2022 -ci ildə də sosial-iqtisadi inkişaf davam edəcək

Gələn ilin dövlət büdcəsi Azərbaycanın qüdrətini daha da artıracaq

İkinci Qarabağ müharibəsində əldə edilmiş böyük Zəfərdən sonra Azərbaycan sosial-iqtisadi qüdrətini artırmaqda, siyasi mövqeyini daha da möhkəmləndirməkdədir.

Görülən işlər göz önündədir. Qarabağı 44 günə işğaldan azad edən Azərbaycan düşmənin daşı daş üstündə qoymadığı əraziləri bu gün tamamilə yenidən qurur, hələ də dünyanın xilas ola bilmədiyi qlobal pandemiyaya qarşı ciddi mübarizə aparır.

Bütün bunlar isə yalnız ölkənin iqtisadi qüdrəti hesabına həyata keçirilir. 2021-ci ildə görülən işlər onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan 2022-ci ildə də yeni uğurlara nail olacaq.

2022-ci ilin dövlət büdcəsi həyata keçirilən islahatlara böyük dəstək verəcək

Vətən müharibəsindən sonra atılan addımlar Azərbaycanın regionda lider ölkə statusunu daha da möhkəmlədəcəyini qətiyyətlə söyləməyə əsas verir. Mühüm şərt odur ki, döyüş meydanlarındakı qələbə siyasi, diplomatik, iqtisadi məsələlərdə də öz əksini tapmalı və daha da möhkəmləndirilməlidir.

Prezident İlham Əliyevin postmüharibə dövrü üçün müəyyənləşdirdiyi yeni inkişaf konsepsiyasına uyğun atılan addımlar, görülən işlərin uğurlu nəticələri Azərbaycana, ilk növbədə, yeni iqtisadi dividendlər qazandıracaq.

Həmçinin 2022-ci ilin dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərinə, həyata keçiriləcək sosial-iqtisadi layihələr üçün müəyyənləşdirilən istiqamətlərə nəzər yetirsək, görərik ki, gələn ilin büdcəsi də Azərbaycanda gedən inkişaf proseslərinə, islahatlara böyük dəstək verəcək. Ənənəvi olaraq, büdcənin sosialyönümlülüyü təmin ediləcək.

Bu əsasda əməyin ödənişi, təqaüdlər və sosial müavinətlər, o cümlədən əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin sosial müdafiəsinin möhkəmləndirilməsi üzrə maliyyə təminatının yaradılması prioritet xərc istiqamətlərindən olacaq.

2022-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 26 milyard 407 milyon manat, xərclərinin isə 28 milyard 974 milyon manat olacağı gözlənilir. Gəlirlərin proqnozlaşdırılan həcmi 2021-ci ilin təsdiq edilmiş göstəricisinə nəzərən 3,8 faiz çoxdur. Gəlirlərin 52,4 faizi neft sektorunun, 47,6 faizi qeyri-neft sektorunun payına düşəcək. Neft gəlirlərinin 85,7 faizi Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) transfertlər, 14,3 faizi isə vergi orqanlarının xətti ilə neft sektorundan daxilolmalar hesabına təmin ediləcək. Büdcə xərclərinin isə 68,7 faizini cari xərclər, 24,7 faizini əsaslı xərclər, 6,6 faizini isə dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmətlə bağlı xərclər təşkil edəcək. 2022-ci ildə dövlət büdcəsinin cari xərclərinin 19,914 milyon manat, əsaslı xərclərinin isə 7,148 milyon manat olması nəzərdə tutulub.

İcmal və dövlət büdcələrinin layihələri hazırlanarkən Azərbaycan neftinin 1 barelinin qiyməti 45 ABŞ dolları həcmində götürülüb. Bu qərar daha mühafizəkar yanaşma əsasında qəbul edilib.

2022-ci ildə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin büdcəyə 9,138 milyon manat vəsait köçürəcəyi gözlənilir. Məlumata görə, 1,980 milyon manatı neft gəlirləri, 7,158 milyon manatı isə qeyri-neft gəlirləri, o cümlədən 308 milyon manatı sosial tədbirlər hesabına formalaşan əlavə gəlirlərlə təmin olunacaq. Dövlət Gömrük Komitəsinin isə büdcəyə 4,260 milyon manat vəsait köçürəcəyi gözlənilir.

Maaşlar, təqaüdlər, pensiyalar artacaq

Ənənəvi olaraq büdcənin sosialyönümlülüyü təmin ediləcək. Bu əsasda əməyin ödənişi, təqaüdlər və sosial müavinətlər, o cümlədən əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin sosial müdafiəsinin möhkəmləndirilməsi üzrə maliyyə təminatının yaradılması əsas prioritet xərc istiqamətlərindən olacaq.

Əhalinin, xüsusilə də həssas qrupların, müharibə veteranlarının, əlillərin və şəhid ailələrinin sosial təminatı üzrə həyata keçirilən dövlət siyasətinin maliyyələşdirilməsinə əhəmiyyət veriləcək. Ortamüddətli dövr ərzində büdcə gəlirlərinin artırılması nəticəsində cəlb ediləcək əlavə vəsaitlərin mühüm qismi əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılmasına, yardıma ehtiyacı olan vətəndaşlara hədəflənmiş sosial proqramların həyata keçirilməsinə yönəldiləcək.

Özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində əhalinin həssas qruplarından olan işsiz şəxslərin məşğulluğuna və kiçik biznesə çıxışına şərait yaradılmasına dəstək verilməsi davam etdiriləcək.

Ümumiyyətlə, 2022-ci il üçün icmal büdcəsinin proqnozuna əsasən, gələn il sosial müdafiə və sosial təminat xərcləri 3 milyard 584 milyon 408 min manat olacaq.

Dövlət büdcəsində iqtisadi fəaliyyət xərclərinin 5,4 milyard manat təşkil edəcəyi gözlənilir. Bunun 1,94 milyard manatı dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu (investisiya xərcləri) olacaq.

Proqnoza əsasən, gələn il səhiyyə xərcləri 1 milyard 443 milyon manat, təhsil sektorunda 111 tədbiri əhatə edən 17 proqramın həyata keçirilməsi üçün 3 milyard 740 milyon manat vəsait nəzərdə tutulub. Bu da 2021-ci ilin təsdiq edilmiş büdcəsi ilə müqayisədə 462,3 milyon manat və ya 12,4 faiz çoxdur.

Hər zaman olduğu kimi, dövlət yenə də müdafiə və təhlükəsizlik xərclərini xüsusi diqqətdə saxlayır. Çünki İkinci Qarabağ müharibəsindəki Şanlı Zəfərdən sonra işğaldan azad edilən ərazilərimizdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yeni hərbi birləşmələri yaradılmalı, ordunun maddi-texniki təchizatı daha da yaxşılaşdırılmalıdır. Bu səbəbdən də hərbi xərclərin artırılması labüddür.

2022-ci il üçün icmal büdcəsinin proqnozuna əsasən, gələn il müdafiə və təhlükəsizlik xərcləri 4 milyard 499 milyon 238,9 min manat olacaq. Bu, məğlub Ermənistanın dövlət büdcəsindən çoxdur.

Qarabağın bərpası iqtisadiyyatın inkişafı üçün yeni imkanlar yaradacaq

Sənəddə müharibənin nəticələrinin aradan qaldırılması, işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpası, yenidən qurulması və ölkə iqtisadiyyatına reinteqrasiyası məsələsi də yer alıb.

Ermənistanın Azərbaycan xalqına qarşı təcavüzü, 30 il davam edən işğal nəticəsində rayon və şəhərlərimiz, o cümlədən yüzlərlə yaşayış məntəqəsi, yaşayış evləri, dövlət əmlakı və xüsusi əmlak, çoxsaylı infrastruktur obyektləri məhv edilərək tam yararsız hala salınıb. Döyüş əməliyyatları başa çatdıqdan dərhal sonra işğaldan azad edilmiş bütün ərazilərimizdə Azərbaycan Ordusunun, Sərhəd Qoşunlarının, daxili işlər, təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyətinin təmin edilməsinə, mina təmizləmə tədbirlərinin təşkil olunmasına başlanılıb. Həmçinin Qarabağda su, elektrik enerjisi, qaz təchizatı, rabitənin bərpası, yol infrastrukturunun qurulması prosesi davam edir.

Bu ildən başlayaraq, növbəti illər ərzində də bu tədbirlərin daha geniş miqyasda davam etdirilməsinə, öz doğma yurdlarına qayıdan vətəndaşlarımızın yaşayışı və işgüzar fəaliyyəti üçün şəraitin təşkil edilməsinə, sözügedən ərazilərdə iqtisadi fəaliyyətin bərpa olunması istiqamətində tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə ehtiyac var. Bununla yanaşı, döyüş bölgəsindən kənarda yerləşən və düşmənin silahlı qüvvələrinin davamlı atəşi altında dağıntılara məruz qalan yaşayış məntəqələrində mülki əhaliyə, dövlət əmlakına, infrastruktur obyektlərinə, sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinə dəymiş zərərin dövlət vəsaiti hesabına qarşılanması nəzərdə tutulub. Eyni zamanda hərbi qulluqçuların və şəhid ailələrinin maddi-sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində dəstəyin göstərilməsi, onların zəruri ehtiyaclarının təmin edilməsi, maddi, tibbi və digər sosial xərclərinin ödənilməsi dövlətin diqqət mərkəzindədir.

Ortamüddətli dövrdə dövlət büdcəsi investisiyalar üçün kifayət qədər imkan yaradacaq. Bu əsasda dövlət investisiya proqramı xətti ilə, xüsusilə azad edilmiş torpaqlarda görüləcək işlərə dəstək vermək üçün müvafiq vəsait nəzərdə tutulub. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə görüləcək işlərin səmərəliliyinin artırılması, o cümlədən mərkəzləşdirilmiş qaydada həlli məqsədilə nəzərdə tutulan bütün tədbirlər Strateji Fəaliyyət Planı üzrə vahid konsepsiya əsasında həyata keçiriləcək. Bölgənin müasir şəhərsalma konsepsiyası əsasında ən mütərəqqi innovasiyaların tətbiqi ilə yenidən qurulması və eyni zamanda azad edilmiş ərazilərdə kifayət qədər alternativ enerji mənbələrinin mövcudluğunu nəzərə alaraq oranın “yaşıl enerji” zonasına çevrilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Qabaqcıl beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla bölgənin şəhər və kəndləri “smart-city” (“ağıllı şəhər”), “smart-village” (“ağıllı kənd”) konsepsiyası əsasında yenidən qurulacaq ki, bu da öz növbəsində həmin bölgədə turizm sahəsinin bütün növlərinin ən müasir səviyyədə təşkil və inkişaf etdirilməsinə şərait yaradacaq. Bu məqsədlərə dövlət büdcəsindən ayrılacaq vəsaitlə yanaşı, yerli şirkətlərin rolunun artırılması, o cümlədən xarici investorların bu işlərə cəlb edilməsi də öz müsbət töhfəsini verəcək.

Bütün bunlar bir daha təsdiq edir ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin vahid konsepsiya əsasında bərpası ölkənin iqtisadi potensialının genişlənməsinə səbəb olacaq. Bu ərazilərin reinteqrasiyası ölkə iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərəcək, iqtisadi artıma səbəb olacaq. Qarabağın bərpa prosesi çoxşaxəli olduğu üçün nəinki həmin ərazilərdə, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatının bir çox sektorlarının inkişafı üçün yeni imkanlar yaranacaq.

Rəşad BAXŞƏLİYEV

Azərbaycan.- 2021.- 10 sentyabr.- S.1;4.