"Star" inamla addımlayır

Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi tərəfdaşlığının göstəricisi olan bu zavodun hədəfləri daha böyükdür

Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əməkdaşlığı və tərəfdaşlığı bütün regionun həyatında mühüm rol oynayan ən nəhəng layihələrin gerçəkləşməsini mümkün edib. "Star" getdikcə daha da möhkəmlənən bu əlaqələrin bəhrələrindən biridir.

Yaşı az, uğurları çox olan "Star"ın gəlirləri ildən-ilə artır. Məsələn, 2021-ci ildə zavodun ümumi gəlirləri 44 faiz artaraq 6,14 milyard ABŞ dolları təşkil edib.

2018-ci ilin oktyabr ayında açılan zavod həmin vaxtdan təxminən bir il sonra tam gücü ilə işləməyə başlayıb. Müəssisə gündə 35 min kubmetr xam neft emal etmək qabiliyyətinə malikdir. Onun neft saxlama tutumu 2020-ci ildə yeni məhsul çənləri layihəsinin tamamlanması ilə 1,9 milyon kubmetrə çatıb. Zavodda işin səmərəliliyini və əməliyyatların rahatlığını artırmaq üçün əlavə investisiyalar qoyulur. Sərmayələrin qoyuluşu başa çatdıqdan sonra "Star"ın anbar tutumu 1,6 milyon kubmetrdən 2,2 milyon kubmetrə qədər artacaq. Bu həcm isə ildə 11 milyon ton neft emal edən neftayırma zavodu üçün ideal ölçü sayılır.

Xatırladaq ki, "Star" neft emalı zavodunun təməli 2011-ci il oktyabrın 25-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə qoyulub. Həmin vaxtdan yeddi il sonra müəssisə istifadəyə verilib. Zavodu "Tecnicas Reunidas" (İspaniya), "Saipem" (İtaliya), "GS Engineering & Construction Corp" (Cənubi Koreya) və "Itochu" (Yaponiya) şirkətlərindən ibarət konsorsium inşa edib. Bununla bağlı müqavilə 2013-cü il mayın 20-də imzalanıb.

"Star" SOCAR-ın (Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti) ölkəmizdən kənarda inşa etdiyi ilk neft emalı zavodudur. Bu layihə şirkətin biznes portfelini şaxələndirmək məqsədilə xaricdə həyata keçirdiyi layihələrdən biridir.

Zavod Türkiyənin İzmir şəhərinin Əliağa rayonunda, "Petkim" neft-kimya kompleksinin ərazisində inşa edilib. İşə salınmasından bir neçə ay əvvəl müəssisədə sınaq məqsədilə xam neft emalına başlanıb. İlk xammal yükü də məhz Azərbaycandan olub - zavoda 80 min ton "Azeri Light" markalı neft çatdırılıb. Müəssisənin əsas xammal tədarükçüsü kimi də SOCAR çıxış edir. "Star" Türkiyənin ilk Strateji Sərmayə Təşviq Sənədinə sahibdir.

Hələ zavodun açılışı zamanı bildirilmişdi ki, müəssisə ildə 5 milyon ton dizel yanacağı istehsal etmək imkanına malikdir və Türkiyənin idxalının 40 faizə düşməsinə səbəb olacaq. Həmçinin mayeləşdirilmiş qazın idxal səviyyəsi 70 faizə enəcək. Zavod ildə 1,6 milyon ton təyyarə yanacağı istehsal etməklə Türkiyənin tələbatını tam ödəyəcək. "Star" neftin qiymətindən asılı olaraq hər il 6-8 milyard dollarlıq ticarət həcmi formalaşdıracaq.

"Star" layihəsi istər tikinti müddətində, istərsə də istehsala başlanandan sonra minlərlə insanı iş yeri ilə təmin edib.

Zavodun açılış mərasimində Prezident İlham Əliyev demişdir: "Star Rafineri"nin yaradılması üçün Azərbaycan 6,3 milyard dollar yatırım edib. Növbəti mərhələdə əlavə 700 milyon dollar yatırım ediləcəkdir. Bu, bizim xaricə qoyduğumuz ən böyük yatırımımızdır və bu, təbiidir. Eyni zamanda biz digər önəmli layihələri birlikdə həyata keçirdik. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum, TANAP neft-qaz kəmərlərinin, "Cənub qaz dəhlizi"nin, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun yaradılması - bunların hər biri özlüyündə nəhəng bir layihədir və nəinki ölkələrimiz, xalqlarımız üçün, bölgə, dünya, Avrasiya üçün çox böyük önəm daşıyır. Türkiyə və Azərbaycan birgə səylərlə güclü siyasi iradə nümayiş etdirərək Avrasiyanın enerji və nəqliyyat xəritəsini yenidən cızır. Bunu biz edirik və bu yeni xəritələrin altında bizim imzamız var. Bütün bunları biz birgə səylərlə etdik. Bütün bu layihələr böyük maliyyə yatırımı tələb edən layihələrdir. Burada artıq qeyd edildi ki, biz qardaş ölkələrin iqtisadiyyatına böyük sərmayə yatırmışıq. Təkcə Əliağaya qoyulan sərmayə 10 milyard dollara yaxındır və gələcəkdə bu rəqəm daha da artacaq".

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan həmin tədbirdə yeni açılan müəssisə barədə fikirlərini belə ifadə etmişdir: "Star" neft emalı zavodu ilə Azərbaycanla qardaşlıq əlaqələrimizin strateji miqyasını daha da gücləndirmiş oluruq. Türkiyə və Azərbaycanın liderliyi ilə həyata keçirdiyimiz hər bir layihə ölkələrimizin regional gücə çevrilmək qabiliyyətini qüvvətləndirməkdədir. Dünyanın ticarət müharibələri və böhranlarla sarsıldığı bir dövrdə bir-bir açılışını etdiyimiz bu layihələrin ölkələrimizi həm ayrılıqda öz qayələrinə, həm də ortaq hədəflərinə yaxınlaşdırdığına inanıram. Hər şeydən əvvəl 6,3 milyard dollarlıq bir sərmayə - "Star" neft emalı zavodu. Amma bundan başqa, konteyner limanı, digər tərəfdən isə ilk açılışı ilə addımını atdığımız neft-kimya müəssisələri - bütün bunları ümumilikdə hesabladıqda söhbət təxminən 10 milyard dollarlıq sərmayədən gedir".

"Star" ona bəslənən ümidləri doğruldaraq nailiyyətlərini artırır. Zavod indiyədək on minlərlə ton xam neft idxal edib. Müəssisədə "Urals", "Azeri Light" və "Kərkük" neft növlərini emal etmək mümkündür. Əsas məhsullarını dizel və təyyarə yanacağı, nafta, maye neft qazı, qarışıq ksilol, neft koksu təşkil edir.

2024-cü ildən "Star" neft emalı zavodunun istehsal həcmi 115 faiz proqnozlaşdırılır. Müəssisə rəhbərliyi hələ keçən ilin sonlarında bu barədə media nümayəndələrinə verdiyi məlumatda bildirib ki, 2030-cu ildən, xüsusilə, nəqliyyat sektorunda neftə olan tələbatın azalacağına baxmayaraq, Türkiyə bazarında neft-kimya sektorunun 2-3 faiz böyüməsi gözlənilir. Bu artım eyni zamanda dünya bazarında da özünü göstərəcək.

SOCAR-ın bu günlərdə bildirdiyinə görə, zavodun məhsullarının idxalçıları arasında ilk beşliyə Yunanıstan, Liviya, İtaliya, Belçika və Niderland daxildir. Müəssisənin keçən il əldə etdiyi məbləğin 64 faizi daxili bazarın, 36 faizi ixracın payına düşüb. Zavodun Türkiyənin dizel yanacağı, reaktiv yanacaq və mayeləşdirilmiş neft qazı bazarında payı müvafiq olaraq 17,5, 12,6 və 5,1 faiz təşkil edir.

Türkiyənin rəqəmsal neft emalı zavodu olaraq STAR 2020-ci ildə rəqəmsallaşma hesabına 3,4 milyard dollar məbləğində əlavə dəyər yaradıb.

Bir sözlə, "Star"ın uğurları bol, strateji hədəfləri uzunmüddətlidir.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2022.- 12 aprel.- S.10.