Qeyri-neft sənayesinin inkişafı prioritet istiqamət olaraq qalır

İndiyədək ölkənin sənaye zonalarında 6 milyard manatlığa yaxın məhsul istehsal edilib

Azərbaycan iqtisadiyyatının əsasını neft-qaz sektorunun təşkil etməsi məlum faktdır. O da məlum faktdır ki, ölkənin əsas gəlirləri bu sahədən əldə edilən vəsait hesabına formalaşır.

Neft və qazın isə qiymətləri dünya bazarında sabit olmur. Qiymətlərin kəskin bahalaşması və ya ucuzlaşması karbohidrogen məhsullarını ixrac edən ölkələrin maliyyə sisteminə ağır zərbə vurur.

Bir mühüm faktor da odur ki, dünyada neft və qazın qiymətləri təkcə bazarın tələb və təklif qanununa görə müəyyənləşmir. Bir çox halda bu, siyasi səbəblərlə bağlı olur. Dünya birjalarını idarə edənlər qiymətləri siyasi təzyiq və ya sifariş əsasında müəyyən edirlər. Rusiya-Ukrayna hadisələrində də bunun şahidi olduq. Belə ki, hələ müharibə başlamamışdan əvvəl KİV-lər vasitəsilə müharibənin başlayacağı təbliğatını apardılar. Sanki hamı bir himə bənd idi. Dünya birjalarında neft və qazın qiyməti sürətlə yüksəlməyə başladı. Belə hal son bir neçə ildə təkrar olunub.

İkinci bir önəmli amil odur ki, dünya bazarında kataklizmlər baş verəndə ən çox ziyan çəkən ölkələr xammal ixrac edənlərdir. Əvəzində sənayesi inkişaf etmiş ölkələr dünya bazarında baş verən təlatümlərdən az ziyanla çıxırlar. Sənayenin inkişafı isə iki mühüm məsələyə görə əhəmiyyətlidir. Birincisi, sənaye ölkənin daxili tələbatının ödənilməsini təmin edir. İkincisi isə, məhsul ixrac edilməklə sabit gəlir qazanılır. Bu iki faktor ölkənin maliyyə dayanıqlığını təmin edir.

Son 11 ildə Prezident İlham Əliyev tərəfindən müəyyən edilən strategiya əsasında ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində islahatlar aparılır. Məqsəd Azərbaycanı sənaye ölkəsinə çevirməklə neft-qaz gəlirlərindən asılılığı aradan qaldırmaqdır.

İndiki halda ölkənin ixrac potensialının müəyyən hissəsi neft-qaz məhsulları olsa da, son illər sənayeləşmə istiqamətində aparılan islahatlar sayəsində qeyri neft-qaz ixracının həcmi ildən-ilə artır.

Ölkəmizdə sənayenin inkişafı məqsədilə yerli və xarici sahibkarlar üçün bir sıra güzəştlər edirlər. İlk növbədə sənaye park və zonalarında bütün infrastruktur dövlət vəsaiti hesabına icra edilir. Bununla yanaşı, sahibkarlara vergi və gömrük güzəştlərindən də istifadə etmək imkanı yaradılır. Belə ki, Vergi Məcəlləsinə və “Gömrük tarifi haqqında” qanuna uyğun olaraq sənaye parklarının rezidentləri qeydiyyata alındıqları tarixdən 7 il müddətinə mənfəət vergisindən, əmlak vergisindən, torpaq vergisindən, istehsal məqsədilə idxal etdikləri texnikanın, texnoloji avadanlıqların və qurğuların idxalı zamanı ƏDV-dən, həmçinin gömrük rüsumlarından azad edilirlər.

Yaradılan sənaye zonalarında indiyədək 5,8 milyard manatlıq məhsul istehsal olunub. Ölkənin daxili tələbatı ödənildikdən sonra 1,7 milyard manatlıq məhsul dünya bazarına ixrac edilib. Bu məhsullar “Made in Azerbaijan” brendi ilə 35 ölkəyə satılıb. Cari ilin yanvar-fevral aylarında isə sənaye zonalarındakı istehsal müəssisələri tərəfindən 436 milyon manat dəyərində məhsul istehsal olunub. Həmin məhsulların 191 milyon manatı ixrac edilib. Cari ilin əvvəlində istehsalın artması müşahidə olunub. Belə ki, sənaye zonaları üzrə məhsul satışı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 76 faiz yüksəlməklə yanaşı, ixracı 138 faiz artıb.

Ölkədə sənaye zonalarının yaradılması qeyri-neft məhsulları ixracının artmasını stimullaşdırır. Cari ilin yanvar-fevral aylarında Azərbaycanın ümumi ixracının dəyəri 6 milyard dollar təşkil edib. Həmin məbləğin 461,8 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşür. Bu ilin ilk iki ayı ərzində ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə sənaye zonalarında istehsal olunan kimya sənayesi məhsullarının ixracı 9 dəfə, alüminium və ondan hazırlanan məmulatların ixracı 57,4, pambıq ipliyi ixracı 35,2, qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatların ixracı 16,5 faiz artıb.

44 günlük Vətən müharibəsindəki tarixi qələbəmiz bizə işğaldan azad olunan ərazilərdə sənayeni inkişaf etdirmək üçün yeni imkanlar açır. Artıq bu barədə qərar qəbul olunub. Düşmən işğalından azad edilən torpaqlarda Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamları ilə Ağdam Sənaye Parkı və “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” sənaye parkının yaradılmasına başlanılıb. Hazırda burada infrastrukturun yaradılması üçün müvafiq işlər görülür. Bu sənaye parklarının fəaliyyətə başlaması ölkədə qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalının çəkisini artıracaq. Hədəfdə qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirməklə ölkənin enerji resurslarının satışından asılılığını azaltmaqdır. Bu günə qədər görülən işlər onu göstərir ki, qarşıya qoyulan hədəfə ildən-ilə yaxınlaşırıq.

Rüstəm KAMAL,

Azərbaycan.-2022.- 3 aprel.- S.1-2.