Xilaskarlar

“112”nin xanımları şərəfli və məsuliyyətli işin icraçısıdırlar

- Alo, alo, 112-dir?

- Salam, bəli, buyurun.

- Ay xanım, qızımı.., qızımı qurtarın, xahiş edirəm... Qapımız kilidlənib, uşaq içəridə qalıb, ağlamaq səsindən başqa heç nə eşitmirəm. Nə edəcəyimi bilmirəm, ay Allah, kömək ol!..

- Xanım, narahat olmayın, sizə kömək edəcəyik, lazım olan yardımı göndərəcəyik. Qızınızı oradan sağlam çıxaracağıq. Ünvanınızı deyin, zəhmət olmasa.

- Ünvan?! (titrəyən nəfəs, sükut) Vallah həyəcandan başımı itirmişəm, heç ünvan da yadımda deyil. Hündür binadır, burda market var, ordan dönən kimi bizim evdir...

- Xanım, həyəcanlanmayın, təmkinlə fikrinizi cəmləşdirib dəqiq ünvanı deyin ki, sizə dərhal kömək göndərə bilək.

- Bir dəqiqə, qoy yadıma salım. Hə, hə tapdım...

Ardı-arası kəsilməyən zənglər, operativ cavablandırma

Zənglərin ardı-arası kəsilmir. Telefonların arxasında əyləşən xanımlar isə yorulmadan, təmkinlə, diqqətlə hər zəngi cavablandırır, darda qalana, köməyə ehtiyacı olana operativ yardım göstərirlər. Onların hər saniyəsi, hər dəqiqəsi bu cür zəngləri qəbul edib, nəzakətlə və təcili cavablandırmaqdan ibarətdir.

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin “112” qaynar xətt mərkəzindəyik. 24 saat növbəli şəkildə çalışan xanımlardan ibarət heyət özünəməxsusluğu ilə fərqlənir. Onlar bir çox insanın qəhrəmanlarına çevriliblər...

Təhlükə altında qalanların həyatlarının xilas edilməsində, şirin yuxuların, bir sözlə, yaşamın qaldığı yerdən davam etməsində başlıca yardım vasitələrindən biri də qaynar xətlərdir. Onların arasında operativliyi ilə seçilən isə “112”dir. Zəng etmək üçün cihazın olması kifayətdir ki, bu nömrəni daxil edib ən qorxulu vəziyyətdən belə çıxa biləsən.

FHN-nin “112” qaynar telefon xətti Prezident İlham Əliyevin qərarı ilə 2006-cı ildə yaradılıb. Bu xətt fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə, o cümlədən yanğınsöndürmə, axtarış-xilasetmə, qəza-xilasetmə istiqamətlərində məlumat dəstəyini təmin edən vacib struktur bölmədir.

Qaynar telefon xəttinə respublikanın ərazisindən sabit və mobil telefonlardan, həmçinin telefon-avtomatlarından (taksafonlardan) ödənişsiz zəng etmək olur. Nömrə blok edildikdə, yaxud balans bitdiyi halda belə bu mərkəzə çağrı gedir. Zənglərin qəbulu və cavablandırılması isə fasiləsiz həyata keçirilir.

Hər zəngə diqqət, hər şəxsə xüsusi qayğı

Böyük dispetçer vəzifəsini icra edən kapitan Həqiqət Hüseynova qeyd edir ki, mərkəzə gün ərzində əsasən 6-7 min zəng daxil olur. Lakin təhlillər göstərir ki, cavablandırılan zənglərin təqribən 15-20 faizi əsaslıdır, 80 faizə qədəri isə əsassız və yalan xarakterlidir: “Amma bəzi vətəndaşlar başa düşmürlər ki, belə qeyri-ciddi yanaşmaları böyük əngəllərə səbəb ola bilər. Onlar anlamalıdırlar ki, xətti məşğul etdikləri hər saniyə insan ömrü üçün qiymətlidir. Ehtiyac olduqda zəng olunmalıdır. “112” qaynar xəttinə zəng etmək hər kəsin haqqıdır”.

Həqiqət xanım onu da bildirir ki, belə davranışlara səbəbkar insanlara qarşı da xüsusi diqqətlə yanaşılır. Bu qəbildən olan zənglər qeydə alınsa da, heç bir halda mərkəz tərəfindən blok edilmir: “Düşünürük ki, əgər bir insan min dəfə yalan məlumatla zəng etmiş olsa, min birinci dəfə özünün və ya yaxınının bizim köməyimizə ehtiyacı ola bilər. Buna görə də hər bir şəxsə xüsusi qayğı ilə yanaşırıq”.

“112” qaynar telefon xəttinə FHN-nin fəaliyyətinə aid olan və olmayan məsələlərlə bağlı zənglər də daxil olur. Bu zaman operatorlar çağrıları aidiyyəti üzrə istiqamətləndirirlər. Əsas fəaliyyətdən kənar zənglər digər qaynar xətlərə düşə bilməyəndə təcili yardım, polislə bağlı məsələlərdə qeydə alınır. Bu zaman çağrılar birbaşa müvafiq sahəyə yönləndirilir.

Zənglərin sayı hava şəraitindən, kütləvi hadisələrdən asılı olaraq dəyişir. Küləkli, yağışlı havalarda vətəndaşlar müxtəlif vəziyyətlərdə qaldıqları zaman bu xəttə üz tuturlar. Xətlərin hamısı məşğul olduğu təqdirdə 1 dəqiqədən artıq gözləyən şəxs olarsa, dərhal əlavə işçi cəlb olunaraq cavablandırılır. Pandemiya qaydalarına görə, hər növbədə dispetçerlərin sayı 10-a qədər müəyyən edilib. Lazım olanda əlavə operatorlar da işə cəlb olunurlar.

Çağrılar daxil olarkən çıxılmaz vəziyyətdə qalan insanlara öz doğmaları kimi yanaşan mərkəzin xanımları işlərinin öhdəsindən məsuliyyətlə gəlirlər. Hər nə qədər müxtəlif hadisələr duyğuları qabartsa da, iş başında soyuqqanlılıq əsas şərtdir. Həqiqət Hüseynova deyir ki, digər önəmli məqamlardan biri isə operativ qərar verməkdir: “Hər saniyə belə qarşı tərəf üçün önəmli olduğundan operatorun anındaca istiqamətləndirmə bacarığı baş verə biləcək faciənin qarşısını ala bilər. Həmçinin telefonun digər tərəfində olan şəxslə ünsiyyət zamanı istifadə ediləcək kəlmələr, danışıq tərzi və hadisəyə yanaşma da məxsusi olmalıdır”.

Bu səbəbdən işçi heyətinin bilik səviyyəsinin, praktik bacarıqlarının artırılıb inkişaf etdirilməsi üçün mütəmadi təlimlər keçirilir. Maarifləndirmə tədbirləri müxtəlif istiqamətlər üzrə olur. Təlimlər zamanı texniki vasitələrdən düzgün və səmərəli istifadə, peşə vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi yönündə məlumatlar aşılanır. Onlar xarici dil kurslarına cəlb olunmaqla yanaşı, gərgin iş rejimindəki hallar nəzərə alınaraq psixoloji dəstəklə də təmin edilirlər.

Xilas olunan hər kəsdən alınan enerji ürəkləri dağa döndərir

2016-cı ildə “112” Çevik Reaksiya İdarəsinin inzibati bölməsində əsaslı təmir-yenidənqurma işləri aparılıb. Yenidənqurmadan sonra idarə ən müasir avadanlıqlarla, yeni nəsil proqram təminatları ilə təchiz olunub.

16 ildir ki, bu sahədə işləyən kapitan Xəyalə Abbasova vurğulayır ki, təmirdən sonra iş şəraiti xeyli yaxşılaşıb: “Yenidənqurmadan sonra zənglərin qəbulu, operativ emalı və yönəldilməsində müasir proqram təminatı olan “K3”dən istifadə edirik. Bu proqram təminatı sadə olsa da, çoxfunksiyalıdır. Qurumlararası informasiya mübadiləsini təmin edən avtomatlaşdırılmış proqramla zənglərin qəbulu, qeydiyyatı və saxlanması həyata keçirilir. Növbəti mərhələdə isə zəngedənin yeri xəritədə qeyd edilir, çağırış ünvanına yaxın olan müvafiq qüvvələr təyin olunur və sistem üzərindən onlar əraziyə cəlb edilirlər”.

Qaynar telefon mərkəzinin zalında digər təəccüblü məqamlardan biri isə quraşdırılan stollardır. İşçilər zalda iş şəraitinin əlverişli olması məqsədilə belə mərkəzlər üçün nəzərdə tutulan xüsusi iş masaları ilə təmin olunublar. Onların özəlliyi ondan ibarətdir ki, işçinin boyuna görə tənzimlənə bilir, bununla da oturaq və ayaqüstü vəziyyətlərdə işləmək imkanı yaradılır. 24 saatlıq iş rejimində sözsüz ki, bu masalar işçilərin yorğunluğunun aradan qaldırılmasına yardımçı olur.

Xəyalə xanım iş müddəti boyunca bir çox maraqlı zənglə də qarşılaşıb: “Ən çox diqqətimi çəkən çağrılardan biri ağaca dırmaşan pişiyin qurtarılması üçün edilən müraciət olub. Novruz bayramı ərəfəsində olduğumuzdan çərşənbələrdə binaların həyətlərində qalanan tonqalları söndürməyimizi istəyən vətəndaşlar da var. Bundan əlavə, ağır, qızğın iş vaxtında xilas etdiyimiz vətəndaşların gülərüzlə təşəkkürü zəhmətimizin əsl qiymətləndirilməsi olur. Sözün əsl mənasında, şərəfli və məsuliyyətli işin icraçılarıyıq. Təbii ki, vətənə və vətəndaşa xidmətdə hər kəs çiyin-çiyinə olmalıdır”.

İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı “112” qaynar xəttinin fəaliyyəti olduqca təqdirəlayiq hesab edilib. Belə ki, onlar yalnız baş verən hadisələr, yanğınlar, qəzalar, partlayıcı, təhlükəli əşyaların aşkar edilməsi zamanı yardım göstərməklə deyil, eləcə də əsgərlərin təxliyəsi ilə bağlı proseslərin də həyata keçirilməsində iştirakçı olublar. Hazırda müharibə iştirakçıları, qazilər, şəhid ailələrinin problemlərini diqqət mərkəzində saxlayan mərkəz lazım olan yardımı təmin etməklə öncüllüyünü qoruyur.

Kapitan Maya xanımın isə ən böyük arzusu məhz əynindəki formanı geyinmək olub: “Qaynar xətt yaranandan burada işləyirəm. Bu sahəyə gəlişim təsadüfi olsa da, heç zaman düşünməzdim ki, işimi bu qədər sevərəm. Xilas olunan hər kəsdən aldığım enerji mənim peşəmə olan sevgimi daha da artırır. Bəzən çox gərgin bir vaxtda elə bir zənglə qarşılaşırıq ki, hətta deyərdim, bu, mənim ən böyük stimul mənbəyimə çevrilir. Bunlar təbriklər və təşəkkürlər olur. Düşünürdüm ki, biz insanların ən çətin anlarında onların yadına düşürük. Lakin qarşılaşdığım zənglər fikrimi dəyişdi. Keçən ilin 8 Martında vətəndaşlar sadəcə bizi təbrik etmək üçün məhz 112 nömrəsini yığmışdılar”.

Hər günün fərqli həyəcanı və maraqlı hekayəsi olur

2020-ci ilin aprel ayından etibarən “112” qaynar telefon xətti vasitəsilə COVID-19 pandemiyasından psixoloji sarsıntı keçirən vətəndaşlara ilkin təcili psixoloji yardım təşkil edilib. Həmin vaxtdan sonra 44 günlük Vətən müharibəsi ilə bağlı psixoloji problemlər yaşayan şəxslərə, o cümlədən qazilər, şəhid ailəsi üzvlərinə də yardım göstərilir.

Mərkəzin psixoloqu leytenant Könül Əliyeva burada şərəfli işini davam etdirdiyinə görə çox məmnundur: “Məlumdur ki, psixoloji dəstəklər əsasən canlı seanslar formasında ehtiyacı olan şəxslərə edilir. Lakin burada bizim yeganə vasitəmiz telefonla olan ünsiyyətdir. Deyəcəyimiz hər söz o qədər dəqiqliklə seçilməlidir ki, ilkin yardıma ehtiyacı olanlar maksimum faydalana bilsinlər və biz onları doğru istiqamətləndirə bilək. Pandemiya dövründə bu sahə yaranan zaman əsasən insanlar qapanmalardan stress yaşayaraq bizə müraciət edirdilər. Daxil olan müraciətlərin çoxluğu uğurumuzun xəbərçisi idi. Hazırda isə daha çox postpandemiya dövründə postdramatik stress pozuntusu simptomları ilə bağlı vətəndaşlarımız yardımlarımızdan faydalanırlar”.

Mərkəzə daxil olan çağrılar sırasında intihar etmək istəyən şəxslərlə də rastlaşmışıq. Bu zaman onlar psixoloqlara yönləndirilərək fikirlərindən daşınmaları üçün ünsiyyətdə saxlanılmaqla paralel şəkildə əraziyə xilasetmə qüvvələri də cəlb edilib. Könül xanım bildirir ki, bəzən törədəcəyi hadisənin astanasında dayanan insanlar zəng edib hansı vəziyyətdə olduqları haqqında da məlumat verirlər.

“112” qaynar telefon xəttinin hər kəs üçün əlçatanlığı məqsədilə imkanlar genişləndirilib. Belə ki, ölkəyə səfər edən turistləri də nəzərə alaraq dünyada istifadə edilən xilasetmə nömrələri sistemə daxil edilib. İlkin olaraq ABŞ və Kanada ərazisinə aid “911” xilasetmə nömrəsinin sistemdə tanıdılması həyata keçirilib. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan Respublikası ərazisindən “911” nömrəsinə edilən zəng avtomatik olaraq Fövqəladə Hallar Nazirliyinin “112” qaynar telefon xəttinə yönləndirilir. Bildirilir ki, gələcəkdə zərurət yaranarsa, istənilən digər təcili xilasetmə nömrəsinin də şəbəkədə tanıdılması tənzimlənə bilər.

Mərkəzdə hər günün fərqli həyəcanı fərqli hekayəyə səbəb olur. Hər bir dispetçer, operatorun səbirsizliklə gözlədiyi məqam isə hadisənin nəticəsidir. Onlar qeyd edirlər ki, nəticə uğurla yekunlaşıb, zərərçəkənə lazımi yardım edildikdə daha həvəslə işlərini icra edirlər. Daim vətəndaşa xidmət etməkdən qürur duyurlar.

Xanımlardan ibarət bu çevik kollektivin əməyi ölçüyəgəlməzdir. Məşhur bir deyimdə qeyd olunduğu kimi: “Qadınlar bir araya gələndə onların arasındakı bağlılıq başqa heç nəyə bənzəmir”.

Elə biz də burada “112”nin xanımları arasında olan mehribanlığa, bağlılığa şahidlik etdik. Yaranmış xoş təəssüratlarla qarşıdan gələn bayramlarını təbrik edib mərkəzdən ayrıldıq.

Aydan XƏLİLOVA

Azərbaycan.- 2022.- 6 mart.- S.7.