Pandemiyanın gedişatı dəyişə bilər

Elm adamlarının pandemiya davam etdikcə koronavirusun yeni mutasiyalarının ortaya çıxacağı ilə bağlı fikirləri özünü doğruldur.

COVID-19 pandemiyasına səbəb olan SARS-CoV-2-nin “Delta” variantından bir neçə ay sonra aşkarlanmış “Omikron”la bağlı ətraflı məlumatlar əldə edilməmiş bu ştamın yeni mutasiyası ortaya çıxıb. Cənubi Afrika, Avstraliya və Kanadada aşkarlanmış “Omikron”a bənzər mutasiyanın daha geniş ərazilərdə yayıla bilməsi mümkün sayılır.

“Omikron”un “gizli” versiyası

“Omikron”a bənzər mutasiyanı digər variantlardan fərqləndirən ayrıca bir xüsusiyyət yoxdur. Buna görə də alimlər yeni mutasiyanı “Omikron”un “gizli” versiyası hesab edirlər. “Gizli” variantın PCR testlərində aşkarlanması çətin olduğu üçün onun yayılma arealını izləmək də asan olmayacaq. “Omikron”la onun “gizli” versiyası oxşar mutasiyalar dəstinə malikdir. Buna əsaslanaraq onun nəzəri cəhətdən “Omikron” kimi daha yoluxucu ola biləcəyi deyilir.

“Gizli “Omikron”da standart “Omikron”da olan bir çox ortaq mutasiyalar olsa da, o, xüsusi genetik dəyişikliyə malik deyil. Variant hələ də bütün adi testlərdə koronavirus kimi aşkar edilir. O, genomik test vasitəsilə “Omikron” variantı kimi müəyyən edilə bilər. Yeni variantın yoluxuculuğu və peyvəndlərə mümkün müqaviməti barədə dəqiq məlumat yoxdur. Tədqiqatçılar deyirlər ki, “Omikron”un yeni formasının standart “Omikron” kimi yayılıb-yayılmayacağını bilmək hələ tezdir. Ancaq “gizli” versiyanın fərqli davrana biləcəyi də istisna edilmir.

“Omikron” pandemiyanın gedişatına böyük təsir göstərə bilər

Dünya ölkələrində yayılmaqda davam edən “Omikron”la bağlı ümidverici açıqlamalar verən Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) onu digər variantlar qədər təhlükəli saymır.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) baş direktoru Tedros Adhanom Gebreyesus bildirib ki, “Omikron”nun bəzi xüsusiyyətləri onun pandemiyanın gedişatına böyük təsir göstərə biləcəyini göstərir: “Ancaq bu təsirin nə olacağını dəqiq bilmək hələ çətindir. Yoluxmanın dəqiq sürətini ölçmək çətin olsa da, biz bu halların sürətlə artdığını görürük. “Omikron”un “Delta”dan daha yüngül xəstəliyə səbəb olduğuna dair bəzi sübutlar var, lakin buna əmin olmaq hələ tezdir”.

ÜST-ün fövqəladə hallar üzrə direktoru Maykl Rayan bu ştamın əvvəlki variantlardan daha yoluxucu olsa da, şiddətli olmadığını açıqlayıb. O, koronavirusun istiqamətinin “şiddət”ə doğru getdikcə daha az irəlilədiyini söyləyib.

Türkiyənin Səhiyyə Nazirliyinin Koronavirus elmi komitəsinin üzvü professor Alper Şenerin də klinik mənzərəsi daha “yumşaq” görünən “Omikron”la bağlı fikirləri nikbindir: “Laboratoriya tədqiqatları göstərir ki, “Omikron” mövsümi koronavirusa çevrilib. Bu, o deməkdir ki, virus yumşalır”.

Rusiyanın Tibbi Parazitologiya İnstitutunun direktoru, professor, virusoloq Aleksandr Lukaşev “Omikron”un pandemiyanın gedişatına ciddi təsir edəcəyini düşünməsinə baxmayaraq, sevinmək üçün hələ səbəb görmür: “Hələ ki, rahatlanmaq, sevinmək üçün səbəb görmürəm. Bu, vaxtından əvvəl ortaya atılmış xülyadır”.

Virusoloqun fikrincə, mutasiyaların rekord çoxluğu səbəbindən virusun zəiflədiyini düşünmək üçün tutarlı əsas yoxdur: “Adətən, belə qeyri-stabil viruslar populyasiyadan tez çıxır və effektiv yayılıb dayanıqlı ola bilmir. Lakin “Omikron” göründüyü kimi yaxşı yayılıb. Hər gün yoluxan ölkələrin sayı artır. Bu ştama vaksin vurduran şəxslər də yoluxurlar. Ona görə yoluxma artacaq, bu da pandemiyanı daha aktiv edəcək. “Omikron” dalğasında yoluxan, sağalan, peyvənd olan, olmayan hər kəs ona yoluxacaq. Amma bu ştam öz sahibini, yəni xəstəni öldürməyəcək”.

Üçüncü peyvənddən sonra tam “toxunulmazlıq” yarana bilər

Koronavirusun yeni ştamlarının ortaya çıxması COVID-19-a qarşı peyvəndlərin yeni növlərə qarşı dözümlülüyünün yoxlanılmasını zəruri edir. Hazırda şirkətlər “Omikron”a qarşı peyvəndin hazırlanmasında, eləcə də qorunmanın səviyyəsinin və müddətinin artırılmasında irəliləyiş əldə etməyə çalışırlar. Onlar bu məqsədlərinə 2022-ci ilin mart ayına qədər nail olacaqlarını düşünürlər.

İlkin laboratoriya tədqiqatları göstərib ki, “Pfizer-BioNTech” COVID-19 peyvəndinin üç dozası “Omikron” variantını neytrallaşdırır, iki doza isə neytrallaşdırmaya əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir.

“BioNTech”in baş direktoru və həmtəsisçisi Uğur Şahinin sözlərinə görə, ilkin məlumatlar üçüncü dozanın “Omikron”un da səbəb olduğu istənilən şiddətli xəstəliklərdən kifayət qədər qoruya biləcəyini göstərir: “Dünyada peyvəndləmə işlərinin genişləndirilməsi bizə insanları daha yaxşı qorumağa və qış mövsümündən çıxmağa kömək edə bilər. İnanırıq ki, hazırkı peyvəndlə müqayisədə daha uzunmüddətli qorunma immuniteti yaratmağa kömək edən, “Omikron” tərəfindən törədilən COVID-19 xəstəliyinə qarşı yüksəksəviyyəli qorunmanı təmin edən uyğunlaşdırılmış vaksin hazırlaya biləcəyik”.

Almaniyanın səhiyyə naziri Karl Lauterbax isə belə fikirləşir ki, “Omikron”la mübarizə üçün peyvəndin üçüncü dozasının insanlara vurulması lazımdır: “Hazırda biz mümkün qədər çox “Buster” peyvənd almalıyıq. Yalnız üçüncü peyvənddən sonra virusa qarşı demək olar ki, tam “toxunulmazlıq” yarana bilər”.

Yeni qadağalar

“Omikron” variantının sürətlə yayılması ilə əlaqədar Böyük Britaniyada Baş nazir Boris Consonun “B Planı” adlandırdığı yeni tədbirlər qüvvəyə minib. Yeni qərarlara əsasən, ictimai yerlərdə, o cümlədən teatr və kinoteatrlarda maskaların taxılması məcburidir. Konsert salonları və gecə klublarına giriş üçün COVID pasportu tələb ediləcək. Conson qeyd edib ki, COVID-19 pasportunun alınması üçün iki doza peyvəndin olunması kifayətdir, lakin “Buster” dozalarının sayı artdıqca bu məsələ yenidən nəzərdən keçiriləcək.

COVID-19-a yoluxma hallarının davamlı olaraq artacağından ehtiyatlanan Şotlandiya isə yenidən “distant” iş şəraitinə qayıdıb. O, ən azı, gələn ilin yanvar ayının ortalarınadək işçilərin mümkün olan qədər evdən işləyəcəklərini elan edib.

İlhamə İSABALAYEVA

Azərbaycan.- 2021.- 11 dekabr.- S.1; 5.