“Muğan Muğan olsa...”

“Mitsubishi” markalı pikap Biləsuvar rayonunun Xırmandalı kənd ərazisinə bir neçə kilometr qalmış magistral şose yolundan sağa dönərək üzü şimala doğru istiqamət götürür. Yanvar ayında yağan qar və yağış avtomobilin hərəkətinə bəzi yerlərdə çətinlik yaratsa da, qoşa oxlu pikap həmin yerləri asanlıqla keçir.

Qarşıda alaçıqlar, qoyun sürüləri görünür. Yaşlı adamlardan dəfələrlə eşitmişəm ki, unudulmaz şairimiz Səməd Vurğun bu yerlərə - Muğana ceyran ovuna gələrmiş. O, məşhur “Muğan” poemasında bu yerləri vəsf etmiş, düzə tala-tala yayılan qoyun sürülərini görərkən sürücüsünə bədahətən demişdi:

Maşını sür görək, Anatolu, sür.

Bu yaxın komada dincələk bir az.

Qoyun sürüləri nə çox görünür!

Bir dələmə tapıb içsək, pis olmaz.

Və ardınca qarşısına çiyni yapıncılı çinarboylu çobanın çıxması, şairin ondan kim olduğunu soruşması, çobanın Dağıstan əhli, ləzgi olduğunu bildirməsi, sonra şairin Muğanın ona nə verəcəyi sualını verməsi, çobanın isə cavabında “Muğan Muğan olsa biri üç eylər, Muğan tufan olsa, üçü heç eylər”, - deməsi yadıma düşür. Yol yoldaşım, “Azəraqrar Dövlət İstehsalat və Elm” MMC-nin Cənub Regional İdarəsinin direktor müavini və Pirasora qoyunçuluq təsərrüfatının rəhbəri Pənah Hüseynovdan işlərinin necə getdiyini soruşuram.

- Şükürlər olsun Allaha. Ən başlıcası odur ki, keçən il Qarabağ ermənilərin işğalından azad edildi. Ordumuz misli-bərabəri görünməmiş qələbə qazandı. Bu, Azərbaycan tarixinin ən şanlı səhifəsidir. Bütün təzyiqlərə baxmayaraq, Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyev sözünü dedi. Dəmir yumruq ölkəmizin gücünü, silahlı qüvvələrimizin nəyə qadir olduğunu, ağır vaxtlarda xalqımızın birlik nümayiş etdirdiyini bir daha göstərdi.

Hacı Pənah 1996-cı ildə Gəncə Texnologiya İnstitutunun Ət məhsulları istehsalı və emalı fakültəsini bitirib. O vaxtdan da qoyunçuluq sahəsində çalışır. Deyir ki, dədə-babadan qoyunçuluqla məşğul olmuşuq: “Rəhmətlik atam Alxas Hüseynov uzun illər kəndimizdəki qoyunçuluq kolxozunda çoban olub. Uşaq ikən bizi bu yerlərə çox gətirib. Gözümüzü açıb tərəkəmə həyatı görmüşük, böyüyə-böyüyə özümüz də tərəkəmə olmuşuq. Qardaşlarım Əlisəf, Tofiq, əmim oğlanları Şəhriyar, Əlinağı, Xalid, Anar da qoyunçuluq peşəsini seçiblər. Bizi bu işə bağlayan digər bir səbəb Pirasora damazlıq kolxozunun sovetlər zamanında adlı-sanlı təsərrüfat olması idi. Bizim qoyunlar cins, məhsuldar olduqları üçün respublikamızın digər yerlərindən, təsərrüfatlarından bu heyvanları alıb damazlıq kimi aparırdılar. Deyim ki, indi də belədir. 2018-ci ildən “Azəraqrar Dövlət İstehsalat və Emal Birliyi” MMC-nin Cənub Regional İdarəsinin təsərrüfatı kimi fəaliyyət göstəririk. Yəqin təcrübəmi, təhsilimi nəzərə alıb bir gün məni nazirliyə çağırdılar, bu təsərrüfatın direktor müavini işləməyi boynuma qoydular. Yaxamı kənara çəkməyi bacarmadım. Fikirləşdim ki, gərək əlindən gələn qədər dövlətə xidmət edəsən”.

Təqribən 15-16 kilometr yol gəldikdən sonra Pirasora fermalarına çatırıq. Hava günəşli olduğundan uşaqlar fermanın həyətində oynayır, qadınlar təndirə çörək yapırdılar. Hacı Pənah saatına baxıb “Artıq günortadır. Bir stəkan çay içək, sonra sürülərə baş çəkərik” deyir. Sonra maşını fermanın kənarındakı evin yaxınlığında saxlayır. Qabaq ayaqlarını uzadaraq oturub keşik çəkən pələng görkəmli çoban itləri maşının dayandığını görüb bizə tərəf gəlir. Hacı Pənah “Qorxmayın, mənim yanımda sizə dəyməzlər” deyir.

Evinə keçirik. Elə ilk baxışdan inkişafın, tərəqqinin bura da gəlib çıxdığının şahidi oluruq. Dördotaqlı evdə normal şərait var. Döşəmədə xalça, kreslo, divan, televizor və s. Otaqları bir küncdə yanan böyük dəmir soba isidir.

Evin xanımı süfrəyə çay gətirir. Hacı təbəssümlə onu təqdim edir: “Həyat yoldaşım Qətibədir. Uzun illərdir mənimlə qışda Muğana, yayda doğma kəndimizə - Pirasoraya gedib-gəlir. Qismətimdən razıyam”. Oğuldan-qızdan nəyi olduğunu soruşuram. “İki oğlum var, hər ikisi ali təhsil alıb. Evlənməkdə kiçik qabağa düşüb. Məni qocaldıb, artıq babayam. Şübhəsiz ki, bu, zarafatdır. Doğru deyirlər ki, nəvə övladdan da şirin olur. Bir də axı o, atam Alxasın adını daşıyır. İnanın ki, hər gün axşamlar evə qayıdarkən üstümə atılması, “babam gəldi” deməsi bütün yorğunluğumu çıxarır. İnşallah, koronavirus çəkilib getsin, böyük oğlumun da toyunu etmək fikrindəyik”.

Qətibə bacı süfrəyə pendir, çörək, çay - bir sözlə, Allahın verdiyindən gətirib düzür. “Bağışlayın, Hacı təxminən yarım saat bundan əvvəl telefon edib qonağı olduğunu dedi”. “Narahat olmayın, qoyun pendiri nəyə desəniz, dəyər” deyirəm.

Qeydlər aparmaq üçün münasib vaxtdan və şəraitdən istifadə edərək təsərrüfatın iqtisadi göstəriciləri, qışlamanı necə keçirdikləri barədə danışmasını xahiş edirəm. Məlum olur ki, Lerikin Pirasora kəndindəki “Komsomol” kolxozunun bazasında yaradılan və ayrı-ayrı dövrlərdə müxtəlif adlarla fəaliyyət göstərən təsərrüfat 2018-ci ildən “Azəraqrar Dövlət İstehsalat və Elm Birliyi” MMC-nin Lənkəran rayonunda yerləşən Cənub Regional İdarəsinin nəzdində fəaliyyət göstərir. Təsərrüfatda 6,2 min baş davar var və onun 1000 başdan çoxu quzudur. Bu qədər qoyun üçün 1800 hektar örüş sahəsi ayrılmışdır. 10 çoban, zootexnik, baytar həkimi qoyun-quzuya xidmət göstərir. Bundan başqa, burada anbardar və 2 gözətçi işləyir. Keçən il ayrı-ayrı rayonlarda qoyunçuluqla məşğul olan təsərrüfatlara, fermerlərə 2 min başdan çox heyvan damazlıq kimi satılmışdır. Bundan əlavə, hər il Qurban bayramında cavan erkəklərdən Bakıya satış üçün göndərilir. Keçən il bu rəqəm 570 baş olmuşdur. Hər qoyundan 2,2 kiloqram yun qırxılmışdır. Heyvanları qışlamadan sağlam və gümrah çıxarmaq üçün hələ yay aylarında 10 min yonca, 2 min bəlim bağlaması, 230 ton arpa tədarük edilmişdir. Quru yonca doğranıb anbarlara yığılmışdır. Hər gün axşamüstü qoyunlar yatağa qayıdanda onlara quru otla arpanın qarışığından ibarət qüvvəli yem verilir.

Qeydlərimi götürəndən sonra sürülərin yanına gedirik. Yolboyu o qədər də dərin olmayan kanallar, torpaq təpələr diqqətimizi çəkir. Hacı bildirir ki, bu kanallar mərzlərdir - otlaq sahələrinin hansı təsərrüfata, fermerə aid olmasını müəyyən edən bir növ sərhədlərdir: “Təpələr isə sovet dövründə qoyunlar üçün çəkilən su hovuzlarıdır. Azbes borularla yerin altı ilə çəkilən həmin xətlər qoyunları su ilə təmin edirdi. Hazırda hovuzların yalnız izləri qalıb. Sovet dövləti dağılandan sonra həmin su xətlərini, eləcə də bir sıra fermalara gedən elektrik dirəklərini, məftilləri oğurlayıb talan etdilər. İndi su üçün bəzi yataqların qoyunları hər gün kilometrlərlə yol getməli olur. Eşitdiyimə görə, Salyan rayonunun Noxudlu kəndindən buraya yeraltı su kəməri çəkiləcək. Belə olsa, çox yaxşı olar”.

Yeri gəlmişkən, onu da deyək ki, təsərrüfatın əldə etdiyi uğurlar yüksək qiymətləndirilmiş, Pənah Hüseynov keçən ilin dekabr ayında Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilmişdir. Hacı kənd təsərrüfatı məhsulları bolluğu yaratmaq, yeni iş yerləri açmaq, əhalinin gün-güzəranının yaxşılaşdırılması üçün dövlətin, Prezidentin həyata keçirdiyi tədbirlərdən, bunların artıq öz bəhrəsini verdiyindən danışır. Gənc kadrların irəli çəkilməsini ürəkdən bəyəndiyini, alqışladığını söyləyir, Kənd təsərrüfatı naziri İnam Kərimovun onun rəhbərlik etdiyi təsərrüfatda olmasından, lazımi kömək göstərdiyindən ürəkdolusu söz salır.

Bu vaxt telefonu zəng çalır. Telefonu açıb zəng vuran adamla xeyli danışaraq öz minnətdarlığını bildirir. Sonra da üzünü bizə tutub: “Biləsuvar Rayon İcra Hakimiyyətinin məsul işçisidir, deyir ki, təsərrüfatımızın öhdəsində olan örüş torpaqlarının müqaviləsinin uzadılması haqqında sənədlərimiz hazırdır, gedib götürə bilərik. Əvvəllər bu sənədi almaq üçün icra hakimiyyətinə dönə-dönə gedib-gəlməli olurduq. Görüm-baxımsız müqavilə müddətinin artırılması mümkün deyildi. Bax, budur kadr islahatının nəticəsi” deyir.

Qarşıda daha bir qoyun sürüsü görünür. P.Hüseynov maşını ora sürüb dayanır. Çobanlar Rüfət Rufullayev və Nicat Məlikov bizə yaxınlaşırlar. Görüşüb hal-əhval tuturuq. Keçən il payızda yağıntının az və gec yağmasından, lakin bu ilin yanvar ayında yağan qarın və yağışın torpağı cana gətirməsindən, ot-ələfin yerdən baş qaldırmasından, qoyunlar üçün az da olsa yem kütləsinin yarandığından danışırlar.

Təsərrüfat rəhbəri çobanlara tapşırıqlarını, qoyunlar üçün gətirdiyi dərman bağlamasını verdikdən sonra geri qayıdırıq. Günəş də artıq yavaş-yavaş qüruba doğru enir. Yenə S.Vurğunun “Muğan” poemasında ləzgi çobanın dediyi “Muğan Muğan olsa, biri üç eylər, Muğan tufan olsa, üçü heç eylər” sözləri yadımıza düşür. Şair ləzgi çobanın dilindən bunu sözgəlişi deməyib. Eşitmişik ki, keçən əsrin ortalarında Muğana gələn qonşu dağıstanlı çobanlar elə il olub ki, qışın sərt keçməsi nəticəsində baharda yalnız çomaqlarını götürüb buradan getməli olmuşlar.

Hacı Pənah keçən və o biri ilə nisbətən bu ilin yaxşı gəldiyini deyir. Bunu çobanların da dilindən eşitdik. Əminik ki, böyük Yaradanın mərhəməti ilə Muğan yenə Muğan olacaq, biri üç edəcək. Çobanların üzü güləcək, baharın sonu, yayın əvvəlində Lerik dağlarına - Pirasoraya, yaylağa gülər üzlə dönəcəklər.

Seyran CAVADOV,

Azərbaycan. - 2021.-12 fevral.- S.1; 10.