Qarabağ və Şərqi Zəngəzur "Made in Azerbaijan"a töhfə verəcək

Azərbaycan şərab istehsalını genişləndirir

Azərbaycanda şərabçılığın kökü qədim dövrlərə gedib çıxsa da, sovet hakimiyyəti illərində ölkədə bu sahə daha da inkişaf etməyə başlamışdı. Bu dövrdə üzüm sahələrini genişləndirməyə maraqla birgə ölkədə fəaliyyət göstərən şərab istehsalı zavodlarının sənaye növünün inkişafına da təkan verilmişdi.

Həmin zavodlarda müxtəlif markalı şərablar istehsal olunaraq xarici bazara da çıxarılırdı. Elə bunun nəticəsi idi ki, ölkəyə bu sahədən gələn xarici valyuta getdikcə artmaqda idi. Həmin illərdə şərabçılığın inkişafı məqsədilə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Dövlət Üzümçülük və Şərabçılıq Komitəsi də yaradılmışdı. Komitənin fəaliyyəti şərabçılıq sənayesinin inkişafına töhfə vermək məqsədi üzərində qurulmuşdu.

Müəyyən dövrdən sonra Azərbaycanda üzümçülük təsərrüfatlarına, bu sahəyə marağın azalması şərabçılığa da təsirsiz ötüşmədi. Lakin şərabçılıq məhsullarının iqtisadi əhəmiyyəti nəzərə alınaraq son illərdə bu sahənin inkişafına diqqət yenidən artırıldı.

Milli şərab brendlərinin formalaşdırılması

Azərbaycanda üzümçülük və şərabçılığın inkişafı istiqamətində atılan ilk addım bu sənaye sahəsinin qanunvericilik bazasının yaradılması oldu. Belə ki, 19 oktyabr 2001-ci ildə "Üzümçülük və şərabçılıq haqqında" qanun qəbul edildi. Sənəd üzümçülüyün təşkilinin, üzüm və şərabçılıq məhsulları istehsalının və dövriyyəsinin tənzimlənməsinin, habelə keyfiyyətinin təmin edilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən etdi. Qanunun məqsədi respublikada üzümçülüyün və şərabçılığın inkişafını təmin etməklə istehlak bazarına beynəlxalq standartların tələblərinə cavab verən, rəqabət qabiliyyətli üzüm və şərabçılıq məhsulları çıxarılmasına təşkilati, iqtisadi və hüquqi zəmin yaratmaq idi.

Bundan əlavə, ölkədə yeyinti sənayesi olan şərabçılığın inkişafı istiqamətində bir sıra tədbirlər də həyata keçirildi. Məsələn, Prezident İlham Əliyevin 2011-ci il 15 dekabr tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilən "2012-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqramı" ölkədə üzümün və onun emal məhsullarının istehsalını artırmağı, ölkə əhalisinin təzə və keyfiyyətli üzümə tələbatını daha dolğun ödəməyi, şərabçılıq və üzüm emalı müəssisələrinin xammal təminatını yaxşılaşdırmağı nəzərdə tuturdu. Ölkədə üzüm bağlarının, bu sahəyə diqqətin artırılması şərab istehsalının yüksəlməsinə də stimul verirdi.

Dövlətin bu istiqamətdə atdığı mühüm addımlardan biri də Prezidentin sərəncamı ilə təsdiq edilən "2018-2025-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında şərabçılığın inkişafına dair Dövlət Proqramı"dır. Proqram ölkədə şərabçılığın inkişaf etdirilməsi, bu sahənin gəlirliliyinin və ixracat potensialının artırılması məqsədilə yanaşı, şərabçılığın yeni inkişaf mərhələsinə keçirilməsini qarşıda duran əsas hədəf kimi nəzərdə tuturdu.

Beynəlxalq Üzümçülük və Şərabçılıq Təşkilatının üzvü olan Azərbaycan son illərdə bu sahədə mühüm addımlar atır. Aqrar-sənaye kompleksinin qədim sahələrindən olan şərabçılıqla bağlı beynəlxalq təcrübəni öyrənməklə milli şərab brendlərinin formalaşdırılması və onların qlobal arenada təbliği artıq müasir dövrün tələbidir.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, Azərbaycanda 2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında 697.1 min dekalitr üzüm şərabı istehsal edilib. Bu da əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 50 faizdən çoxdur.

Cari il noyabrın 1-nə olan məlumata görə, hazır məhsul ehtiyatı 933.2 min dekalitrdir.

Bu dövrdə 3.8 milyon dollar dəyərində 213 min dekalitr üzüm şərabı ixrac olunub ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 26 faiz çoxdur.

Enoturizmin inkişafı istiqamətində

Son illərdə Azərbycanda şərabçılığın inkişafı turizm sahəsində də özünü göstərir. Belə ki, enoturizm şəraba xüsusi marağı olan turistləri şərab istehsalında seçilən ölkələrə səyahət etməyə həvəsləndirir. Son 3-4 ildə müxtəlif şərab zavodlarına turların şahidi oluruq. İlk olaraq qeyd edək ki, enoturizm turistin şərabı zavodda dadması, istehsal prosesi ilə tanışlığı, üzüm bağlarına baş çəkməsi və şərab festivallarında iştirakı deməkdir. Onu da bildirək ki, Azərbaycanda ilk Üzüm və Şərab Festivalı 2019-cu ildə Şamaxı rayonunun Meysəri kəndində keçirilib. Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə həyata keçirilən festivalın məqsədi yerli üzüm və şərab istehsalının təşviqi, şərab məhsullarının ixrac potensialının artırılması idi.

Festivala Şamaxının evsahibliyi etməsi isə heç də təsadüfi deyildi. Şamaxı Azərbaycanın üzümçülük diyarı kimi ad çıxarması ilə yanaşı, ölkəmizi də dünyada məşhur üzüm sortları ilə tanıdır. Üzümçülük sahəsində qədim və zəngin ənənələrə malik olan Şamaxıda Üzüm və Şərab Festivalının təşkili də bu sahəyə öz töhfəsini verir.

II Üzüm və Şərab festivalı isə bu il oktyabrın 1-2-də yenidən Meysəridə baş tutdu. İki gün ərzində layihənin keçiriləcəyi məkanda fermerlər məhsullarını təqdim edərək, dequstasiya pavilyonları quruldu.

Pandemiya şərab ixracına təsir göstərsə də, dinamika yüksəlməkdədir

Azərbaycan Şərab İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasının sədri Elçin Mədətov şərabçılıq sənayesinin vəziyyəti ilə bağlı suallarımızı cavablandırarkən qeyd etdi ki, 2019-cu ildən başlayan pandemiya Azərbaycanda şərabçılıq sahəsinə də çox zərər vurub.

Onun sözlərinə görə, 2018-ci ildə qəbul olunan proqram 2025-ci ilə qədər nəzərdə tutulmuşdu: "Proqram öz axarı ilə gedirdi və yaxşı nəticələr verirdi. İxrac artaraq dəyəri 7,7 milyona çatmışdı. Pandemiya nəticəsində ölkədə şərab istehsalı, həm də ümumi ixrac 48-50 faiz azaldı. Konyak tipli içkilər isə ümumiyyətlə, 80 faizə qədər azaldı".

Elçin Mədətov deyir ki, göstəricilər 2021-ci ildə də eyni qalıb, artım olmayıb. Bu ilin əvvəlində də Rusiya-Ukrayna müharibəsi səbəbindən durğunluq olub. Buna baxmayaraq, cari ilin may ayından bu sahədə dirçəliş başlayıb və ilin 9 ayında şərab istehsalı və ixracında 19 faizdən çox artım olub. Konyak ixracında isə 40 faiz artım müşahidə olunub. Sədr düşünür ki, ilin sonuna kimi müsbət dinamika qalacaq, hətta rəqəmlər arta da bilər.

Azərbaycan illik 1 milyon dekalitr şərab istehsal edə bilər

Elçin Mədətovun sözlərinə görə, "Made in Azerbaijan" brendi ilə ölkəmizin şərab üzrə əsas ixrac bazarı Rusiyadır. İxrac olunan şərabların təqribən 65-70 faizi Rusiya bazarına gedir. Əvvəl bu göstərici 80 faiz olsa da, indi diversifikasiya olunub. Bir bazardan asılılıq yaxşı hal hesab olunmur. Xammal ixracının isə 100 faizi Rusiya bazarı istiqamətində gedir. Buna baxmayaraq, Azərbaycan şərabı az da olsa, Orta Asiya ölkələri, Polşa, Niderland, Belçikaya da ixrac olunur. İlk yerdə Rusiya, daha sonra Belarus və Ukrayna dayanır. E.Mədətov deyir ki, Rusiya bazarındakı struktur dəyişiklikləri, həmçinin onlara tətbiq olunan embarqo və sanksiyalar Azərbaycandan Rusiyaya məhsulların ixracını artırıb.

Pandemiyadan öncə Çinə ixracatda yaxşı göstəricilər olduğunu deyən E.Mədətov bildirir ki, 1-2 il ərzində ixracın 7 faizi Çin bazarına gedib.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan illik 1 milyon dekalitr, təqribən 14 milyon şüşə şərab istehsal etmək gücündədir. Hazırda istehsal olunan şərabın 4-4,5 milyonu ixrac olunur, 10 milyon şüşə isə daxili bazarda istehlak olunur.

Azərbaycanda şərabçılıq sahəsinə maraq göstərən əsasən Rusiya biznesmenləridir.

Pandemiyaya qədər şərabçılıq sənayesindən ölkəyə 7,7 milyon dollar valyuta daxil olurdu. 2018-ci ildə qəbul olunan proqrama əsasən, bu rəqəm 5 dəfə artırılaraq, 35 milyon dollara çatdırılmalı idi. Təəssüf ki, bu, alınmadı, ixrac dəyəri hətta 4 milyon dollardan aşağı düşdü. 2022-ci ildə isə təqribən 3,8 milyon dollar dəyərində şərab ixrac olunub. Ötən dövrlərə nisbətən artım müşahidə olunur.

E.Mədətov qeyd edir ki, bu templə həmin göstəriciyə 3-4 il ərzində çatmaq mümkündür. Əsas məqsəd pandemiyadan qabaqkı rəqəmləri bərpa etməkdir. Dövlət proqramında nəzərdə tutulan 5 dəfə artım isə əlçatandır, bu, növbəti illərdə mümkün olacaq.

Enoturizmlə bağlı aktiv işlər görülür

Şərab turizmi barədə danışan assosiasiyanın sədri bildirir ki, enoturizm dünyada, eləcə də ölkəmizdə inkişaf edib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın mətbəxi, iqlimi turizm baxımından çox əlverişlidir. Bu istiqamətdə xarici şirkətlərlə, investorlarla əməkdaşlıq edilir: "Bu sahəyə də pandemiya təsirsiz ötüşməyib. Hazırda Rusiya, Gürcüstan ilə enoturizmin inkişafı istiqamətində aktiv çalışırıq".

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə hələ sovet dövründə şərabçılığın inkişaf etdiyini deyən mütəxəssis qeyd edir ki, həmin dövrdə respublikamızın bu bölgəsində 70 min hektar üzüm bağları olub. İşğal dövründə isə həmin bağlar dağıdılıb, talan edilib, eyni zamanda bədnam qonşular tərəfindən bəzi üzüm sahələri istismar olunub. Orada bir şərab zavodu qalıb ki, hazırda Dövlət Turizm Agentliyi tərəfindən bərpa olunur. Ərazilər minalardan tamamilə təmizləndikdən sonra şərabçılıq sahəsinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında inkişafı digər bölgələrdən daha güclü olmalıdır.

Əsmər QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2022.- 7 dekabr.- S.9.