qaz dəhlizi”ni yaradan üç mühüm kəmərin sonuncusudur. Hazırda çəkilişi başa çatmaqda olan bu kəmər Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayacaq. TAP-ın növbəti uğuru layihənin indiyə qədər keçdiyi yola bir daha nəzər salmağı gündəmə gətirir.

"Şahdəniz” konsorsiumu qazı Avropaya ixrac etmək üçün iddialı olan dörd kəmər sırasından TAP-ı 2013-cü ilin ortalarında seçib. Seçim prosesində TAP səkkiz şərtə görə üstünlük qazanıb. Bunlardan birincisi kəmərin kommersiya səmərəliliyidir. İkinci, üçüncü və dördüncü əsas şərtlər layihənin icra mümkünlüyü, həmçinin maliyyə baxımından icra mümkünlüyü və texniki layihələndirmədir. Daha bir vacib məsələ kimi tənzimləmə və şəffaflıq götürülüb. Altıncı amil kəmərin təhlükəsizliyi və səmərəli istismarının mümkünlüyüdür. TAP, eləcə də digər kəmərlərdən genişləndirmə imkanlarının olduğuna görə fərqlənir. Nəhayət, qiymətləndirmə zamanı ictimai maraqlarla bağlı faktorlar da nəzərə alınıb.

TAP strateji əhəmiyyətli layihədir. O, Avropanın mavi yanacağa olan tələbatını ödəyəcək və enerji təhlükəsizliyinə ciddi dəstək verəcək.

Layihədə SOCAR (20 faiz), BP (20 faiz), "Snam S.p.A.” (20 faiz), "Fluxys” (19 faiz), "Enagas” (16 faiz) və "Axpo” (5 faiz) şirkətləri iştirak edir.

TAP-ın təməli 2016-cı il mayın 17-də Yunanıstanın Saloniki şəhərində qoyulub. Həmin vaxtdan da tikinti işlərinə başlanıb.

Kəmərlə Azərbaycan qazının Yunanıstandan, Albaniyadan, Adriatik dənizinin altından keçməklə İtaliyanın cənubuna, oradan da Qərbi Avropaya daşınması nəzərdə tutulur. Bu, uzunluğu təxminən 878 kilometr olan boru xəttidir. Onun 550 kilometri Yunanıstanın, 210 kilometri Albaniyanın ərazisindən, 105 kilometri Adriatik dənizinin altından keçir və sonuncu hissəsi İtaliya torpağında quru sahəyə çıxır. Burada kəmər "Snam Rete Gas” şirkətinin istismar etdiyi qaz nəqliyyatı şəbəkəsinə birləşdiriləcək.

TAP-ın çəkilişi inşaatçılardan böyük səriştə və məsuliyyət tələb edib. Belə ki, xəttin keçdiyi yol fərqli coğrafi şəraitdə yerləşir. Marşrut boyu kəmərin ən aşağı hissəsi dəniz səviyyəsindən təxminən 820 metr dərinlikdədir. Ən yüksək hissəsi isə Albaniya dağlarında 1800 metrə çatan zirvələrdən keçir.

TAP-ın bir sıra yerüstü obyektləri, məsələn, ölçmə və kompressor stansiyaları da var. Tikinti işlərinin çətinliyi həm də onunla bağlı idi ki, digər kəmərlərdən fərqli olaraq, TAP-ın bir hissəsi suyun altından keçir. Xəttin diametri əsasən 48 düymdür, yalnız dənizin altından keçən hissəsində 37 düymlük borular düzülüb.

Diqqətçəkən faktdır ki, kəmərin dəniz hissəsində ümumi çəkisi 100 min ton olan təxminən 9 min boru istifadə edilib. Borular Adriatik dənizinin dibində - İtaliya sularında 25, beynəlxalq sularda 43 və Albaniya sularında 37 kilometr məsafə boyu uzanıb. "Castoro Sei” gəmisi gündə orta hesabla 1,2-2,8 kilometr boru düzüb.

Bütün bu işlərin mürəkkəbliyinə baxmayaraq, inşaatçılar indiyədək onların öhdəsindən layiqincə gəlib.

Xatırladaq ki, layihə üzrə kapital xərcləri 4,5 milyard avrodur. Kəmərin ilkin ötürücülük qabiliyyəti ildə 10 milyard kubmetr olacaq və bu həcmin gələcəkdə 20 milyard kubmetrədək artırılması nəzərdə tutulub.

TAP layihəsinin reallaşması ilə Avropa bazarlarına yeni mənbədən qaz çıxışına şərait yaranacaq.

Layihənin İtaliyada bitməsinə baxmayaraq, gələcəkdə ara keçid boru kəmərləri vasitəsilə İsveçrə, Avstriya, Fransa, Almaniya, Belçika, hətta İngiltərəyə təbii qazın ötürüləcəyinin mümkün olacağı istisna edilmir. TAP-ın əhəmiyyəti həm də ondadır ki, Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektoru və İon-Adriatik qaz kəmərinin təchizatını asanlaşdıra bilər.

Qarşıda TAP-ın tam gücü ilə işə başlamasına, qazın Avropa bazarına vaxtında çatdırılmasına, tranzit və istehlakçı ölkələrin hər birinin iqtisadi maraqlarının təmin edilməsinə nail olmaq kimi əsas vəzifə dayanır.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.- 2020.-11 sentyabr.- S. 1; 4.