Ərzaq təhlükəsizliyinin vacibliyi gündəmdədir

Ölkəmizdə bu istiqamətdə ciddi tədbirlər görülür

Məlum olduğu kimi, Rusiya-Ukrayna silahlı qarşıdurması dünyada ərzaq təhlükəsizliyi problemini bir daha aktuallaşdırıb.

Hətta bəzi ölkələrdə artıq ərzaq məhsulları çatışmazlığı yaranıb, bəzilərində isə bahalaşma baş verib ki, bu da təbiidir. Çünki bir tərəfdən hər iki ölkənin bir çox strateji kənd təsərrüfatı məhsullarının böyük ixracatçısı olması, digər tərəfdən də neft və təbii qazın sürətlə bahalaşması ərzaq məhsullarının qiymətinə təsirsiz ötüşməyə bilməzdi.

Ümumiyyətlə, BMT-nin Kənd Təsərrüfatı və Ərzaq Təşkilatının hesablamalarına görə, son iki ildə bütün kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti yüksək sürətlə bahalaşıb. Bu, əhalinin artması və qeyri-sabit hava şəraiti ilə izah edilir. Eyni zamanda dünya miqyasında enerji daşıyıcıları ilə bərabər, ərzaq məhsulları da artıq siyasi oyunların alətinə çevrilir. Bütün bunlar, o cümlədən dünyada baş verən son hadisələr isə dövlətləri ərzaq təhlükəsizliyi barədə daha ciddi düşünməyə vadar edir.

Azərbaycanda bu sahədə vacib addımlar atılır. Aqrar sahədə islahatlar aparılır, kənd təsərrüfatında çalışan fermer və sahibkarlara hər cür dəstək verilir. Bunun sayəsində aqrar sektorda məhsul istehsalını iki dəfədən çox artırmaq mümkün olub. Hazırda biz qoyun ətinə olan tələbatın 100, mal ətinə olan tələbatın isə 80 faizini yerli istehsal hesabına ödəmək imkanına malikik. Bununla yanaşı, toyuq əti və yumurta, həmçinin süd və süd məhsulları ilə özümüzü 80 faiz təmin etmək iqtidarındayıq. Meyvəçilikdə və üzümçülükdə isə məhsul istehsalının iki dəfə artırılmasına nail olmuşuq.

Lakin məlumdur ki, Azərbaycan əsas ərzaq məsulu olan buğda ilə hələ ki, özünü tam təmin edə bilmir. Buna görə də hər il təxminən 1 milyon 200 min - 1 milyon 300 min ton buğda idxal etməyə məcburuq. Doğrudur, son dövrlər istehsalı artırmaqla idxalı azaltmaq üçün təsirli tədbirlər görülür. Əkin sahələrinin suvarılması üçün yeni su kanalları çəkilir, yeraltı sulardan istifadəni genişləndirməkdən ötrü subartezian quyularının sayı artırılır, şum çıxarılması və taxılın biçilməsi üçün müasir kənd təsərrüfatı texnikaları alınır. Həmçinin fermerlərin gübrə təminatı yaxşılaşdırılır ki, məhsuldarlıq yüksək olsun. Əlbəttə, icra edilən intensiv tədbirlər nəticəsiz qalmır. Belə ki, son dövrlər hər hektardan əldə edilən məhsul əvvəlki illərə nisbətən artaraq 32 sentnerdən çoxdur. İri fermer təsərrüfatlarında və aqroparklarda bu rəqəm hətta 50-60 sentnerə çatır. İşğaldan azad edilən bərəkətli torpaqların da əkin dövriyyəsinə daxil edilməsi məhsul istehsalını artıracaq ki, bu da idxaldan asılılığı xeyli azaltmağa imkan verəcək.

Ölkəmizdə taxıl istehsalını artırmaq məqsədilə bu sahə ilə məşğul olan fermerlərə hər cür dəstək göstərilir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məsul işçiləri və mütəxəssisləri bu məqsədlə bölgələrə səfər edib müxtəlif görüşlər keçirirlər. Görüşlərdə taxıl əkini sahələrinin mövcud vəziyyəti, payızlıq əkinlərinə görə subsidiyaların verilməsi, suvarma məsələləri, gübrə ilə təminat, əkin sahələrində alaq otlarına və zərəvericilərə qarşı mübarizənin təşkili, yazlıq əkinlərinə hazırlıq və onu vaxtında başa çatdırmaq məsələləri müzakirə olunur.

Məlumdur ki, taxıl sahələrində aqrotexniki qulluq tədbirlərinin düzgün aparılması məhsuldarlığın artmasına müsbət təsir göstərən əsas faktorlardandır. Odur ki, fermerlər sahələrə gübrə verərkən normativlərə düzgün əməl etməlidirlər. Hazırda ölkəmizdə taxıl sahələrində karbamid gübrəsindən geniş istifadə olunur. Bu gübrə növünün əvvəllər istifadə olunan ammonium şorasından bir sıra üstünlükləri var. Karbamid gübrəsi bitkinin kollanma əmsalını artırır ki, bu da bitkinin yaşılqalma müddətini uzadır. Belə hal taxıl sahələrində dənin daha yaxşı dolmasına, sünbülün yaxşı inkişaf etməsinə, həmçinin keyfiyyət göstəricilərinin yüksəlməsinə səbəb olur.

Yüksək məhsul istehsalı üçün keyfiyyətli toxumlardan istifadə də çox önəmlidir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, toxum nə qədər keyfiyyətli olsa, məhsuldarlıq da o qədər yüksək olar. Hazırda ölkəmizdə heç də bütün fermerlər yüksək məhsuldar toxumlardan istifadə edə bilmir. Bunun əsas səbəbi belə toxumların qiymətinin yüksək olmasıdır. Ancaq tədricən onlar bu toxumlardan istifadəyə üstünlük verirlər. Çünki belə toxumlardan istifadənin müsbət nəticəsi göz qabağındadır.

Fermerlərə dövlət tərəfindən subsidiyaların ilin əvvəlindən ödənilməsi də müsbət haldır. Taxılçılar dövlətin bu qərarından razıdırlar. Belə ki, onlara ayrılan həmin vəsaitdən vaxtında gübrə, pestisid, toxum kimi kənd təsərrüfatı istehsalı vasitələrini almaq mümkündür.

Son vaxtlar havaların yağmurlu keçməsi də taxılçılıqda məhsuldarlığın yüksək olmasına imkan yaradacaq. Bu, xüsusilə məhsuldarlığın aşağı olduğu dəmiyə əkin sahələrində yüksək nəticəni təmin edəcək. Çaylarda suyun səviyyəsinin qalxması da anbarlarda su ehtiyatını artırır. Bu, havalar isti olan vaxtda geniş şəkildə suvarmanın həyata keçirilməsinə imkan yaradacaq.

Rüstəm KAMAL,

Azərbaycan.-2022.- 2 aprel.- S.8.