“Şahdəniz” həm qazı, həm də kondensatı ilə gəlir gətirir

Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) məlumatına görə, 2020-ci il ərzində “Şahdəniz” yatağından hasil olunan qaz və kondensatdan 293,9 milyon ABŞ dolları həcmində gəlir əldə edilib.

“Şahdəniz Alfa” platforması 15 ilə yaxındır fəaliyyət göstərərək yatağın işlənməsinin birinci mərhələsi çərçivəsində hasilatı həyata keçirir. “Şahdəniz Bravo” isə layihənin ikinci mərhələsi çərçivəsində 2018-ci ildə işə salınıb. Bu platformaları “Şahdəniz”in qoşa qanadı da adlandırırlar.

“Şahdəniz” qazı 2006-cı ildən Azərbaycana və Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (CQBK) ilə Gürcüstana çatdırılır. Gürcüstan-Türkiyə sərhədində CQBK-ya qoşulan xətt 2007-ci ildən mavi yanacağı Ərzurumadək daşıyır. “Şahdəniz-1” qazını Səngəçaldan Ərzuruma qədər nəql edən bu xətt bütövlükdə Bakı-Tbilisi-Ərzurum kəməri adlanır.

“Şahdəniz-2” isə Azərbaycandan Avropaya uzanan 3500 kilometrlik “Cənub qaz dəhlizi”nin ehtiyat mənbəyidir. 2021-ci il ərəfəsində Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərinin (TAP) istifadəyə verilməsi ilə dəhliz tam fəaliyyətə başlayıb. Belə ki, TAP genişləndirilmiş CQBK və TANAP-la (Trans-Anadolu Qaz Boru Kəməri) nəql olunan Azərbaycan qazını qəbul edərək Avropadakı istehlakçılara çatdırır.

Əvvəlki illərdə olduğu kimi, “Şahdəniz” qazı çoxsaylı obyektlərinin fəaliyyətini təmin etmək üçün həmçinin BTC şirkətinə də verilir.

“Şahdəniz” qazı Bakı yaxınlığındakı Səngəçal terminalından CQBK-ya vurulur. Ümumi uzunluğu 692 kilometr olan bu xəttin 443 kilometri Azərbaycanın, 249 kilometri Gürcüstanın ərazisindən keçir. Kəmər “Şahdəniz” yatağından hasil edilən qazı Gürcüstana çatdırmaq, eləcə də Gürcüstan-Türkiyə sərhədinə nəql etmək məqsədilə çəkilib və 14 ildən çoxdur fəaliyyət göstərir.

CQBK-nın genişləndirilməsi Azərbaycan və Gürcüstan ərazilərindən keçən yeni 48 düym diametrli boru kəmərinin, həmçinin Gürcüstanda 2 yeni kompressor stansiyasının inşasını əhatə edib. Yeni kəmərin uzunluğu təqribən 489 kilometr təşkil edir (Azərbaycanda 424, Gürcüstanda 63, TANAP ara bağlantısında 2 kilometr). 2018-ci ilin ortalarında məhz genişləndirilmiş CQBK-nın fəaliyyətə başlaması ilə “Cənub qaz dəhlizi” ilə mavi yanacağın nəqlinə start verilib.

CQBK Gürcüstan-Tükiyə sərhədində TANAP-a, TANAP isə Türkiyə-Yunanıstan sərhədində TAP-a qovuşur. Dəhliz Yunanıstandan, Albaniyadan və Adriatik dənizinin altından keçməklə İtaliya torpağında yolunu sona çatdırır.

“Şahdəniz” layihəsində BP (operator - 28,8 faiz), TPAO (19 faiz), AzŞD (10 faiz), “Cənub Qaz Dəhlizi Apstrim” (6,7 faiz), PETRONAS (15,5 faiz), LUKOYL (10 faiz), NİKO (10 faiz) şirkətləri tərəfdaşlıq edirlər.

Əməliyyatçı şirkətin məlumatına görə, hazırda “Şahdəniz” qurğularının qaz hasilatı gücü gündə 56 milyon, ildə 20 milyard standart kubmetrdən çoxdur.

Keçən ilin ilk doqquz ayında yataqdan ümumilikdə təqribən 13,3 milyard standart kubmetr qaz və 2,7 milyon ton (21,6 milyon barel) kondensat hasil edilib.

“Şahdəniz”in kondensatı Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinə vurulur. 2020-ci il ərzində “Şahdəniz”in kondensatı 223,4 milyon dollar gəlir gətirib.

Xatırladaq ki, ehtiyatları 1,2 trilyon kubmetr qaz və 240 milyon ton kondensatdan ibarət olan “Şahdəniz” dünyanın ən nəhəng karbohidrogen yataqlarındandır. Məhz bu yatağın uğurla işlənməsi və istismar edilməsi sayəsində Azərbaycan dünyada qaz ixrac edən ölkə kimi tanınıb.

Prezident İlham Əliyev həmişə “Şahdəniz”i yüksək dəyərləndirir və bu layihə olmadan enerji siyasətimizin yarımçıq qala biləcəyini qeyd edir: “Amma bu gün bizim enerji siyasətimiz ölkəmizin maraqlarını tam təmin edir. “Şahdəniz” yatağı ən azı yüz il bundan sonra Azərbaycanı və tərəfdaş ölkələri qazla təchiz edəcəkdir. Eyni zamanda biz ixrac coğrafiyamızı genişləndirmək əzmindəyik... Əgər “Şahdəniz” üzrə kontrakt imzalanmasaydı, bu gün biz nəinki başqa ölkələrin, öz enerji təhlükəsizliyimizi təmin edə bilməzdik. Çünki “Şahdəniz” bizim üçün əsas mənbədir. Biz bütün bu işləri görməklə Avrasiyanın yeni enerji xəritəsini tərtib edirik və Azərbaycan uzun müddət bundan sonra bir çox ölkələr üçün strateji tərəfdaş olaraq qalacaqdır.”

Hazırda “Şahdəniz” yatağında bir neçə istiqamətdə iş aparılır. Son aylarda “Xankəndi” tikinti gəmisi sualtı quraşdırma işlərini planauyğun olaraq davam etdirib. “İsrafil Hüseynov” borudüzən gəmisi şərq-cənub cinahına bağlanan axın xətlərinin mexaniki quraşdırılmasını təhlükəsiz şəkildə başa çatdırıb. Bu, layihə üzrə mühüm bir işdir. Dərinsulu şərq-cənub cinahından (suyun dərinliyi 540 metrdir) hasilatın başlanması dənizdə quraşdırma və istismar sınaqları bitdikdən sonra bu ilin birinci yarısına planlaşdırılır. Gələcək illərdə digər iki dərinsulu cinahdan (qərb-cənub və şərq-şimal cinahları) da karbohidrogenlər əldə olunacaq və hasilatın planlaşdırılan ən yüksək sabit səviyyəsi təmin ediləcək.

Hasilatı artırmaq üçün qazma əməliyyatları da davam etdirilir. “İstiqlal” və “Maersk Explorer” qurğuları “Şahdəniz-2”də hasilatı həyata keçirmək və sonradan tədricən artırmaq üçün ümumilikdə 20 quyu qazıb. Bunlardan 16-sı tamamlanıb. Qazma işləri hasilatın planlaşdırılan sabit səviyyəsinə çatmaq üçün tələb olunan bütün quyuların qazılması istiqamətində davam edəcək.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.-2021.- 3 fevral.- S.4.